L3T8

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 4

Thema 8 gedrag

Studie van gedrag

Ethologie = studie van gedrag

Alles objectief bekijken = alleen feiten!

Gedragsonderzoek

Ethogram

• Handeling
• Afkorting
• Beschrijving

Gedragsonderzoek

Protocol

• Lijst van handelingen van het dier

(hoe vaak handeling, hoe lang duurt een handeling, zit er een vaste volgorde in?)

Gedragsketen

• Gedragsketen = serie 

handelingen in vaste volgorde

Vaak te zien bij paringsgedrag

Gedrag bestaat meestal uit een groot aantal handelingen

Prikkel

Inwendig: bijvoorbeeld honger of dorst

Uitwendig: Komt vanuit het milieu en wordt opgevangen door zintuigen.

Sleutelprikkel en supranormale prikkel

Sleutelprikkel: zorgt voor een bepaald soort gedrag en levert een sterkere respons op dan een normale prikkel.

Supranormale prikkel: Zorgt voor weer een sterkere respons. Bij mensen wordt deze prikkel ook wel gebruikt voor reclame.

Consumenten gedrag

Gedrag 

alles wat een mens of dier doet

soms erfelijk bepaald: 

erfelijke factor (genen

Gedrag

combinatie van: 

erfelijke factoren                                    leerprocessen

     aangeboren gedrag                             aangeleerd gedrag

Bij dieren ook wel                                                                      

 het instinct genoemd                                                                      

Leren op verschillende manieren

1. Imprenting

2. Conditionering

3. Gewenning

4. Trial and error

Wat gebruiken we het meest in school?

leerproces: inprenting 

Een korte periode (de gevoelige periode)
waarin bepaalt gedrag wordt geleerd. 

Bijvoorbeeld het herkennen van je ouders. 

leerproces: conditionering

Aanleren van gedrag door een beloning of straf. 

nieuw verband wordt aangeleerd 

nieuw gedrag wordt aangeleerd 

leerproces: gewenning

Een reactie op een prikkel wordt aan- of afgeleerd
door de prikkel te herhalen.

leerproces: trial and error

proefondervindelijk leren:

leren door toevallige ontdekkingen. 

Youtube
Thorndikes Puzzle box

Zebrarups eet Sint Jakobskruid. 

Vogels vinden hem niet lekker

Prikkels

Prikkels: Alle veranderingen in je omgeving waar je op kan reageren. 

- Inwendige prikkels

- Uitwendige prikkels 

Sociaal gedrag

Gedrag van soortgenoten naar elkaar toe.

- Taakverdeling

- Territoriumgedrag

- Paringsgedrag

- Broedzorg

- Rangorde

Taakverdeling

- Soortgenoten in een groep hebben niet hetzelfde gedrag, maar de taken zijn verdeeld. 

- Door samen te werken vergroten ze hun overlevingskansen. 

Territoriumgedrag

- Gedrag om je territorium (eigen plek) te beschermen tegen indringers.

- Meestal door dreigen, soms door agressief gedrag (vechten).

Paringsgedrag

Baltsgedrag: Om een partner aan te trekken voor de paring begint. 

Broedzorg

- Verzorgen van de jongen dus nest bouwen en voeren.

Rangorde

Rangorde = plaats van een dier in een groep

Dominante dieren staan bovenaan in de rangorde.

Onderdanige dieren staan onderaan.

Rangorde voorkomt conflicten in de groep.

Bij kippen noemen we het de pikorde. 

Overeenkomsten gedrag mens en dier

- Bij beiden is het gedrag bepaald door erfelijke factoren

- Beiden vertonen ze territoriumgedrag, dreiggedrag en imponeergedrag 

- Beiden zijn gevoelig voor sleutelprikkels en supranormale prikkels

Verschillen tussen mens en dier

- Gedrag bij mensen wordt sterker bepaald door leerprocessen.

- Mensen beoordelen gedrag op basis van normen en waarden (die voor hen belangrijk zijn. 

Rolpatroon

- In relaties hebben mensen een bepaalde rol

- Bij een bepaalde rol verwacht men bepaald gedrag

- Meest bekende (en veranderende) rol is het man-vrouwrolpatroon.