3.2 Genen

• Biologie
• Voortgezet speciaal onderwijs
• Leerroute 1

3.2 Genen

Thema 3 Erfelijkheid en evolutie

Wat weten we al?

Hoeveel chromosomen bevat elke lichaamscel?

1. 23
2. 46
3. 12
4. 50

Uit hoeveel allelen bestaat een gen?

1. Eén
2. Twee
3. Drie
4. Vier

Wanneer ontstaat het genotype?

1. Tijdens de embryonale ontwikkeling
2. Na de geboorte
3. Op het moment van bevruchting
4. Tijdens de puberteit

Wat is het fenotype?

1. Alle eigenschappen die je hebt, zichtbaar en onzichtbaar.
2. Eigenschappen die je kunt veranderen.
3. Eigenschappen die je onzichtbaar hebt.
4. Eigenschappen die je zichtbaar hebt.

Begrippen 3.1

• Allel
• Fenotype
• Gen
• Genotype 

Leerdoelen 3.2

• Je kunt omschrijven wat homozygoot, heterozygoot, dominant, recessief en intermediair fenotype betekenen.

Homozygoot

• Een gen kan informatie bevatten over de vorm van je haar.
• Er is een allel voor steil haar en een allel voor krullend haar.
• Als je steil haar hebt, zijn de twee allelen voor de haarvorm gelijk aan elkaar.
• Je bent dan homozygoot voor de eigenschap steil haar.

Wat betekent het als iemand homozygoot is voor steil haar?

1. De persoon heeft geen haar
2. De persoon heeft krullend haar
3. De twee allelen voor haarvorm zijn gelijk
4. De twee allelen voor haarvorm zijn verschillend

Heterozygoot

• Een allelenpaar voor de haarvorm kan ook bestaan uit één allel voor steil haar en één allel voor krullend haar.
• De twee allelen voor de haarvorm zijn dan ongelijk.
• Als dat bij jou zo is, dan ben je heterozygoot voor de haarvorm.

Wat is heterozygoot voor de haarvorm?

1. Een allelenpaar met twee verschillende allelen voor haarvorm.
2. Een allelenpaar met ongelijke allelen voor haarvorm.
3. Een allelenpaar zonder allelen voor haarvorm.
4. Een allelenpaar met gelijke allelen voor haarvorm.

Dominante en recessieve allelen

• Een dominant allel zie je altijd terug in het fenotype.
• Een recessief allel  zie je alleen terug in het fenotype als er geen dominant allel aanwezig is

Wat betekent een recessieve allel?

1. Een recessieve allel heeft geen invloed op het fenotype.
2. Een recessieve allel is nooit zichtbaar in het fenotype.
3. Een recessieve allel is altijd zichtbaar in het fenotype.
4. Een recessieve allel is alleen zichtbaar in het fenotype als er geen dominante allel aanwezig is.

Wat betekent een dominante allel?

1. Een dominante allel is nooit zichtbaar in het fenotype.
2. Een dominante allel heeft geen invloed op het fenotype.
3. Een dominante allel is alleen zichtbaar in het fenotype als er geen recessieve allel aanwezig is.
4. Een dominante allel is altijd zichtbaar in het fenotype.

Letters voor Allelen

• Genotypen geef je aan met een lettercombinatie. 
• Voor één erfelijke eigenschap gebruik je één letter.
• Een dominant allel geef je aan met een hoofdletter, een recessief alle met dezelfde kleine letter.

Voorbeeld

Het allel voor krullend haar is dominant. Dit kun je aangeven met de letter A.
Het allel voor steil haar is recessief. Dit kun je aangeven met de letter a.

Hiermee zijn drie genotypen voor haarvorm mogelijk:

1. AA: Deze persoon is homozygoot voor de haarvorm krullend haar. Het fenotype is krullend haar.
2. Aa: Deze persoon is heterozygoot voor de haarvorm. Het fenotype is krullend haar.
3. aa: Deze persoon is homozygoot voor de haarvorm steil haar. Het fenotype is steil haar.

Intermediair fenotype

• Bij sommige erfelijke eigenschappen is er geen dominant allel en geen recessief allel. 
• Beiden allelen zijn dan even sterk.
• Bij een heterozygoot genotype ontstaat dan een intermediair fenotype. 
• Dit is een mix van de beide eigenschappen in het fenotype.

Begrippen 3.2

• Dominant allel
• Heterozygoot
• Homozygoot
• Intermediair fenotype
• Recessief allel

Ik kan nu

• Je kunt omschrijven wat homozygoot, heterozygoot, dominant, recessief en intermediair fenotype betekenen.

Aan het werk!

Maken opdrachten 3.2: 1 t/m 6

Klaar?

Laten checken bij docent, bij goedkeuring nakijken.

Klaar?  Werk laten zien aan docent.

Veel fout? -> Maken test jezelf 3.2

Veel goed? -> Maken 7+ online extra  3.2