Workshop SLBB

• SLBB
• HBO
• Studiejaar 3

Dit is Jos, hij heeft (S)TOS

Wat hebben jullie aan het eind van deze presentatie geleerd?

Wat is (S)TOS

Hoe kun je TOS herkennen bij een leerling in je klas

Hoe kun je de woordenschat bij leerlingen beïnvloeden met MWIDW.

Hoe praten leerlingen met TOS?

LLL: leuke, leerzame literatuur

Wat, denk jij,
is een (specifieke)
taalontwikkelings
-stoornis?

Wat, denk jij,
is een (specifieke)
taalontwikkelings
-stoornis?

Hoe vaak komt volgens jou een (specifieke) taalontwikkelingsstoornis voor bij alle kinderen?

1. 10%
2. 7%
3. 5%
4. 1%

Hoe vaak komt ADHD voor bij alle kinderen, denk jij?

1. 10%
2. 7%
3. 5%
4. 1%

En (klassiek) autisme dan? Hoe vaak komt dat voor bij alle kinderen?

Tekst

1. 10%
2. 7%
3. 5%
4. 1%

Specifieke taalontwikkelingsstoornis

'Een (S)TOS is een neurobiologische ontwikkelingsstoornis van genetische oorsprong die gekenmerkt wordt door een taalontwikkeling die beduidend achter blijft bij die van leeftijdsgenoten (...). 

TOS kan voorkomen in taalbegrip en -productie en in alle aspecten en modaliteiten van taal. 

Een (S)Tos staat op zichtzelf, er is geen verklaring voor.

Taalbegrip

Luisteren

Lezen

Gebaren 

interpreteren

 

Taalproductie

Spreken

Schrijven

Gebaren 

maken

Modaliteiten van taal

Gesproken taal

Geschreven taal

Modaliteit

Gebarentaal is óók een taalmodaliteit waar kinderen met TOS moeite mee kunnen hebben.

Taalaspecten naar vorm

Fonologie = vorm: klanken en volgorde van klanken in woorden; verschil tussen klanken horen/onderscheiden & verschillende klanken kunnen vormen, ook in de woorden.

(Morfo)syntaxis = vorm: hoe woorden grammaticaal juist samengevoegd worden tot correcte zinnen 

Taalaspecten naar inhoud

Semantiek = inhoud: betekenisverwerving van woorden, ook binnen een grotere woordgroep. Woorden begrijpen en interpreteren, woorden vinden, benoemen en relaties leggen.

Wat is (S)TOS NIET

Taaldeprivatie: het kind krijgt geen, zeer weinig of verarmde taal aangeboden. Hiervan is sprake bij verwaarlozing, of bij ouders met stoornissen.

NT2-problematiek: Slechte beheersing van het Nederlands omdat Nederlands niet de moedertaal is.

• Simultaan meertalig: zowel de moedertaal als Nederlands aangeboden krijgen vanaf de geboorte (Fries & Nederlands)
• Sequentieel meertalig: pas op school in aanraking komen met het Nederlands (nieuwkomers & Nederlands)

Taalaspecten naar gebruik

Pragmatiek = gebruik: manier waarop de taal gebruikt wordt op een gepaste manier, zoals verband tussen non-verbale en verbale informatie, figuurlijke en abstracte taal, gebruik in sociale en situationele context, gesprekken voeren en vertellen, goede afstemming in de communicatie.

Risicofactoren

• 4+ jaar
• Jongetje
• TOS/dyslexie in de familie
• Zowel taalbegrip als taalproductie is zwak
• Achterstand in meerdere taalaspecten
• Ernst van de achterstand

Gevolgen van TOS

• Negatief voor de gehele ontwikkeling van het kind
• Leidt tot lees- en leerproblemen = verminderd schoolsucces
• Leidt tot stoornissen in gedrag sociaal-emotioneel functioneren 
• Eenzaamheid!

Tot nu toe vind ik de workshop...

0100

Taalontwikkeling in jouw klas in de onderbouw

Leerlingen van 4-8 jaar met een gemiddelde taalontwikkeling 

• hebben hun fonologische ontwikkeling afgerond
• maken complexere zinnen 
• breiden hun woordenschat(relaties) enorm uit
• voeren gesprekken en vertellen verhalen 
• leren met groot enthousiasme de schoolse (taal)vaardigheden; lezen en schrijven.

TOS in jouw onderbouw-klas

Leerlingen van 4-8 jaar met TOS

• hebben nog steeds veel moeite met het horen en zeggen van klanken in woorden
• maken korte zinnen, waarbij ze moeite hebben met grammaticale structuren zoals vervoegen en verbuigen
• begrijpen veel woorden nog niet en kunnen ze dus zeker niet gebruiken
• zijn luidruchtig of juist heel stil in de groep en het kringgesprek
• vinden lezen en schrijven héél erg moeilijk om te leren

TOS in jouw bovenbouw-klas

Leerlingen van 9-12 jaar  met TOS

• hebben problemen op alle taalgebieden; woordenschat, woordvinding, begrijpen complexe zinstructuren niet, lezen & schrijven slecht 
• lijken ook heel slecht te luisteren  
• hebben hopelijk al een 'diagnose' waardoor begeleiding thuis of op school wordt geregeld
• zijn ongelukkig in de klas, als er weinig tijd en ruimte is die zij nodig hebben om te tonen waar ze wèl goed in zijn, sport, kunst, rekenen, enz.

Hoeveel woorden hoort een kind met & zonder TOS per week?

1. 1000-5000
2. 15000-25000
3. 5000-15000
4. 25000+

'Met woorden in de weer'

Taalaspect

= inhoud 

= semantiek , dus BETEKENIS

= woordenschat

Wel enthousiast, 

maar geen aandeelhouder  :-)!

MWIDW, omdat...

1. woordenschatonderwijs intensiveren en systematisch aanpakken; alle leerlingen kunnen de les volgen
2. leerlingen kunnen leerstof, verpakt in woorden, veel beter opnemen
3. met meer woorden tot hun beschikking kunnen leerlingen hun ideeën & denkprocessen beter verwoorden
4. goede woordkennis is noodzakelijk voor lezen & tekstbegrip

Comenius (1592-1670)

Onderstaand citaat komt een beetje uit het boek MWIDW

'Kom kind, leer wijs te zijn.'

'Wat is dat, wijs zijn?'

'Alles wat nodig is: goed begrijpen, goed doen en goed uitdrukken.'

'Hoe?'

'Ik leid je overal heen, ik laat je alles zien, ik benoem alles voor je.'

Stop de 'wie weet wat' routine

Wie weet wat dit is...?

• Leerlingen die het weten nemen direct het woord
• Leerlingen met TOS houden per definitie hun mond
• Als leerkracht heb je met deze vraag nog steeds geen idee wat welke leerling weet (of leert).

De waarde van woorden

• 'Labelen':  dit woord hoort bij dit voorwerp; het betreft eenheid van taal, inclusief klankvormen

• 'Concept':  dit woord is de start of onderdeel van heel veel andere woorden, het betreft een eenheid van denken, een pakketje kennis & betekenis.

Aan de slag met de woordenschat

• Voorbewerken: waar gaan we het over hebben?
• Semantiseren: wat betekent het woord, waar gaat het eigenlijk over?
• Consolideren: en nu gaan we alle geleerde woorden ook begrijpen en gebruiken!
•  Controleren: oh, je begrijpt het! Oké, je gebruikt het woord ook!

Aan de slag met woordenschat 

• Welke woorden (in jullie methode) zijn volgens jou belangrijk?
• Hoe ga je ze uitbeelden, uitleggen en uitbreiden?
• Hoe kunnen de leerlingen hun taal met de woorden uitproberen?

Is er bij Fries sprake van NT2?

• Zeker niet, omdat de meeste Friestaligen zowel Fries als Nederlands spreken hebben zij qua talige ontwikkeling een voorsprong. 
• Friestalige leerkrachten hebben meer gevoel bij, en begrip voor anderstalige leerlingen.