4.3 Staatsvorming en Centralisatie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

H4 De tijd van Steden en staten

4.3 Staatsvorming en centralisatie 

Kenmerkend aspect:

het begin van staatsvorming en centralisatie 

Begrippen 

• Centralisatie: het streven naar een organisatie of natie die zo veel mogelijk vanuit één centraal punt of door één centraal persoon bestuurd wordt. 
• Staatsvorming: het proces waarbij vanuit een politiek centrum gezag wordt geoefend over een gebied en de bevolking(en) binnen dit gebied 

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kun je uitleggen hoe de eerste Europese staten ontstonden en uitleggen hoe deze werden bestuurd
1. Hoe begonnen koningen in Frankrijk met staatsvorming en centralisatie?
2. Waarom mislukten staatsvorming en centralisatie in Duitsland?
3. Hoe kwam de staatsvorming en centralisatie in Engeland op gang?
4. Hoe begonnen de Bourgondiërs in de Nederlanden met staatsvorming en centralisatie? 

Frankrijk 

• Koning had tussen 1000-1200 niet veel te zeggen over leenmannen
• Sterker nog: ze waren afhankelijk van hun trouw
• Dit veranderde onder invloed van:
• Oorlogen met de Engelse koning
• Centrale rechtbanken om regels en wetten te regelen
• Eigen legers 
• Opkomst Steden en geldeconomie

Hoe konden koningen 'opeens' zo machtig worden? 

• Staatsvorming en centralisatie waren mogelijk door de opgekomen geldeconomie. Militairen en ambtenaren konden betaald worden door belastingen, die geïnd werd met toestemming van de Staten-Generaal (bijeenkomst drie standen).
• Daar waar de koning eerst afhankelijk was van de steun van de adel en zijn legers, kon de koning dit steeds meer zelf betalen.
• Adel werd dus steeds minder belangrijk.
• Centrale overheid versterkt door toenemende kwaliteit rechters en ambtenaren door komst universiteiten
• Met het geïnde geld kon de koning steeds sterker wordende wapens produceren, waarmee zij beter konden strijden tegen opstandige edelen 

Hoe konden koningen 'opeens' zo machtig worden? 

- Centrale overheid versterkt door toenemende kwaliteit rechters en ambtenaren door komst universiteiten

- Met het geïnde geld kon de koning steeds sterker wordende wapens produceren, waarmee zij beter konden strijden tegen opstandige edelen .

Duitsland 

• Duitsland bleef tot 1871 versplinterd in tientallen zelfstandige staten
• Geen hoofdstad, geen centraal gezag. Koning werd in Rome gekroond --> Heilig Roomse Rijk
• Koningschap niet erfelijk. Gekozen door machtigste edelen (keurvorsten) 

Engeland

Willem de Veroveraar voert feodale stelsel in Engeland in

• Leenmannen kregen niet één groot stuk in leen maar kleine stukjes 
• Sherrifs (in loondienst) inden belasting en deden rechtspraak
• Koning werd in 1215 gedwongen de Magna Carta te ondertekenen. Belastingen eerst goedgekeurd door parlement (bestaande uit drie standen). 

De Nederlanden 

• Omstreeks 1430 kwamen de Nederlanden onder één vorst: Filips de Goede
• Centralisatie door centraal bestuur en centraal gerechtshof
• Filips stierf, dochter trouwt met een Habsburger