Herhalen gedrag 2 lessen.

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Herhalen gedrag

Gedragsketen

Gedrag bestaat vaak uit meerdere handelingen (activiteiten). Wat doet de Gentoo penguin hieronder allemaal om uiteindelijk een vrouwtje te versieren?

Gedragsketen= vaste opeenvolging van 

handelingen

Studie naar gedrag

Met de studie naar gedrag maak je een lijst met handelingen (ethogram). Deze gebruik je op een protocol te maken (Lijst van opeenvolgende waargenomen handelingen van een dier).

Protocol

Wel of geen gedrag?

Sleep de stukjes tekst naar de juiste plaats.

Geen gedrag

Wel gedrag

Een appel valt van een boom.

Een baby slaapt.

Een bliksem slaat in de grond.

Een kip legt een ei.

Een plant bloeit.

Kaya bloost wanneer ze Marc ziet

Wat doet deze hond?

Prikkels

Inwendige prikkel = prikkel die in het lichaam zelf ontstaat vb. honger en dorst

Uitwendige prikkel = prikkel die je met je zintuigen waarneemt vb. zien van voedsel, dingen ruiken

Sleutelprikkels

Sleutelprikkel = prikkel die een bepalende rol speelt bij het veroorzaken van een bepaald gedrag.

Supranormale prikkel

Supranormale prikkel = prikkel die sterker respons veroorzaakt dan de normale sleutelprikkel

Inwendige prikkel

Uitwendige prikkel

angst

honger

geur

geluid

dorst

kou

verliefdheid

licht

woede

Wat is de prikkel en de respons voor de buffel?

Respons

Prikkel

Gedragsketen

Protocol

Ethogram

Een prikkel van buiten het organisme heet een ...

1. Inwendige prikkel
2. Binnenprikkel
3. Uitwendige prikkel
4. Sleutelprikkel

sleutelprikkel

supranormale prikkel

Een trappelende kieviet 

Gedrag wordt bepaald door erfelijke factoren = aangeboren gedrag (instinct)

& door leerprocessen = aangeleerd gedrag

Aangeboren (erfelijk)

Aangeleerd

organisme met korte levensduur

organisme met lange levensduur

gedrag nodig voor overleving jong dier

organisme in een veel veranderende omgeving

Baltsgedrag solitaire dieren

Verschillende vormen van leren

- Gewenning Een reactie op een prikkel wordt bij herhaling van de prikkel afgeleerd.

Verschillende vormen van leren

- Gewenning 

- Inprenting Leerproces dat alleen in een bepaalde korte periode kan plaatsvinden

Herkennen van ouders 

De vogels schrikken niet meer van de vogelverschrikker.
Dat is:

1. conditionering
2. Inprenting
3. gewenning
4. aangeboren

Verschillende vormen van leren

- Gewenning 

- Inprenting 

- Trail and error /
proefondervindelijk leren

Trial and error

• Proefondervindelijk leren 
• Leren door te proberen 

Verschillende vormen van leren

- Gewenning 

- Inprenting 

- Trail and error / proefondervindelijk leren

- Conditionering 

Met belonen en straffen

Verschillende vormen van leren

- Gewenning 

- Inprenting 

- Trail and error / proefondervindelijk leren

- Conditionering 

- Imitatie: Soortgenoten na doen.

- Inzicht: Onbekende situatie oplossing verzinnen door eerdere kennis te combineren.

1. Conditioneren
2. Imitatie
3. Trial and error
4. Inprenten

Politiepaarden worden getraind met vuur en harde knallen. Hierdoor schrikken ze niet meer

1. Conditionering
2. Imitatie
3. Gewenning
4. Inprenting

Een hongerige kikker eet een wesp op en wordt gestoken. Voortaan laat hij alle geel-zwarte insecten met rust.

1. Gewenning
2. Inprenting
3. Trial and error
4. Conditionering

Een koekoek legt haar eieren in een nest van een andere soort. Dit is de zelfde soort als waarin ze zelf zijn grootgebracht.

1. Gewenning
2. Inprenting
3. Conditionering
4. Imitatie

Je ringtone is een toeter van een auto. Als een echte auto toetert heb je de neiging om je telefoon te pakken.

1. Inprenting
2. Conditionering
3. Imitatie
4. Gewenning

Sociaal gedrag: Territoriumgedrag

Territorium = gebied rond de nestplaats

Territoriumgedrag = gedrag om het territorium af te bakenen en te verdedigen tegen indringers.

Territorium gedrag uit zich in dreiggedrag. Dreiggedrag heeft kenmerken van aanvalsgedrag als van vluchtgedrag. 

Imponeergedrag

Dreiggedrag waarin een dier zich zo groot en indrukwekkend mogelijk maakt. 

Sociaal gedrag: Baltsgedrag

Baltsgedrag = om partner aan te trekken en te motiveren voor paring

Sociaal gedrag: Voortplantingsgedrag

Dit is gedrag die hoort bij het voortplanten zelf. 

Broedzorg

Het verzorgen van eieren en jongen

Overzicht vormen sociaal gedrag

-  Baltsgedrag

- Paringsgedrag

- Broedzorg

- Territoriumgedrag

- Voedingsgedrag (zoeken naar voedsel)

- Verzorgingsgedrag (zorgen voor anderen (niet jongen)

Taakverdeling

Sommige dieren vertonen ander gedrag dan hun soortgenoten. Alle individuen in de groep hebben hierdoor een betere overlevingskans.

Rangorde

• Bij veel dieren is er sprake van een rangorde
• Een manier om voedsel te verdelen
• Maar ook andere belangrijke dingen

Pikorde bij hennen

Welke kip komt op de 2e plek in de pikorde?

1. Cootje
2. Froukje
3. Dirkje
4. Eva

Onder sociaal gedrag verstaan we ook het vechten tussen bijv. twee tijgers

1. waar
2. niet waar

Een voorbeeld van sociaal gedrag: gedrag dat aan de paring voorafgaat en dat de bereidheid tot paring vergroot

1. broedzorg
2. territoriumgedrag
3. balts
4. imponeren

Een grutto nadert zijn vijand met opgezette rugveren en vleugels.
Hoe noemen we dit gedrag?

1. baltsgedrag
2. imponeergedrag
3. sociaal gedrag

Hoe noem je leren tijdens een korte (gevoelige) periode?

1. Gewenning
2. Inprenting
3. Trial and error
4. Conditionering

Een politiepaard loopt braaf langs vuur.

1. Inprenting
2. Gewenning
3. Trial and error
4. Conditionering

Het aanleren van gedrag door beloning of straf

1. Conditionering
2. Gewenning
3. Trial and error
4. Inprenting