Thema 5 Ecologie B3 Populaties herhaling

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Thema 5 Ecologie

Basisstof 3

Populaties herhaling

Leerdoelen B3

• Je kunt binnen een ecosysteem vormen van concurrentie en van cooperatie onderscheiden
• Je kunt de dynamiek en het evenwicht in een ecosysteem beschrijven

Definitie populatie

• Een verzameling individuen van één soort in een bepaald gebied die met elkaar kunnen voortplanten. 

• Relaties tussen soortgenoten gaan altijd om voedsel en/of voortplanting. Hierbij kan samengewerkt worden (coöperatie) of zijn de individuen concurrenten. 

• Een territorium is zorgen voor een gebied met voedsel en plek om voort te planten.

Relaties

Concurrentie

Competitie, strijd

Bij sterke concurrentie grote selectiedruk. De best aangepaste aan het milieu hebben dus grootste overlevingskans.

Gevolg: kleinere genetische variatie 

Voorbeeld: cheetah's in Afrika

Coöperatie

• voor voortplanting, denk aan balts, zó worden soortgenoten herkend. 

• voor voedsel zoeken, bijvoorbeeld bij leeuwen, waar in groepen gejaagd wordt.

• voor verdediging tegen predatoren, bijvoorbeeld bij een school vissen

Symbiose

Langdurig samenleven heet symbiose.

3 soorten symbiose:

• Mutualisme --> beide soorten voordeel
• Commensalisme --> éne soort voordeel, de ander geen voordeel + nadeel
• Parasitisme --> éne soort voordeel, de ander nadeel

Populatiedichtheid

De individuen kunnen op verschillende manieren verspreid zijn over een gebied.

Het verspreidingspatroon van een soort kan gegroepeerd, regelmatig verspreid  of willekeurig verspreid zijn. Elke vorm heeft zijn eigen voor- en nadelen.

Dynamiek van een populatie

Veranderingen in populatiedichtheid

Vaak ontstaat er een biologisch evenwicht als de populatiedichtheid om een bepaalde waarde blijft schommelen. Dit is een vorm van zelfregulatie binnen een ecosysteem.

Dichtheidsafhankelijke factoren

• voedselrelaties (zoals predator-prooi)
• parasitisme
• ziekte
• concurrentie

Voorbeeld: 
- Meer prooi betekent meer nakomelingen bij de predator, dus meer prooi opgegeten; 

- meer kans op parasieten die verspreid worden onder de organismen; 

- meer concurrentie om voedsel. 

Gevolg: het aantal neemt af.

Dichtheidsonafhankelijk factoren

• Vaak door klimaat veroorzaakt, bijvoorbeeld:

- een droge hete zomer 

- juist gematigd weer met regelmatig neerslag

- hevige sneeuwval of lange vorstperiode

- bosbrand

• Gevolg: sterke terugval in populatiedichtheid

Populatiegrootte

Vier factoren beïnvloeden de populatiegrootte:

• geboortecijfer: het aantal geboortes per 1000 individuen in een jaar
• sterftecijfer: het aantal overleden individuen per 1000 individuen in een jaar
• immigratie: toename door komst van organismen
• emigratie: afname door vertrek van organismen

Dynamiek van een populatie

• Inheems --> komt van nature in een gebied voor

• Uitheems --> komt van nature niet in een gebied voor

• Exoten --> door menselijk handelen in een gebied gekomen waar ze van oorsprong niet thuishoren.

Bepalen populatiegrootte

De grootte van een populatie wordt weergegeven als populatiedichtheid (= het gemiddelde aantal individuen per oppervlakte-eenheid of volume-eenheid)

Manieren om de populatiegrootte te bepalen:

• kwadrantmethode
• merken en terugvangen

Kwadrantmethode

Exoten

Als individuen van andere soorten door mensen meegenomen worden en ingevoerd worden, worden dat exoten genoemd. Door ontbreken van vijanden kunnen die de populatiedichtheid van oorspronkelijke soorten beïnvloeden.

Groeicurves

Draagkracht

Draagkracht