Jean Jacques Rousseau

Jean Jacques Rousseau

Jean Jacques Rousseau

1772- 1778

Zwisterland geboren, Frankrijk gestorven

- Componist

- Schrijver

- Filosoof

Jean-Jacques Rousseau 

(1712-1778)

• Een pasgeboren baby heeft een goed karakter
• Dat goede karakter wordt kapot gemaakt door regels van de maatschappij
• Mensen hebben vrijheid nodig om zich goed te ontwikkelen, dus dwang en straf zijn verkeerd

Jean-Jacques Rousseau (1712-1778)

* je wordt geboren als goed mens

* 1762 boek Emile, of over de opvoeding

* kind zoveel mogelijk vrijheid geven

           - regels verpesten al dat goede

           - aan boekenwijsheid heeft een kind  niks

* vrijheid van opvoeding was alleen voor jongens. 

* meisjes moesten leren hun toekomstige man te gehoorzamen.

Mensbeeld Rousseau 

• Een pas geboren kind is nog niet door de maatschappij aangetast en daardoor onbedorven.
• De mens is van nature goed. Vredelievend en een goed wezen.
• Voorwaarden is de mensen volop vrijheid moeten krijgen om zich te ontplooien.

    Waar komt dan oorlog/hebzucht/ uitbuiting vandaan?

Natuurtoestand = idee over hoe de mens van nature leeft, zonder wetten of regering.

Zelfliefde en eigenliefde

Zelfliefde (amour de soi)= natuurlijke, menselijke drang tot zelfbehoud en medeleven.

Eigenliefde (amour propre)=

Egoïsme, Een kunstmatig verlangen naar status, macht en eer.

Van zelfliefde in de natuurtoestand

Naar eigenliefde in de samenleving

ET 15.1 Rousseaus mensbeeld met het onderscheid tussen zelfliefde en eigenliefde

Van natuurlijke vrijheid in de natuurtoestand

Naar onvrijheid in de samenleving

ET 15.2 Rousseaus opvatting dat de mens zijn natuurlijke vrijheid is verloren, maar deze kan herwinnen als citoyen die zichzelf de wet stelt en de algemene wil volgt.

Van natuurlijke vrijheid

Naar onvrijheid en vervreemding 

ET 15.2 Rousseaus opvatting dat de mens zijn natuurlijke vrijheid is verloren, maar deze kan herwinnen als citoyen die zichzelf de wet stelt en de algemene wil volgt.

Wat is het verschil tussen Rousseaus kijk op de samenleving en die van Mill?

ET 15.2 Rousseaus opvatting dat de mens zijn natuurlijke vrijheid is verloren, maar deze kan herwinnen als citoyen die zichzelf de wet stelt en de algemene wil volgt.

Oplossing...

Citoyen =  burger die zichzelf de wet stelt

Algemene wil = gemeenschappelijke uitdrukking van algemeen belang. Dat wat goed is voor iedereen.

ET 15.2 Rousseaus opvatting dat de mens zijn natuurlijke vrijheid is verloren, maar deze kan herwinnen als citoyen die zichzelf de wet stelt en de algemene wil volgt.

Oplossing vervreemding door de samenleving:

Eigen wetten kunnen volgen. Dus: directe democratie. 

Dat leidt ons van eigen (egoïstische) behoeftes naar algemene wil. Zo word je 'citoyen' en heb je je vrijheid herwonnen.

1. Rousseau: filosoof van de romantiek

• Kant en de Verlichting (18e eeuw): nadruk op vooruitgang. We worden steeds zelfstandiger en rationeler.

• Rouseau en de Romantiek (eind 18e en 19e eeuw):

- Emotie

- Geschiedenis

- Natuur

- Het eigene

1. Rousseau: filosoof van de romantiek

1750:  Discours sur les sciences et les arts.

1755: Discours sur l'origine et les fondements de l'inégalité parmi les hommes.

Hobbes heeft bij het verkeerde eind: mensen doen inderdaad egoistisch, maar dat komt doordat de maatschappij ze zo gemaakt heeft.

Hobbes schrijft zelf op een bepaald moment in de geschiedenis.

1. Rousseau: filosoof van de romantiek

Hoe zit dat? Op wat voor manier vervreemdt de samenleving de mens van zichzelf? 

• Amour de soi: natuurlijke zelfliefde (overlevingsdrang + redenen hebben) + pitié (medelijden hebben met anderen). Apensoorten, de bon sauvage en kinderen.
  

• Amour propre: artificiele eigenliefde (trots)

Mensen gaan dicht op elkaar in steden wonen. Je gaat je dan vergelijken met anderen --> trots, jaloezie en ijdelheid.  

Verschil met vervreemding Marx: we moeten niet alleen de samenleving, maar ook het vanzelf veranderen. Cultuur en wetenschap ipv het kapitalisme

1. Rousseau: filosoof van de romantiek

Hobbes: 'het volk' bestaat niet. Is een verzameling rationele individuen.

Rousseau: mens is een sociaal wezen (zowel rationeel als affectief)

Hobbes: de staat gelegitimeert in de verschrikking van de natuurtoestand

Rousseau: de staat gelegitimeert in de volonté générale

Hobbes: de soeverein mag niet afgezet worden --> anders natuurtoestand

Rousseau: de soeverein kan prima afgezet worden als hij de wil van het volk niet naleeft.

Hoe zou Hobbes en hoe zou Rousseau verklaren dat deze jongens met messen op straat lopen?

Volgens Rousseau maakt Hobbes een denkfout als hij nadenkt over de mens in de natuurtoestand. Welke denkfout is dat?

ET 22 Rousseau, natuurtoestand en het sociaal contract

In de natuurtoestand waren we vrij
Samenleving leidde tot concurrentie, strijd, jaloezie 

verloren vrijheid

Sociaal contract: (ongeschreven) afspraak tussen burgers en staat in een samenleving.

Invulling Rousseau: directe democratie

herwonnen vrijheid!

Sociaal contract bij Rousseau

Geeft vrijheid terug want:

1. beschermt tegen onderdrukking want verplichtingen en rechten gelden voor iedereen (dus gelijkheid).
2. zorgt voor autonomie (ook als je oneens bent) want je bent deel van de wetgevende macht en wordt beschermd tegen eigen grillen..
   
   

Algemene wil: uitdrukking van het algemeen belang, dus datgene wat goed is voor iedereen. 

> Rousseau: vrijheid is de Algemene Wil volgen.

Sociaal contract bij Rousseau

Geeft vrijheid terug want:

1. beschermt tegen onderdrukking want verplichtingen en rechten gelden voor iedereen (dus gelijkheid).
2. zorgt voor autonomie (ook als je oneens bent) want je bent deel van de wetgevende macht en wordt beschermd tegen eigen grillen..
   
   

1. Gelijkheid: beschermt tegen onderdrukking want verplichtingen en rechten gelden voor iedereen
2. Autonomie: want je bent deel van de wetgevende macht en wordt beschermd tegen eigen grillen..

Directe democratie geeft via de Algemene Wil vrijheid terug doordat dit zorgt voor:

Sociaal contract bij Rousseau

Geeft vrijheid terug want:

1. beschermt tegen onderdrukking want verplichtingen en rechten gelden voor iedereen (dus gelijkheid).
2. zorgt voor autonomie (ook als je oneens bent) want je bent deel van de wetgevende macht en wordt beschermd tegen eigen grillen..
   
   

ET 22 Rousseau, natuurtoestand en het sociaal contract

Verplichting aan wetten te houden =

als geld uitgeven voor een winnend lot.

Geen verlies van vrijheid, maar een investering.

ET 22
Ik kan uitleggen en evalueren dat directe democratie volgens Rousseau de juiste manier is om vrij en autonoom te zijn in een samenleving.

Begrippen:

• sociaal contract
• citoyen Algemene Wil
• unanimiteit
• uniformiteit

Rousseau

Wat is het beste voor de mens?

De oertoestand van jagers en verzamelaars zegt Rousseau: toen was alles nog gelijk!

De steden maatschappij heeft ons  ongelijk gemaakt en elkaars concurrenten. Mensen doen maskers op en wantrouwen elkaar.

Fake maatschappij!

DE MENSELIJKE AARD EN HET MENSELIJK GEZAG

Hobbes: de mens is in zijn primitieve natuurtoestand  geweldadig en verdorven van aard; daarom moet er een autoriteit geschapen worden om wanorde (oorlog van allen tegen allen) te voorkomen. 

Rousseau: de algemene wil (van de bevolking) en de individuele wil (van de burger) moeten samensmelten. Het wettelijk gezag (de koning) ontleent zijn legitimiteit (zijn wettelijke macht) aan de algemene wil.

Jean-Jacques Rousseau 

(1712 - 1778)

• De oermens was gelukkig
• De beschaving heeft gezorgd voor ongelijkheid
• Regering moet de "algemene wil" uitvoeren.

• De "algemene wil" is dus beslissend voor iedereen!

Rousseaus mensbeeld: de mens is in de natuurtoestand gelukkig en vrij

Maar...samenleven, moderniteit en beschaving leidde tot ijdelheid, jaloezie en hebzucht. 

ET 15.1 Rousseaus mensbeeld met het onderscheid tussen zelfliefde en eigenliefde

Voorwaarden werkende democratie

• Mensen moeten goed geïnformeerd zijn
• geen overleg
• persoonlijke voorkeuren moeten aan de kant geschoven.
• geen unanimiteit, wel uniformiteit

welke is het meest problematisch? waarom?

Directe democratie werkt alleen als:

• Mensen goed geïnformeerd zijn
  
• geen overleg
  
• persoonlijke voorkeuren niet meespelen
  
• geen unanimiteit, wel uniformiteit

Welke voorwaarde is het meest problematisch? Waarom?

ET 22 Rousseau, natuurtoestand en het sociaal contract

Stel dat jij tegen de leerplicht stemt, maar de meerderheid stemt voor. Hoe zou Rousseau jouw stem verklaren? En hoe zou hij uitleggen dat de leerplicht toch je vrijheid vergroot?