AFP 2.3.16

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2

Anatomie, Fysiologie en Pathologie

Les 16

Periode 3

Leerjaar 2

Vorige les

Medicijnen bij darmaandoeningen:

• Diarree
• Obstipatie
• Ontstekingen
• Darmkrampen

Voedingsstoffen

• Welke 6 voedingsstoffen?
• Welke functies hebben zij?

Lesindeling

1. Welkom + Rapid (5 min.)
2. Vorige les (10 min.)
3. Lesindeling en Lesdoelen (5 min.)
4. Uitleg laatste deel van periode (5 min.)
   
5. Theorie Hormoonstelsel (30 min.)
6. Zelf aan de slag (20 min.)
7. Nabespreken (10 min.)
8. Afsluiting + huiswerk (5 min.)
   

Lesdoelen

Aan het eind van de les kunnen jullie:

• Uitleggen wat hormonen zijn en door welke organen zij worden geproduceerd.
• Benoemen op welke manier de concentratie van organen in het lichaam wordt geregeld door middel van regelkringen en feedback 

Laatste onderdeel!

Voor de toets in week 15:

• Luchtwegen, longen en bijbehorende pathologie
• Spijsverteringsstelsel en bijbehorende pathologie
• Opbouw van hormoonstelsel
• Pathologie van de hormonen (o.a. Diabetes)

Alle LessonUps, Opdrachten en Expert Colleges.

Hormonen

Hormonen (1)

Hormonen: Signaalstoffen in het bloed (chemische boodschappers)

• Beïnvloeden de werking van organen in het lichaam
• Kunnen cellen activeren of juist remmen
• Elk hormoon heeft zijn eigen doelwitcellen/doelwitorgaan

Hormoonstelsel als 'bewakingssysteem' van lichaam:

Zorgt ervoor dat er altijd voldoende stoffen in de juiste

hoeveelheid aanwezig zijn in het bloed

De doelwitcellen en organen hebben specifieke receptoren die gevoelig zijn voor een bepaald hormoon. Of een cel reageert op hormoon hangt af van:

• aanwezigheid van voldoende receptoren in celmembraan;
• de gevoeligheid van de cel voor de signalen die het hormoon veroorzaakt in het celmembraan;

Hormonen + Zenuwstelsel

Regelen samen:

• Stofwisseling en spijsvertering
• Samenstelling lichaamsvloeistoffen
• Groei en Ontwikkeling
• Rijping en voortplanting
• Gedrag, gevoel en emoties
• Orgaanfuncties
• Water en zouthuishouding (bloeddruk)

We hebben bijvoorbeeld:

• Geslachtshormonen
• Groeihormonen
• Schildklierhormonen
• Bijnierhormonen
• Bloedsuikerspiegel   hormonen
• Spijsverteringshormonen

Hormoonproductie

Hormoonproductie: 

• Endocriene cellen: Gespecialiseerd in één/meerdere hormonen
    Vaak door hormoonklieren, zoals schildklier of eierstokken
• Neurosecretoire cellen: Gespecialiseerde zenuwcellen
    Liggen vaak in de hersenen bij de hypofyse

Endocriene afgifte: Een afgifte van hormonen aan het bloed.

Exocriene afgifte: Afgifte aan de buitenwereld (huilen, zweten etc.)

Gemengde afgifte: Bijvoorbeeld de alvleesklier (insuline, protease etc.)

Eierstok

Testikel

Pijnappelklier (hersenen)

Bijnieren

Hypofyse

Schildklier

Zwezerik

We hebben namelijk verschillende organen en weefsels in het menselijk lichaam die hormonen produceren. Komende lessen gaan we hier dieper op in.

Indeling hormonen

Naar samenstelling:

• Steroïdhormonen: Op basis van cholesterol (bijv. testosteron)
• Eiwithormonen: Op basis van eiwit (wateroplosbaar, bijv. adrenaline)

Naar werking:

• -trope of glandotrope hormonen: Zetten andere weefsels of hormoonklieren aan het werk (bijv. TSH voor de schildklier)
• Effector hormonen: Beïnvloeden direct de lichaamsfuncties (bijv. prolactine voor melkproductie)

Steroidhormonen: cortisol en testosteron, duurt langer voordat deze werken, omdat deze aan het DNA van cellen binden om nieuwe eiwitten aan te maken

Eiwithormonen: insuline en adrenaline, werken binnen seconden/minuten. Binden aan de buitenkant van cellen

Werking van hormonen

De hoeveelheid hormonen in het bloed hangt onder andere af van: 

• Signalen van autonome zenuwstelsel 
  
• Ritme, schommeling in de tijd 
• Leeftijd
• Plaatselijke omstandigheden
• Negatieve terugkoppeling

De concentratie hormonen in het bloed bepaalt de werking!

• Drempelwaarde voor goed functioneren

Onder de drempelwaarde hebben de hormonen geen/nauwelijks effect

Regelkring

Regelkring: Houdt de concentratie hormonen in balans (HOMEOSTASE)

• Regelt aanmaak en afbraak van hormonen
• Door negatieve feedback en positieve feedback

Bijvoorbeeld:

Je eet een maaltijd -> Bloedsuiker gaat omhoog -> Alvleesklier maakt meer insuline -> Concentratie suiker in bloed daalt -> Aanmaak insuline neemt af (negatieve feedback)

Afbraak van hormonen vindt plaats in de lever

Regelkring (2)

Een regelkring zorgt er dus altijd voor dat bepaalde waarden in je lichaam constant blijven (homeostase) onder invloed van:

• Zenuwcellen (interne communicatie)
• Stoffen in het bloed (bijvoorbeeld glucose of calcium)
• Concentratie van hormonen (bijvoorbeeld insuline of groeihormoon) 

Negatieve feedback: De productie van een stof remt de aanmaak weer.

Positieve feedback: De productie van een stof zorgt ervoor dat er nog meer van een stof aangemaakt wordt.

Negatieve feedback: Concentratie zorgt voor tegengestelde productie (hoog -> laag; laag -> hoog)

Positieve feedback: Concentratie zorgt voor een sterker effect (hoog -> hoger, laag -> lager)

Samenvattend...

Ons lichaam wordt 'bewaakt' door hormonen:

• Chemische boodschappers die via de bloedbaan (endocrien) processen in ons lichaam activeren of remmen 
• Elk hormoon heeft zijn eigen doelwitcellen/doelwitorgaan
• 4 Mogelijke indelingen (steroïd, eiwit, -trope/glandotrope, effector)
• Regelen zichzelf door negatieve en positieve feedback (regelkring)
  
• Meestal streven naar homeostase (evenwicht)

Hormonen

Open 'Opdracht Hormonen' op CumLaude (zie week 6)

Maak de vragen met behulp van het Anatomie boek en/of internet.

Let op: ook deze vragen kunnen op de toets terugkomen!

Huiswerk

• Verder gaan met een samenvatting/lijst met moeilijke woorden bij het spijsverteringsstelsel
  
• Start Expert College: Hormoonstelsel (AF)
• Afmaken 'Opdracht Hormonen'