PW 3. Werkwoordspelling

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

PW3. Werkwoordspelling

Een werkwoord heeft verschillende vormen. Voor iedere tijd is er een andere vervoeging. Voor de komende toets moet jij de volgende werkwoordsvormen weten:

inf - infinitief - het hele werkwoord

pvtt - persoonsvorm tegenwoordige tijd

pvvt - persoonsvorm verleden tijd zwakke werkwoorden

vd - voltooid deelwoord

od - onvoltooid deelwoord

bn - bijvoeglijk naamwoord (gemaakt van voltooid en onvoltooid deelwoord)

Je moet ook de 4 werkwoordstijden kunnen herkennen: 

ott - onvoltooid tegenwoordige tijd

ovt - onvoltooid verleden tijd

vtt - voltooid tegenwoordige tijd

vvt - voltooid verleden tijd

Oefenen voor de toets (taakwerk)

Spelling §7: persoonsvorm tegenwoordige tijd (pvtt)

opdrachten: 1, 2, 3, 4, 5, 8, 9

Spelling §8: persoonsvorm verleden tijd zwakke werkwoorden (pvvt)

opdrachten: 1, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9

Spelling §9: persoonsvorm verleden tijd sterke werkwoorden (pvvt)

opdrachten: 1, 2, 3, 4, 5, 6

Spelling §10: voltooid deelwoord (vd), onvoltooid deelwoord (od) en  bijvoeglijk naamwoord (bn)

opdrachten: 1, 2, 3, 4, 6, 7

Spelling §11: werkwoordsvormen en werkwoordstijden (ott, ovt, vtt, vvt)

opdrachten: 2, 3, 4, 6, 7, 8

Infinitief (inf)

Het hele werkwoord noemen we het infinitief. 

Dus: lopen, fietsen, autorijden.

Persoonsvorm tegenwoordige tijd (pvtt)

Deze vorm gebruik je als de zin in de tegenwoordige tijd staat.

Om te vervoegen in de tegenwoordige tijd, maak je altijd eerst de ik-vorm:

ik-vorm = infinitief - en. 

Bijvoorbeeld: fietsen → fiets; gooien → gooi.

Soms moet je een letter toevoegen of weglaten: laden → laad; boffen → bof.

Soms een v in een f of een z in een s: beloven → beloof; reizen → reis.

Persoonsvorm tegenwoordige tijd

Staat er ik voor of achter de persoonsvorm? Schrijf de ik-vorm: 

- ik laad, laad ik; ik bof, bof ik.

Staat er jij achter de persoonsvorm of je waarvan je jij kunt maken? Schrijf de ik-vorm:

- laad jij/je; bof jij/je. Maar: Laadt je (jouw) vader de aanhangwagen?

In alle andere gevallen in het enkelvoud schrijf je: ik-vorm + t

– jij laadt, hij laadt, zij laadt, laadt de bezorger?; jij boft, hij boft, zij boft, boft je zus?

In het meervoud schrijf je het hele werkwoord:

– wij laden, jullie laden, zij laden; wij boffen, jullie boffen, zij boffen.

Persoonsvorm tegenwoordige tijd

ik-vorm = hele werkwoord (infinitief) - en

soms moet je een letter toevoegen, weglaten of veranderen

ik	ik-vorm	speel	word	zit
jij	ik-vorm + t	speelt	wordt	zit
hij/zij/het	ik-vorm + t	speelt	wordt	zit
wij/jullie	hele werkwoord	spelen	worden	zitten
....... jij?	ik-vorm	speel	word	zit

Die voetballer ... (worden, pvtt) gek van alle negatieve berichten over zijn prestaties.

Ik ... (broeden, pvtt) al weken op een goed idee.

We ... (opletten, pvtt) altijd goed ... onze spullen op drukke plekken.

Ik ... (beloven, pvtt) je dat ik vandaag mijn kamer ga opruimen.

... (worden, pvtt) jij snel verliefd?

Persoonsvorm verleden tijd (pvvt)

Als het onderwerp van de zin iets op een eerder moment heeft gedaan, zet je de persoonsvorm in de verleden tijd.

Leendert zit (pvtt) op de bank. - Leendert zat (pvvt) op de bank.

Zitten is een sterk werkwoord. Ieder sterk werkwoord heeft een eigen manier van vervoegen.

Abdul fietst (pvtt) naar school. - Abdul fietste (pvvt) naar school.

Fietsen is een zwak werkwoord, die vervoeg je met 't sexy-fokschaap.

Sterke werkwoorden

Veranderen als je ze in de verleden tijd zet:

lopen - liepen; roepen - riepen

fluiten - floten

ontbijten - ontbeten

schrikken - schrokken

bewegen - bewogen

Persoonsvorm verleden tijd (pvvt)

Nederlandse & Engelse werkwoorden

De meeste Nederlandse werkwoorden zijn zwakke werkwoorden. Deze 

veranderen niet van klank in de verleden tijd. Om de persoonsvorm in de

verleden tijd te zetten, moet je -de(n) of -te(n) toevoegen.

Je maakt daarbij gebruik van: 't sexy fokschaap. 

1. Neem het hele werkwoord en haal -en daarvan af: niezen - en = niez. 
   
2. Zit de laatste letter in 't sexy fokschaap?                JA? ik-vorm+te(n) 

                                                                                                            NEE? ik-vorm+de(n)

Enkelvoud: ik-vorm tt + de of te: 

beweerde, landde, danste, berichtte.

Meervoud: ik-vorm tt + den of ten: 

beweerden, landden, dansten, berichtten.

Noteer de ik-vorm tegenwoordige tijd en de ik-vorm verleden tijd.
knoeien

Noteer de ik-vorm tegenwoordige tijd en de ik-vorm verleden tijd.
zuchten

Noteer de ik-vorm tegenwoordige tijd en de ik-vorm verleden tijd.
spreken

Noteer de ik-vorm tegenwoordige tijd en de ik-vorm verleden tijd.
wrijven

Xandra ... (verkleden, pvvt) zich straks na schooltijd voor het feest vanavond.

Vorige week ... (zweven, pvvt) er twee heteluchtballonnen vlak langs de kerktoren.

De politicus ... (richten, pvvt) vorige maand een nieuwe partij op.

Hoe werkt het ezelsbruggetje ’t (e)x–f(o)ksch(aa)p? Leg je antwoord uit aan de hand van een voorbeeld met het werkwoord durven.

Voltooid deelwoord

Het voltooid deelwoord (vd) geeft vaak aan dat een handeling is afgerond (= voltooid). Meestal maakt het voltooid deelwoord deel uit van het werkwoordelijk gezegde. Er staat dan altijd een vorm bij van hebben, zijn of worden.

– Logan heeft een taart gebakken voor zijn vriendin.

– Afgelopen seizoen is Nova geselecteerd voor het eerste handbalteam.

– Voor de rommelmarkt werden gebruikte spullen verzameld.

fluiten - floten

ontbijten - ontbeten

schrikken - schrokken

bewegen - bewogen

Zo schrijf je het voltooid deelwoord:

Het voltooid deelwoord begint met een voorvoegsel: ge-/be-/ver-/ont-/er-/her-. Als het infinitief (hele werkwoord) met zo'n voorvoegsel begint, gebruik je deze ook bij het voltooid deelwoord.

Het voltooid deelwoord van sterke werkwoorden eindigt meestal op en.

– Vannacht heeft het eindelijk weer eens gevroren (vriezen).

– Bij de inbraak op school werden laptops gestolen (stelen).

Het voltooid deelwoord van zwakke werkwoorden eindigt op d of t: 't sexy fokschaap.

– onderstrepen → pvvt: onderstreepte → Jet heeft de belangrijkste zinnen onderstreept.

– verdoven → pvvt: verdoofde → De tandarts heeft Malik verdoofd.

fluiten - floten

ontbijten - ontbeten

schrikken - schrokken

bewegen - bewogen

Het ... (hebben, pvtt) de laatste week zes dagen achter elkaar ... (vriezen, vd).

Leon ... (hebben, pvvt) nagelbijtend de spannende wedstrijd ... (bekijken, vd).

Ik ... (worden, pvtt) gelukkig niet ... (uitlachen, vd).

VWO Lees onderstaande zinnen. In elke zin staat het woord je achter de persoonsvorm. Leg uit waarom de persoonsvormen in deze zinnen correct zijn geschreven.
1 Ik raad je antwoord morgen.
2 Hij raadt je antwoord morgen.
3 Wanneer raad je mijn antwoord?

Onvoltooid deelwoord

Het onvoltooid deelwoord (od) geeft aan dat een handeling aan de gang is (= onvoltooid).

Het onvoltooid deelwoord spel je als infinitief + d: 

lachen + d → lachend.

– Juichend kwam de winnaar over de finish.

– Het kleine meisje zat huilend op de stoep.

fluiten - floten

ontbijten - ontbeten

schrikken - schrokken

bewegen - bewogen

Deelwoorden als bijvoeglijk naamwoord:

Van voltooide en onvoltooide deelwoorden kun je een bijvoeglijk naamwoord (bn) maken. Net als bij de andere bijvoeglijke naamwoorden heb je een lange vorm (met e) en een korte vorm (zonder e):

vluchten

vd: gevlucht - bn: de gevluchte overvaller; een gevlucht volk

od: vluchtendde -  bn de vluchtende bankrovers; een vluchtend hert

fluiten - floten

ontbijten - ontbeten

schrikken - schrokken

bewegen - bewogen

Vraag bij de volgende drie slides:

Noteer het werkwoord in de juiste spelling én geef aan welke vorm het werkwoord moet hebben. Kies uit: voltooid deelwoord (vd), onvoltooid deelwoord (od) of bijvoeglijk naamwoord (bn).

De honden staan ... (grommen) achter het hek te kijken naar ... (passeren) wandelaars.

De ... (kiezen) burgemeester hoorde ... (juichen) de uitslag.

De ... (kruipen) baby heeft zijn handjes vies ... (maken).

Werkwoordsvormen

inf	infinitief hele werkwoord	slapen ; kok e n
pvtt	persoonsvorm tegenwoordige tijd	slaap - slaapt - slapen (ik-vorm - ik-vorm+t - hele ww)
pvvt	persoonsvorm verleden tijd	sterk: sliep - sliepen zwak: kookte - kookten ('t sexy-fokschaap)
vd	voltooid deelwoord	ik heb lekker geslapen. (ge/be/ver/ont/er & 't sexy-fokschaap of -en)
od	onvoltooid deelwoord	slapend lagen we op de achterbank (hele werkwoord + d)
bn	bijvoeglijk naamwoord	een slapend muisje - het slapende muisje een kokend pannetje - de kokende pan

Vraag bij de volgende drie slides:

Noteer het werkwoord in de juiste spelling én geef aan welke vorm het werkwoord moet hebben. Kies uit: inf, pvtt, pvvt, vd of od. Kies tt indien mogelijk.

Kiki ... (hebben) een mooi gedicht ... (schrijven).

De hordenlopers ... (betreden) zojuist ... (zwaaien) het atletiekstadion.

De ... (bedreigen) kunstenaar ... (willen) haar land ... (ontvluchten).

Werkwoordstijden

o tt	onvoltooid tegenwoordige tijd	pvtt	ik b ak een taart.
o vt	onvoltooid verleden tijd	pvvt	ik bakte een taart.
v tt	voltooid tegenwoordige tijd	pvtt + vd	ik heb een taart gebakken .
v vt	voltooid verleden tijd	pvvt + vd	ik had een taart gebakken .

Welke werkwoordstijden horen bij de zin?
Ik heb zijn aanpak nooit begrepen.

1. ott
2. ovt
3. vtt
4. vvt

Welke werkwoordstijden horen bij de zin?
De conciërge bedient de printer.

1. ott
2. ovt
3. vtt
4. vvt

Welke werkwoordstijden horen bij de zin?
Het kind gedroeg zich voorbeeldig.

1. ott
2. ovt
3. vtt
4. vvt

Welke werkwoordstijden horen bij de zin?
We hadden je vraag al beantwoord.

1. ott
2. ovt
3. vtt
4. vvt