Les 8: gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo
• Leerjaar 4

Gedrag

3 vmbo gt

8.1 t/m 8.5

Wat is gedrag?

Hoe heet de studie van gedrag?

1. Ecologie
2. Ethologie
3. Gedragsonderzoek

Studie van gedrag

Ethologie = studie van gedrag

- alles objectief bekijken = alleen feiten!

Is dit een ethogram
en/of een protocol?

1. Zowel een ethogram als een protocol
2. Ethogram
3. Protocol
4. Geen van beiden

Gedragsonderzoek

Ethogram

- handeling

- afkorting

- beschrijving

Gedragsonderzoek

Protocol

- lijst van handelingen van het dier

(hoe vaak handeling, hoe lang duurt een handeling, zit er een vaste volgorde in?

groepen van samenhangende handelingen

1. gedragsketen
2. gedragssysteem
3. protocol
4. ethogram

Baltsgedrag is een voorbeeld van een gedragsketen.

1. Goed
2. Fout

Gedragsketen

Gedragsketen = serie 

handelingen in vaste volgorde

Vaak te zien bij paringsgedrag

Er bestaan 2 soorten prikkels.
Welke? Duid 2 antwoorden aan.

1. Innerlijke prikkels
2. Uiterlijke prikkels
3. Uitwendige prikkels
4. Inwendige prikkels

Is verliefdheid een inwendige of een uitwendige prikkel?

1. inwendige prikkel
2. uitwendige prikkel

Geur van pizza?

1. Inwendige prikkel
2. Uitwendige prikkel

Prikkels

Inwendige prikkel = prikkel die in het lichaam zelf ontstaat

vb. honger en dorst

Uitwendige prikkel = prikkel die je met je zintuigen waarneemt

vb. zien van voedsel, dingen ruiken

Een sleutelprikkel kan verschillend gedrag veroorzaken.

1. Goed
2. Fout

Sleutelprikkels

Sleutelprikkel = prikkel die een bepalende rol speelt bij het veroorzaken van een bepaald gedrag.

Supranormale prikkel

Supranormale prikkel = prikkel die sterker respons veroorzaakt dan de normale sleutelprikkel

1. aangeboren gedrag
2. aangeleerd gedrag

Verlegenheid aangeboren of aangeleerd?

1. aangeboren gedrag
2. aangeleerd gedrag

Dit is:

1. Aangeboren gedrag
2. Aangeleerd gedrag

aangeboren/aangeleerd

Aangeboren gedag = erfelijke factoren (genen) bepalen gedrag

- wordt bij dieren vaak instinct genoemd

Aangeleerd gedrag = gedrag ontstaan door leren

Gedrag is vaak een combinatie van aangeboren en aangeleerd gedrag.

1. inprenting
2. trial and error
3. conditionering
4. gewenning

Hoe wordt geleerd bij gewenning?

1. In een korte gevoelige periode gedrag aanleren
2. door proef- ondervindelijk leren nieuwe dingen leren
3. leren of afleren door prikkel vaak herhalen
4. leren door beloning en straf

Gewenning

Bepaalde reactie op een prikkel aangeleerd of afgeleerd door de prikkel vaak te herhalen

1. inprenting
2. gewenning
3. conditionering
4. inzichtelijk leren

Hoe wordt geleerd bij inprenting?

1. In een korte gevoelige periode gedrag aanleren
2. door proef- ondervindelijk leren nieuwe dingen leren
3. leren of afleren door prikkel vaak herhalen
4. leren door beloning en straf

Inprenting

Korte periode in het leven van dieren (=gevoelige periode) waarin bepaald gedrag wordt geleerd.

proefondervindelijk leren heet ook wel

1. gewenning
2. imitatie
3. trial and error

Trial and error

Proefondervindelijk leren

1. trial and error
2. inprenting
3. gewenning
4. conditionering

Conditionering

Aanleren van gedrag door beloning of straf

Territoriumgedrag = gedrag waarmee een dier zijn territorium verdedigt

1. Waar
2. Niet waar

Territoriumgedrag

Territorium = gebied rond de nestplaats

Territoriumgedrag = gedrag om het territorium af te bakenen en te verdedigen tegen indringers

Territoriumgedrag

Aanvalsgedrag = gedrag waarbij een dier gaat vechten met een ander dier

Dit is een voorbeeld van

1. dreiggedrag
2. vluchtgedrag
3. baltsgedrag
4. territoriumgedrag

Paringsgedrag

Baltsgedrag = om partner aan te trekken en te motiveren voor paring

Welke dieren doen aan broedzorg?

1. Krokodillen
2. Schildpadden
3. Olifanten
4. Vogels

Broedzorg

= het verzorgen van eieren en jongen

Een dominant dier...(kies het beste antwoord)

1. Staat altijd onderaan de rangorde
2. Staat altijd bovenaan de rangorde
3. Staat altijd boven een onderdanig dier
4. Valt buiten de rangorde

Rangorde in groepen

= de plaats van een dier in de groep

Sterkste en meest dominante dier bovenaan

Bij kippen = pikorde                                                    

gezelligheid en eerlijkheid zijn voorbeelden van ....

1. waarden
2. normen

Normen en waarden

Waarden: een opvatting over wat belangrijk is. Bijvoorbeeld: eerlijkheid.

Normen: gedragsregels die gebaseerd zijn op waarden. Bijvoorbeeld: niet stelen, niet liegen, niet spieken.

Soms botsen normen, bijvoorbeeld vrijheid van meningsuiting en geen discriminatie.

Zelf samenvatten

- gebruik de blauwe woorden

- gebruik de afbeeldingen

- kijk goed naar titels van paragrafen