5.4 De opstand

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Vooraf

Voor het einde van de timer, zorg je dat je klaar bent voor de les (dus niet pas als de timer voorbij is....)

Lessonup

• Gebruik je eigen naam (smiley/emoji mag)

• Gebruik elke keer dezelfde naam!

Rules!

• We respecteren elkaar en elkaars spullen; we laten elkaar uitspreken en behandelen elkaar met respect.
• Je komt goed voorbereid naar de les; materiaal goed voor elkaar, ingelezen, etc.
• Eten, drinken of naar het toilet doen we zoveel mogelijk na de les of in de pauze
• De telefoon blijft in de tas, broekzak (o.i.d) tenzij anders wordt aangegeven.
• We gebruiken de laptop uitsluitend voor schooldoeleinden
  

Wat is het humanisme?

1. Culturele beweging die zich kenmerkte door studie van de klassieke oudheid door deze na te doen
2. Politieke beweging die zich kenmerkte door de studie van de klassieke oudheid naar de perfecte manier van bestuur
3. Geestelijke beweging die zich kenmerkte door studie van de klassieke oudheid en door zelfstandig en kritisch te denken
4. Wetenschappelijke beweging die zich kenmerkte door de studie van de klassieke oudheid en creëren van een wetenschappelijke methode

Welke overeenkomst is er tussen John Wycliffe, Johannes Hus en Erasmus?

1. Allemaal vonden zij dat God aan het hoofd van de kerk stond en niet de paus
2. Ze waren allemaal tegen de corruptie en handel in de kerk
3. Ze wilden allemaal terug naar de eenvoud (soberheid) in de kerk
4. Ze vonden allemaal dat de Bijbel niet in het Latijn moest zijn

Wat is de visie van de kerk op het bereiken van zielenheil?

(zielenheil: bevrijding van je ziel na de dood; kortom hoe kom je in de hemel)

Hoe kon je volgens Maarten Luther zielenheil bereiken?

1. Het doen van goede werken in naleving van de bijbel
2. Het kopen van aflaten
3. Boete doen voor de zonden die je hier op aarde hebt begaan
4. Vanaf je geboorte ben je al voorbestemd om naar de hemel te gaan

Uit de gebeurtenissen rondom de opkomst van het lutheranisme blijkt dat er in de tijd van Karel V nog geen sprake is van een sterk centraal gezag. Maak dit duidelijk

Ondanks de kerkelijk ban bieden enkele Duitse vorsten hem toch onderdak en bescherming. Waarom zouden zij dit doen?

1. Omdat zij op deze manier de macht van de keizer wilden ondermijnen
2. Omdat zij het eens waren met de boodschap van Luther
3. Omdat zij op de manier de eigendommen van katholieken konden toe-eigenen
4. Omdat zij ook kritiek hadden op het luxe leven van de paus

De reactie van de kerk kwam in de vorm van de contrareformatie. Wat is geen bepaling uit deze contrareformatie?

1. Priesteropleiding werd verbeterd en hogere eisen aan priesters gesteld
2. Vulgaat blijft officiële bijbel, zonder verbeteringen
3. Bisdommen werden verkleind, zodat bisschoppen de priesters beter konden controleren
4. Protestantisme wordt naast het katholieke geloof erkend als officiële stroming

Kort samengevat

• In de middeleeuwen werd het leven bepaald door de kerk; bijbels waren in het latijn geschreven, priesters waren de enige mensen die deze bijbels konden uitleggen, priesters geven hier een eigen draai aan (verdienen eraan etc.)

• Humanisten als Erasmus (John Hus) bekritiseerden de katholieke kerk hierop, waarop de katholieke kerk ze bestempeld als ketters. De misstanden (vooral de luxe in de kerken en de handel in aflaten) in de katholieke kerk blijven onveranderd.

• Ook de Duitse monnik Maarten Luther had kritiek op de katholieke kerk. Doormiddel van een plakkaat (95 stellingen) maakte hij zijn kritiek kenbaar aan het Duitse volk. Hierop werd hij vogelvrij verklaard door de paus. Maarten Luther kreeg onderdak bij een Duitse edelman, waar hij begon de bijbel in het Duits te vertalen (iedereen moest zelf instaat zijn om de bijbel te lezen, zodat zij niet afhankelijk waren van de katholieke priesters). Dit moment wordt gekenmerkt als de reformatie de splitsing tussen een katholieke en protestantse kerk.

• De reformatie leidde tot een godsdienstconflict in het Heilige Roomse Rijk (Duitsland)

Het rijk van Karel V

• Bourgondië en het Heilige Roomse Rijk (HRR) worden door middel van een huwelijk samengevoegd.

• 1515 Karel V bestijgt de troon van HRR, uit erfenis van zijn moederskant krijgt hij Spanje + koloniën
  

• Karel V voert een strenge centralisatie en uniformeringspolitiek; alles moet katholiek worden (bloedplakkaten).

• Vooral in de Nederlanden wat bestond uit zelfstandige gewesten (particularisme) was er veel kritiek op het beleid van Karel V
  

Wat is geen gevolg van de centralisatie politiek van Karel V in de Nederlanden?

1. De steden raken hun privileges kwijt op gebied van bestuur en rechtspraak
2. Elk gewest moet zich nu aan dezelfde wetten houden
3. Belasting wordt gelijkgesteld in elke gewest
4. Gewestelijke bestuursorganen werden opgeheven

Geheime raad

Bestaande uit juristen verantwoordelijk voor wetten en regels

Raad van Financiën

Edelen en juristen verant-woordelijk voor de belasting

Karel V

Raad van State

Edelen en juristen voor politieke adviezen

Plaats de onderstaande woorden op juiste plaats:

Vorst

Staten-Generaal

Raad van state

Geheime raad

Landvoogd

Gewestelijke staten

Raad van Financiën

Karel V besloot dat wanneer een edelman uit de raad van state of raad van financiën stierf, deze vervangen werd door een jurist.

Is dit besluit in het voordeel van centralisatie of particularisme? Leg je antwoord uit.

Willem van Oranje

• Willem van Oranje (Nederlands adellijk geslacht) erft het hertogdom Orange

• Willem van Oranje groeit op aan het hof van Karel V naast Filips II (zoon van Karel V)

• Wordt benoemd tot stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht

• 1555 volgt Filips II zijn vader op als koning van Spanje en de Nederlanden (Frederik wordt keizer van HHR).

• FIlips II zet de centralisatie en uniformeringspolitiek van zijn vader voort evenals de vervolgingen van protestanten
  

Uit het filmpje blijkt een belangrijk verschil ten opzichte van het beleid van Karel V, welke?

Margaretha van Parma

•  Filips II vertrekt naar Spanje en stelt zijn halfzus Margaretha van Parma aan als landvoogdes

• Vervolgingen nemen toe aan intensiteit; Willem van Oranje spreekt zich openlijk uit tegen het godsdienstbeleid van Filips II.

• Edelen 'smeken' in een brief om de vervolgingen te matigen.
  

Zou Margaretha van Parma hiermee akkoord gaan?

1. Ja
2. Nee

Homework

Lezen: 111-112

Maken: 2