Ismes 1

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

De 'ismes'

Kapitalisme, communisme, socialisme en liberalisme

+ het eind van de Sociale Kwestie

Toets hoofdstuk 5: woensdag 29 november

Afsluiten van het hoofdstuk

• Toets hoofdstuk 5. Leren: boek, LessonUps, mindmaps/samenvattingen.
• Datum: woensdag 29 november.
• Interview opdracht: tijdens de les maken. 
• Datum: woensdag 22 november (officiële deadline 1 december).
• Sportprent opdracht: tijdens de les en/of huiswerk.
• Datum: vrijdag 1 december.

Huiswerk controle

1. Samenvatting/mindmap 5.1 t/m 5.3.
2. Schema: industriële revolutie.

Planning komende weken:

• Deze week: ismes en spotprenten.
• Volgende week: ismes en spotprenten.
• Week 3: herhalen hoofdstuk 5 en toets.

Klein lesje hedendaagse politiek

• Vooropgesteld: mij maakt het niets uit wat jouw politieke voorkeur is.

• Het maakt mij niet uit waar je in gelooft en wat je voorkeur is (op welk gebied dan ook)!

• Iedereen heeft diens eigen ervaringen en opvattingen, we kunnen samen leren.

• Ik ga graag in discussie, het is altijd goed om meerdere perspectieven te ontdekken!

• Het belangrijkste is dat we elkaar in onze waarden laten! In mijn klaslokaal is er geen ruimte voor discriminatie, in geen enkele vorm!

Nederlandse politiek

• Ultieme doel partijen = regeren.
• Er is zelden een meerderheidskabinet -> dus coalitie vormen.
• Geen enkele andere partij heeft exact dezelfde mening, anders zou je dezelfde partij zijn (bijv. GL+PvdA).
• Elke partij gaat in een zekere zin weg bij de originele standpunten (als de partij de coalitie ingaat).
• Het politieke kompas (links, recht, conservatief, progressief) is en blijft een bewegend voorwerp. Ook hebben partijen soms linkse, maar ook rechtse standpunten (bijv. PVV).

Deze zijn gemaakt om te proberen een overzicht aan te brengen.

Dit is bijna onmogelijk.

Partijen hebben verschillende standpunten bij verschillende onderwerpen.

Daarom is het belangrijk om goed na te denken welke onderwerpen jij het belangrijkste vindt, voordat je een keuze maakt.

Op deze wijze ben ik meerdere malen bij een andere partij gekomen, die beter paste!

Conservatief

Het conservatisme is een politieke stroming gebaseerd op behoud.

Progressief

Het progressivisme is een politieke stroming gebaseerd op vooruitgang en ontwikkeling.

Links

Het woord links wordt in de Nederlandse politiek om een politieke voorkeur aan te geven.

Linkse politieke partijen zijn vaak gebaseerd op de waarde: gelijkheid.

Gelijke kansen met ieders afkomst, grote overheidsbemoeienis, sociaal vangnet, etc.

Recenter is het klimaat een belangrijk onderwerp voor veel linkse partijen. Deze partijen worden vaak ook groen genoemd.

Rechts

Het woord rechts wordt in de Nederlandse politiek om een politieke voorkeur aan te geven.

Rechtse politieke partijen zijn vaak gebaseerd op de waarde: vrijheid.

Vrije markt, weinig overheidsbemoeienis, etc.

Het beleid rondom vluchtelingen en/of asielzoekers is een langere tijd een belangrijk onderwerp voor veel rechtse partijen.

Opmerkelijke standpunten?

Instagram @checkjestem

• Typisch links standpunt (vanuit het gelijkheidsbeginsel).
• Toch: PVV, FvD, JA21...

• Links standpunt, maar:
• GL+PvdA tegen...

Opmerkelijke standpunten?

• Defensie = overheidsbemoeienis. Links toch?
• Niet echt (oorlog=geen gelijkheid).
• Toch: GL/PvdA.

• Veel rechtse partijen willen een sterk leger, oorlogsindustrie=winst.
• Maar: PVV is tegen.

Tijdlijn Industriële Revolutie

Agrarische revolutie

Begint in Engeland, later gaan anderen na-apen.

Demografische revolutie

1e industriële revolutie

2e industriële revolutie

AR

De agrarische revolutie.

• Ontwikkelingen in de landbouw voor betere oogstopbrengst en minder gronduitputting.
• Seed Mill 
• 
  

DR

De demografische revolutie.

• Door meer landbouwopbrengst > meer eten.
• Meer eten = meer mensen.
• Meer mensen = meer kleding nodig.
• Maar door landbouwontwikkelingen minder boeren nodig > mensen kunnen in de textielnijverheid werken.
• Dat moet sneller en beter > ontwikkelingen zoals: schietspoel, spinning Jenny, Waterframe, etc.
• Werd steeds groter en groter + moest nóg sneller.

1IR

De eerste industriële revolutie.

• Belangrijkste brandstof/energiebron = steenkool! Dit is nodig om stoommachines te laten werken.
• Belangrijkste materiaal = ijzer. Redelijk stevig materiaal om de machines te kunnen maken.

2IR

De tweede industriële revolutie.

• Belangrijkste brandstof/energiebron = elektriciteit en olie.
• Belangrijkste materiaal = staal. Steviger dan ijzer, gaat langer mee, meer mogelijkheden (bruggen bouwen, hoge huizen).

1775

1850

1900

'Ismes'?

• 'Ismes' = alle opkomende ideologieën die eindigen op -isme.

• Ideologie = theorie over het bestuur van de samenleving.

'Ismes' burgers en stoommachines

• (Modern Imperialisme)
• (Kapitalisme)
  
• Communisme
• Socialisme
• Liberalisme
  
• Nationalisme
  
• Conservatisme
  
• Feminisme

Kapitalisme en communisme

Kapitalisme = ideologie van de fabriekseigenaren. Doel: winst maken. 

Dit is vandaag de dag de Westerse ideologie (De Verenigde Staten + West-Europa).

Nu gaat het om de waarde vrijheid: vrije markt, vrijheid van meningsuiting, etc.

Communisme = gebaseerd op gelijkheid. Komt van het Communistisch manifest, geschreven door Karl Marx en Friedrich Engels. 

Communisme

• Communistisch manifest - Karl Marx & Friedrich Engels, 1848.
• De hele geschiedenis ongelijkheid tussen de mens. De bourgeoisie (rijken/adel) heerst over het proletariaat (arbeiders/'gewoon' volk).
• Revolutie van het proletariaat.
• Geen privébezit, geen verschillen.
• Marxisten aartsvijand van nationalisme (geen enkel land is beter dan een andere).
• Volgende les meer over het communisme in Rusland.

Link naar artikel over het communistisch manifest.

Socialisme is afgeleid van het communisme: gelijkheid.

Liberalisme is afgeleid van het kapitalisme: vrijheid.

Schrijf op

1. Naast wie wil je graag zitten?
2. Naast wie zou je niet willen zitten?
3. Doel voor komende toets -> haalbaar, realistisch, maar uitdagend. Denk aan: 1 hele punt hoger voor de toets.
4. Hoe kan ik je belonen? (Snoepgoed, o.i.d.). 

Socialisme

• Belangrijkste woord: gelijkheid.
• Beweging van de arbeiders.
  
• Begin 19e eeuw kleine clubjes studenten en intellectuelen.
  
• Na 1870 een massabeweging ˃ gevolg van industriële revolutie ˃ opkomst arbeidersklasse.
• Centrale rol Karl Marx ˃ marxisten wilden via socialistische revolutie kapitalisme omverwerpen ˃ bedrijven worden staatseigendom.
  
• Winst niet langer doel, in plaats hiervan > behoeften van mensen.

Socialisme

• Rond 1900 opkomst gematigde vleugel binnen socialisme: reformisme ˃ positie arbeiders kan ook verbeteren binnen bestaande maatschappij. Zonder revolutie!
  
• Hervormingen langs parlementaire weg.
  
• Gevolg in 1919 is breuk: sociaaldemocratie komt tegenover revolutionair communisme te staan.
  

Liberalisme

• Vrijheid van het individu staat centraal.
  
• Adam Smith: individuen moeten op zichzelf letten en iedereen kan dan goed leven > welbegrepen eigenbelang.
  
• Weinig overheidsbemoeienis.
  
• In het begin vinden veel liberalen dat niet iedereen recht heeft om te stemmen (of er niet slim genoeg voor is).

Sociale                                  Kwestie

• Discussie over de slechte leef- en werkomstandigheden van arbeiders.
  
• Socialisten wilden dit probleem hard aanpakken.
  
• Liberalen waren hier minder snel mee...

Sociale Kwestie

• Opvatting kapitalisten/liberalen: armoede is eigen schuld
  
• Overheid moet armen niet steunen ˃ Er was een nachtwakersstaat nodig
  
• =˃ overheid zorgt voor orde en rust en bemoeit zich verder nergens mee.

Reactie      arbeiders

• Arbeiders verbitterd en opstandig.
  
• Socialisten (=Mensen die opkwamen voor de rechten van Arbeiders)
  
• Kapitalisme is de oorzaak van armoede >omverwerpen
  
• Vakbonden worden opgericht ˃ doel betere lonen en arbeidsvoorwaarden.
  
• Oplossing: sociale wetten.

Sociale wetgeving

Sociale wetgeving

Canon van Nederland - Kinderwetje van Van Houten

• Beperking op kinderarbeid, aanleg waterleiding en riolering, etc. Verbeteren van de omstandigheden.
  
• Voorbeeld: Kinderwetje van Van Houten, 1874.
  
• Kinderarbeid (tot 12 jaar) is verboden.

• Hoe wordt hierop gecontroleerd?
  
• Pas in 1901 Leerplichtwet, einde kinderarbeid.

Europa is een landbouwsamenleving

Agrarische revolutie

Andere zaaimethoden

Enclosure

Demografische revolutie

Demografische revolutie

Urbanisatie

Meer arbeidskrachten beschikbaar

Meer vraag naar kleding en voedsel

Uitvindingen voor groeiende vraag kleding

Uitvindingen voor huisnijverheid

Uitvindingen a.d.h.v. stoommachines

Er ontstaan fabrieken > productie stijgt

Ondernemers investeren om nog meer winst te maken (kapitalisme)

Industriële Revolutie: enorme gevolgen voor de manier van leven

Meer arbeidskrachten beschikbaar

Uitvindingen a.d.h.v. stoommachines

Spotprenten analyseren

Stap 1: Figuren en voorwerpen

Stap 2: Thema

Stap 3: Mening – boodschap van de tekenaar

Stap 4: Vergelijking – de cartoon als bron

 Stap 5: Beantwoord de vraag! (Als deze er is uiteraard)

Huiswerk

Voor volgende week woensdag:

• Opdracht: liberalisme en socialisme af.
• Samenvatting/mindmap 5.4.