H4 Examentrainer Thema 5

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Examentrainer

Thema 5

Overmatige consumptie van sushi is niet zonder gevaar. De Amerikaanse acteur Jeremy Piven moest in het ziekenhuis worden opgenomen nadat hij was flauwgevallen. Hij had last van duizelingen, evenwichtsstoornissen en geheugenproblemen.
Dokters stelden de diagnose kwikvergiftiging.

Sushi

Opdracht 1:

Het centrale zenuwstelsel bestaat uit het ruggenmerg, de hersenstam, de kleine hersenen en de grote hersenen. 

Welk deel van het centrale zenuwstelsel is bij Piven door kwikvergiftiging beschadigd, waardoor hij geheugenproblemen had?

1. Ruggenmerg
2. Hersenstam
3. Kleine hersenen
4. Grote hersenen

Functie van de hersenen

Grote hersenen

• bewuste waarnemingen
  
• bewuste bewegingen
  
• geheugen
  

Kleine hersenen 

• coördineren bewegingen
  

Hersenstam

• onbewuste processen.
  

Met een enorm enthousiasme vertelt bioloog Freek Vonk voor de camera over zijn grote liefde: slangen. Vonk doet onderzoek naar de evolutie van giftige slangensoorten. Van de ongeveer 3150 soorten slangen zijn ruim 600 soorten giftig voor mensen. Slangengif kan onder andere de bloedstolling, de werking van het hart of van het zenuwstelsel beïnvloeden. De zwarte mamba gebruikt een gif dat acetylcholineesterase remt. Hierdoor wordt de neurotransmitter die zich in de synaptische spleet van het motorisch eindplaatje bevindt, niet afgebroken.

Slangengif

Opdracht 2:

Welk effect heeft het gif van de mamba op het prooidier? En hoe wordt dat effect verklaard?

1. Spiercontractie, doordat de receptor voor de neurotransmitter op de spiercel geblokkeerd blijft.
2. Spiercontractie, doordat de receptor voor de neurotransmitter op de spiercel gestimuleerd blijft.
3. Spierverlamming, doordat de receptor voor de neurotransmitter op de spiercel geblokkeerd blijft
4. Spierverlamming, doordat de receptor voor de neurotransmitter op de spiercel gestimuleerd blijft.

Synaptische spleet 

Vorming en werking acetylcholine (zie binas 88H)

Adrenaline komt van nature in ons lichaam voor als hormoon en als neurotransmitter. In afbeelding 1 is schematisch een zenuwcel weergegeven.

Epipen

Opdracht 3 

Waar wordt adrenaline als transmitterstof door deze zenuwcel afgegeven?

Geef alleen de letter van de plaats!

Mensen met een glutenvrij dieet wordt door de diëtiste geadviseerd om bakkerszout met extra jodium te gebruiken als zij zelf hun brood bakken. In de jaren zestig van de vorige eeuw werden bakkers verplicht
om jodiumhoudend zout toe te voegen aan het brood. Als we te weinig jodium binnenkrijgen, kunnen allerlei klachten ontstaan, zoals vermoeidheid, futloosheid en het koud hebben. Op de lange termijn zijn obstipatie, menstruatie- en vruchtbaarheidsstoornissen, spier- en gewrichtsklachten mogelijk. Jodium is een bestanddeel van het hormoon thyroxine. Bij kinderen kan jodiumtekort leiden tot groeiachterstand, verminderd leervermogen en in een enkel geval tot dwerggroei.

Brood: glutenvrij en jodiumrijk

Opdracht 4:

Als er lange tijd een tekort aan jodium is, zal het hormoonstelsel proberen dit tekort te compenseren.  

Op welke wijze reageert het hormoonstelsel op dit tekort?

1. De hypofyse gaat remmende hormonen afgeven waardoor de bijnieren sterk in omvang gaan afnemen.
2. De hypofyse gaat remmende hormonen afgeven waardoor de schildklier sterk in omvang gaat afnemen.
3. De hypofyse gaat stimulerende hormonen afgeven waardoor de bijnieren sterk in omvang gaan toenemen.
4. De hypofyse gaat stimulerende hormonen afgeven waardoor de schildklier sterk in omvang gaat toenemen.

Jodium: onderdeel van thyroxine (T4)

• Binas 89A: wordt gemaakt door schildklier (dus antwoord B of D)
• Te kort aan jodium = te kort aan thyroxine
• Signaal van hypofyse: stimuleren van schildklier 
• Hierdoor zal schildklier in omvang toenemen

DUS: ANTWOORD D

Brood: glutenvrij en jodiumrijk

Tijdens een onderzoek naar een nieuw medicijn, cytisine, tegen depressie zagen onderzoekers een opmerkelijke bijwerking. De muizen die het geneesmiddel geïnjecteerd kregen, aten allemaal minder dan de muizen uit het controle-experiment.

Roken maakt slank, maar stoppen met roken straks ook

Opdracht 5: 

Noem een voorwaarde waaraan de muizen in het controle-experiment bij dit onderzoek moeten voldoen. Noteer ook hoe de muizen in het controle-experiment worden behandeld.

• Muizen in de controlegroep moeten een vergelijkbare bouw, leeftijd en dergelijke hebben als de andere muizen / alle omstandigheden van de muizen moeten gelijk zijn.

• De muizen in de controlegroep krijgen een placebo/nepmedicijn (op dezelfde wijze toegediend).

Roken maakt slank, maar stoppen met roken straks ook

Nicotine bindt aan receptoren op zenuwcellen in de
hersenen. Als nicotine aan deze receptoren bindt, worden
deze zenuwcellen geactiveerd wat uiteindelijk leidt tot
de activatie/stimulatie van het verzadigingscentrum in
de hypothalamus. In afbeelding 2 is een groepje van drie
zenuwcellen weergegeven. De receptoren voor nicotine zijn
als staafjes getekend. Een van de zenuwcellen is met een
axon met het verzadigingscentrum in de hypothalamus
verbonden. In de afbeelding links zijn de cellen zonder
nicotine weergegeven, rechts met nicotine. 

Als nicotine aan de receptoren van de zenuwcellen bindt, zal de synaps aan het einde van het weergegeven axon stimulerende neurotransmitters afgeven.

Als er niet wordt gerookt, lopen er impulsen over het
axon. In de afbeelding links is dit weergegeven in het
diagram (impulsen) naast het axon. 

Naast het axon in de situatie met nicotine staan twee mogelijke impulspatronen aangegeven met P en Q. 

6. Sleep naar het juiste vak

Voedselinname

Impulsen

P

Meer

Q

Minder

Opdracht 7: 

Drie typen neuronen zijn motorische zenuwcellen, sensorische zenuwcellen en schakelcellen.

Welk type is of welke typen zenuwcellen (neuronen) zijn in afbeelding 2 weergegeven?