H4 - T7 - E&M - BS1

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

thema 7 - ecologie en milieu

BS 1

Organismen

Leerdoelen BS 1

Na deze BS kun je:

• biotische en abiotische factoren binnen een ecosysteem benoemen
• de invloed van de belangrijkste abiotische factoren op organismen beschrijven
• veranderingen van abiotische en biotische factoren beschrijven

Begrippen BS1

biosfeer

levensgemeenschap

biotische factoren

abiotische factoren

biotoop

ecosysteem

habitat

soortensamenstelling

verspreidingsgebied 

areaal

tolerantie

optimum

beperkende factor

Wat is natuur?

Dat is voor iedereen anders. 

Van Dale woordenboek: 

Natuur = dat wat de mens om zich heen ziet als niet door hem gewijzigd.

ecologie 

de wetenschap waarbij de wisselwerking tussen organismen en hun omgeving wordt bestudeerd 

ecologisch onderzoek

vindt plaats op verschillende 

organisatieniveaus (thema 1) zoals: 

• organisme
• populatie
• ecosysteem 

ecosysteem

dit is een begrenst gebied waarin biotische en abiotische factoren een wisselwerking hebben

(thema 1) 

• systeem aarde/
  

biosfeer

• ecosysteem
  
• populatie
  

biotische en abiotische factoren

beide hebben invloed op een levensgemeenschap 

= niet levend

= levend

abiotische factoren

de soortensamenstelling wordt mede bepaald door: 

• bodem
  
• licht
  
• water
  
• temperatuur
  

bodem

soortensamenstelling wordt beïnvloed door: 

• deeltjes grootte (zand of klei)
  
• hoeveelheid water / grondwaterstand
  
• capaciteit vasthouden mineralen (zout)
  
• gehalte humus 
• pH (zuurgraad)
• bacteriën en schimmels 

humus

organisch materiaal gevormd door restanten van vergane planten en dieren. zorgt ervoor dat wortels van planten beter kunnen vormen en houdt bij zandgronden water beter vast

planten 

• hebben licht nodig voor de fotosynthese
  
• hoeveelheid verschilt tussen de plantensoorten
  
• schaduwplanten vs. zonplanten
  
• daglengte beïnvloed cyclus 
  

dieren

• bepaald activiteit: dagdieren vs. nachtdieren 
  
• daglengte beïnvloed paring/voortplanting

licht

landplanten zijn aangepast:

• vochtig -> dun waslaagje, meer huidmondjes
• droog -> dikke waslaag (cuticula), beter ontwikkeld wortelstelsel, minder huidmondjes, opslagcapaciteit voor water (cactus)

dieren aangepast aan: 

• zuurstofgehalte
• zoutgehalte 
• palingen kunnen zowel zout als zout water aan

water

planten 

• kunnen leven tussen 0-45°C 

dieren: 

• bepaald activiteit: koudbloedige dieren bij kou in rust
• warmbloedige zullen bij koude temperaturen wel activeren zijn 

temperatuur

enzymen zijn nodig voor chemische processen in organismen, deze denatureren (=verliezen 3D structuur) bij hoge temperaturen

planten 

• kunnen leven tussen 0-45°C 

dieren: 

• bepaald activiteit: koudbloedige dieren bij kou in rust
• warmbloedige zullen bij koude temperaturen wel activeren zijn 

temperatuur

enzymen zijn nodig voor chemische processen in organismen, deze denatureren (=verliezen 3D structuur) bij hoge temperaturen

tolerantie

het vermogen van een organisme om schommelingen de abiotische factoren te verdragen 

tolerantie

optimum = meest gunstige / beste voor organisme  

tolerantie

tolegrantiegrens = einde stresszone + paas

tolerantie

optimumkromme geeft optimum aan en de tolerantiegrens

tolerantie

areaal = verspreidingsgebied 

• plek waar een soort voorkomt
• in areaal zullen abiotische factoren

       binnen tolerantie grenzen zijn

• buiten dat gebied kan een soort

       zich niet altijd handhaven:

-> dan is er minstens 1 tolegrantiegrens overschreden 

-> deze abiotische factor is dan de  beperkende factor

opdrachten bij BS1

basis: 1 t/m 6

extra uitdaging: 7

en dan nu nog even 

een paar quiz vragen... 

Doen ecologen onderzoek naar het gedrag van een organisme?

1. Ja
2. Nee

Sleep het juiste organisatieniveau naar de plaatsen in de afbeelding

Biosfeer

Ecosysteem

Levensgemeenschap

Populatie

Individu

Een weiland is een ...

1. Individu
2. Levensgemeenschap
3. Populatie
4. Ecosysteem

Takjes om een nestje te bouwen zijn een

1. biotische factor
2. abiotische factor

Waarin verschilt een levensgemeenschap van een ecosysteem?

1. Het aantal populaties
2. Aanwezigheid van abiotische factoren
3. Aanwezigheid van biotische factoren
4. De grootte van het gebied

Welke van deze 2 olifanten leeft in de hitte?

1. Links
2. Rechts

Is dit een zonplant of schaduwplant?

1. Zonplant, want grote bladeren.
2. Zonplant, want veel gaten.
3. Schaduwplant, want grote balderen.
4. Schaduwplant, want veel gaten.

Waar vind je vooral planten met veel huidmondjes?

1. Warme, droge gebieden
2. Warme, natte gebieden
3. Koele, droge gebieden
4. Koele, natte gebieden

Wat is geen biotische factor die invloed heeft op de reiger?

1. De temperatuur van het water dat koud aanvoelt
2. De vissen die als voedsel dienen
3. De grassen het water schoonmaken
4. De bodemdiertjes die als voedsel voor de vissen dienen

In wat voor een grondtype groeit een plant het beste?

1. Zand
2. Combinatie klei en humus
3. Combinatie humus en zand
4. Combinatie klei, zand en humus

Door klimaatverandering warmt de zee op. Voor sommige organismen wordt de temperatuur op een bepaalde plek onaangenaam. Wat verandert er voor vissen?

1. Het tolerantiegebied verschuift
2. Het verspreidingsgebied verschuift

Welk niveau van ecologie zie je hier?

1. Ecosysteem
2. Levensgemeenschap
3. Populatie
4. Individu

Merels en mussen, die leven in hetzelfde bos, behoren tot dezelfde populatie.

1. juist
2. onjuist

Wat is ecologie?

1. Het deel van biologie dat de opbouw van organismen onderzoekt.
2. Het deel van biologie dat gaat over voortplanting.
3. Het deel van de biologie dat relaties tussen organismen en hun milieu onderzoekt.
4. Het deel van biologie dat gedrag onderzoekt

Biotisch

Abiotisch

Wind

Lucht

Zuurstof

Water

Grond

Roofvijanden

Soort

genoten

Plant

Bacterie

Voedsel

abiotische factoren: invloeden vanuit levenloze omgeving

biotische factoren: organismen die invloed op hun omgeving uitoefenen