Paragraaf 1.6 Het landschap in Laag Nederland

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Het landschap in Laag-Nederland

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen hoe het landschap in Laag-Nederland is ontstaan.
• Je kunt vertellen welke maatregelen de mens in Laag-Nederland heeft genomen om zich te beschermen tegen het water.
• Je kunt een landschap in Laag-Nederland herkennen.

Drie vragen

1. Waar zie je de stuwwallen nog terug?
   
2. Uit welk materiaal bestaan die stuwwallen? 
   
3. Waarom is het bij de pijl geen aaneengesloten stuwwal meer?
   

Waddenzeen en moerassen

Ligging zeeklei-

landschap

Ontstaan landschap Laag-NL v.a. 10.000 jaar BP

• Deze periode heet Holoceen
• temperatuur steeg, zeespiegel ook.
• klei werd afgezet achter de duinen.
• veen ontstond in moerassen achter de duinen

Aan de slag

Maak opdracht 1 en 2

Werk alleen en in stilte

Vraag 1A

De grond in Hoog-Nederland is ouder dan tienduizend jaar

• goed

De grond in Laag-Nederland is ontstaan door een snelle zeespiegelstijging

• fout

De grond in Laag-Nederland is ouder dan tienduizend jaar 

• fout

Vraag 1B

De duinen zijn op / voor / achter de zandbanken ontstaan.

Klei en veen zijn op / voor / achter de zandbanken ontstaan

• De duinen zijn op  de zandbanken ontstaan.
• Klei en veen zijn  achter de zandbanken ontstaan

Vraag 1C

Waardoor waren zandbanken heel belangrijk voor de

vorming van klei en veen?

• Waddenzeeën en moerassen ontstaan alleen als er bescherming is tegen de sterke stroming van zee. Zandbanken zorgden hiervoor

Vraag 2A

De mens heeft ervoor gezorgd dat Laag-Nederland bij vloed

niet onderloopt. Maar de natuur helpt ook een handje. Hoe

kun je dat zien op de kaart?

• Voor een deel beschermen de duinen LaagNederland tegen de zee.

Vraag 2B

De stippellijn in figuur 23 verdeelt Nederland in twee

gebieden. Welk gebied is Hoog-Nederland?

• Ten oosten van de stippellijn.

Vraag 2C

Noteer achter de letters A tot en met F de juiste grondsoort.

Kies uit: zand – zeeklei – veen – rivierklei – löss – duinzand.

• A = zand, B = zeeklei, C = veen, D = rivierklei,E = duinzand, 
• F = löss

Vraag 2D

Welke grondsoorten komen vooral voor in Hoog-Nederland,

welke in Laag-Nederland en welke in allebei? Vul de tabel in

• Hoog Nederland: zand en Loss
• Laag Nederland: zeeklei en duinzand
• Hoog en laag Nederland: klei, rivierklei en veen

Invloed van de mens (bedijking)

Invloed mensen op landschap

• aanleggen woonheuvels of terpen (wierden)
• terpen verbinden met dijken.
• ontstaan polders (=gebied tussen dijken waar waterstand geregeld kan worden).

www.geologievannederland.nl

Soorten polders

• Zeepolders: stukken opgeslibt land werden bedijkt.
• Veenpolder: veen werd gewonnen --> meer --> water uit meer gepompt --> veenpolder
• droogmakerij: een voormalig meer wordt omdijkt en leeggepompt

Soorten polders: zeekleipolder

Welke kenmerken zie je? Noteer!

soorten polders: veenpolder

Welke kenmerken zie je? Noteer!

soorten polders: droogmakerij

Welke kenmerken zie je? Noteer!

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen hoe het landschap in Laag-Nederland is ontstaan.
• Je kunt vertellen welke maatregelen de mens in Laag-Nederland heeft genomen om zich te beschermen tegen het water.
• Je kunt een landschap in Laag-Nederland herkennen.

Vraag 4A

Wat wordt met de letter A aangegeven en wat voor functie heeft

het gebouw bij A?

• Gemaal, water uit de polder wegpompen naar de rivier of zee.

Vraag 4B

Leg uit waarom de waterstand in een polder geregeld moet worden.

• Een polder is een soort badkuip die bij veel neerslag vol kan lopen.

Vraag 4C

Welke functie heeft gebouw A in een droge periode in de meeste polders in Laag-Nederland?

• Water de polder inpompen voor de landbouw.

Vraag 4D

Kan dit ook bij het gemaal dat je in bron 33 ziet? Leg je antwoord uit.

• Nee, want dan stroomt er zoutwater vanuit de Waddenzee de polder in.

Vraag 4E

Waarom is de dijk bij B zo belangrijk voor de bescherming van de boerderij in figuur 24?

• Het water in de zee / rivier staat hoger dan de boerderij.
  

Vraag 5

Hierna zie je steeds een rijtje met vier woorden. Leg bij elk rijtje uit welk woord er niet thuishoort. Gebruik steeds het koppelwoord want in je uitleg.

A Waddenzee – moeras – Hoog-Nederland – zeeklei

B Stuwwal – veen – smeltwaterdal – zwerfsteen

C Veen – onder water – zuurstof – plantenresten D Duinzand – zeeklei – wind – rivierklei

• A = Hoog-Nederland, want de Waddenzee, zeeklei en moerassen vind je in Laag-Nederland.
  
• B = Veen, want een stuwwal, smeltwaterdal en zwerfsteen zijn door ijs ontstaan.
  
• C = Zuurstof, want veen wordt onder water gevormd door plantenresten zonder zuurstof.
  
• D= Wind, want dat is geen grondsoort.
  

Vraag 6A

In wat voor gebied ontstaat veen?

• In een moeras waar plantenresten zich ophopen.
  

Vraag 6B

Waarom komt er zoveel veen in Laag-Nederland voor? 

• Omdat het grootste deel van Laag-Nederland beneden zeenniveau ligt en erg nat is.
  

Vraag 6C

In Laag-Nederland komt ook veel klei voor. Leg uit hoe dit komt.

• De zee overstroomde regelmatig het land en
  

sedimenteerde de klei.

Vraag 6D

Op welke manier worden polders tegen de zee beschermd? 

• Door dijken.
  

Vraag 6E

Liggen alle polders aan zee? 

• Nee.
  

Vraag 6F

Waarom zijn veel polders geschikt voor de landbouwgrond? 

• De grond bestaat uit klei die erg vruchtbaar is.
  

Vraag 6G

Gebruik de kaart Noord-Nederland en zoek in kaartvak D2 Ternaard op. Vul de volgende begrippen in. Kies uit:

terp – klei – nieuwe zeedijk – beek – oude zeedijk – Laag.

• Ternaard ligt in ....... Nederland.

• De kerk van Ternaard staat op een ....... .

• Op de kaart zie je een dijk ingetekend. Dit is de.......... . De middelste dijk is de ........... 

• In het buitendijkse gebied sedimenteert nog steeds .............

• Ternaard ligt in Laag- Nederland.

• De kerk van Ternaard staat op een terp .

• Op de kaart zie je een dijk ingetekend. Dit is de oude zeedijk . De middelste dijk is de nieuwe zeedijk.

• In het buitendijkse gebied sedimenteert nog steeds klei .