4M Herhalingsles 1 Cellen en organen

4M Herhalingsles 1 Cellen en organen

Organen en cellen

1.1 Organismen
1.2 De bouw van een organisme
1.3 Cellen van dieren en planten
1.4 Chromosomen
1.5 Gewone celdeling (mitose)
1.6 Reductiedeling (meiose)

Levende organismen vertonen levensverschijnselen / levenskenmerken

• Stofwisseling (ademhaling, voeding, uitscheiding) 
• Groei en ontwikkeling 
• Voortplanting
• Reageren op prikkels (beweging, waarneming)  

Stofwisseling zijn alle scheikundige reacties in een organisme. ​

Dit gebeurt mbv enzymen​ (eiwitten)

​

Wanneer iets dood is, vertoont het geen levensverschijnselen meer​.

​

Als iets levenloos is, heeft het nooit levensverschijnselen vertoont​.

Katalyseren = versnellen chemische reacties. 

Organisatieniveaus van groot naar klein...

Cel - Weefsel - Orgaan- Orgaanstelsel- Organisme

Van klein naar groot:

Cel:                     1 "bouwsteen" van een organisme

Weefsel:             Groep cellen met dezelfde bouw en functie

Orgaan:              Deel van organisme met 1 of meer functies

Orgaanstelsel:   Groep samenwerkende organen

Organisme:        Levend wezen

Organen

• Een orgaan is een deel van het lichaam met een eigen taak.

• Organen die samenwerken aan dezelfde taak vormen een orgaanstelsel.

Dwarsdoorsnede

Organen lichaam

Dwarsdoorsnede van de romp

Je moet de organen uit de romp van eens mens kunnen herkennen in een dwarsdoorsnede

Orgaanstelsels

Organen die samenwerken aan een bepaalde functie, vormen een orgaanstelsel.

Voorbeelden van orgaanstelsels:

• Beenderstelsel 
• Spijsverteringsstelsel
• Ademhalingsstelsel
• Bloedvatenstelsel 
• Uitscheidingstelsel
• Voortplantingsstelsel
• Zenuwstelsel

Welke orgaanstelsels zie je op de afbeelding? 

Bliksembeurten

Dierlijke cel

• Celmembraan. Dun vlies binnen de celwand. Reguleert welke stoffen in en uit de cel gaan.
• Cytoplasma. Stroperige vloeistof. Celkern liggen hier in.
  
• Celkern. Bevat het DNA van de plant. Stuurt processen in de cel aan. 
• GEEN celwand

Onderdelen van de plantencel

• Celwand. Stevige laag. Bestaat uit cellulose (moeilijk verteerbaar)
• Celmembraan. Dun vlies binnen de celwand. Reguleert welke stoffen in en uit de cel gaan.
• Cytoplasma. Stroperige vloeistof. Celkern, vacuole en bladgroenkorrels liggen hier in.
• Celkern. Bevat het DNA van de plant. Stuurt processen in de cel aan. 
• Bladgroenkorrel. Plaats voor fotosynthese
• Vacuole. Blaasje met vocht, zorgt voor stevigheid --> 'duwt' andere onderdelen van een cel opzij. 

Verschil in celonderdelen

             Celkern  Celwand  Bladgroenkorrels  Vacuole

Planten        ja       ja                ja                    ja

Dieren         ja       nee              nee                 nee

Er kunnen verschillende plastiden (korrels) in het cytoplasma van planten voorkomen:

• Kleurstofkorrels
• Bladgroenkorrels
• Zetmeelkorrels

Bladgroenkorrels

Kleurstofkorrels

Zetmeelkorrels

Chromosomen

• Bevinden zich in de celkern 
• Ze bestaan uit DNA (informatie erfelijke eigenschappen) en eiwit
• Ze komen in paren voor (23 paren bij een mens)

Chromosomenkaart of portret 

• Dit is een chromosomenportret
• Mensen hebben 23 paren chromosomen.
• Totaal 46 chromosomen.
• De paren zijn gelijk, behalve de geslachtschromosomen (bij de man XY en vrouw XX)

Man XY                  vrouw   XX

• Opgerold DNA
• Komen voor in chromosomenparen (twee dezelfde chromosomen)
• Mensen hebben 23 chromosomenparen (46 chromosomen)

Eigenschappen op chromosomen

• Gen = een klein deel van een chromosoom 
• Een gen bevat informatie voor 1 erfelijke eigenschap
• Je hebt 2 genen voor één erfelijke eigenschap (want je hebt een paar chromosomen) 

Chromosomen van andere soorten

De gewone celdeling= vorming van nieuwe cellen

Van 46 chromosomen naar 2 x 46 chromosomen

Celdeling onder de microscoop

Alle cellen bevatten dezelfde chromosomen, dus hetzelfde DNA.

Niet elke cel gebruikt al het DNA. 

Bijvoorbeeld: een spiercel gebruikt niet de informatie ' kleur ogen'. 

Door Meiose/reductiedeling 

ontstaan de geslachtscellen

Van 46 chromosomen naar 23 chromosomen 

Menselijke cel

In een eicel zitten 23 chromosomen.

In een zaadcel zitten 23 chromosomen.

Eicel + zaadcel = een bevruchte cel met 46 chromosomen.

Menselijke lichaamscellen hebben dus 46 chromosomen.

Alleen de zaadcel en de eicel NIET!!

reductiedeling

meiose

gewone celdeling

mitose

aanmaak geslachtscellen

aanmaak gewone cellen

de helft van het aantal chromosomen

evenveel chromosomen als de moedercel

Huiswerk

Maken: samenvattingsopdrachten van alle basisstoffen thema 14 (opdracht 3 of 4)

Herhalen en/of extra oefenen

Uitleg video's

Oefenen