GL THEMA 8 GEDRAG

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Gedrag

Alles wat je doet, zoals lachen en naar iets kijken, is gedrag. Ook geluiden maken, slapen, geurstoffen afgeven en zelfs gewoon stilstaan zijn voorbeelden van gedrag.

Ethologie

Studie van gedrag

Ethogram -> Hulpmiddel om gedrag te bestuderen.

Bevat beschrijvingen van handelingen van het dier.

Een ethogram wordt voorafgaand aan de observatie gemaakt.

Gedragsonderzoek

Ethogram 

Protocol  

Prikkel

Inwendige prikkel 

Uitwendige prikkel

Respons

Gedrag ontstaat als respons op een prikkel

Prikkel

Intern

Extern

Gedrag

Handelingen

Respons

Aangeboren en aangeleerd gedrag 

• Aangeboren gedrag (nature/erfelijk)
• Aangeleerd gedrag (nurture)

Verschillende vormen van leren

- Gewenning 

Verschillende vormen van leren

- Gewenning 

- Inprenting 

Herkennen van ouders 

Verschillende vormen van leren

- Gewenning 

- Inprenting 

- Trail and error /
proefondervindelijk leren

Verschillende vormen van leren

- Gewenning 

- Inprenting 

- Trail and error / proefondervindelijk leren

- Conditionering 

Met belonen en straffen

Samenwerken

Daar is een taakverdeling voor nodig!

Bijen hebben werksters, een koningin en darren met eigen functie 

Sociaal gedrag

= gedrag van soortgenoten ten opzichte van elkaar

signaal  = handeling die als prikkel werkt voor de volgende handeling van een soortgenoot.

Communicatie = afgeven van signalen

Taakverdeling

Sommige dieren vertonen ander gedrag dan hun soortgenoten. Alle individuen in de groep hebben hierdoor een betere overlevingskans.

  Territoriumgedrag

Territorium = gebied rond de nestplaats

Territoriumgedrag = gedrag om het territorium af te bakenen en te verdedigen tegen indringers.

Territorium gedrag uit zich in dreiggedrag. Dreiggedrag heeft kenmerken van aanvalsgedrag als van vluchtgedrag. 

Territoriumgedrag

Dreiggedrag = gedrag bedoeld om indringers te verjagen

Territoriumgedrag

Aanvalsgedrag = gedrag waarbij een dier gaat vechten met een ander dier

Paringsgedrag

Baltsgedrag = om partner aan te trekken en te motiveren voor paring

Broedzorg

Het verzorgen van eieren en jongen

Verantwoorde behuizing

Om natuurlijk gedrag te stimuleren is er steeds meer aandacht voor verantwoorde behuizing van dieren

Nadelen onverantwoorde huisvesting

- Verwondingen

Rangorde in groepen

• De plaats van een dier in de groep
• Sterkste en meest dominante dier bovenaan
• Bij kippen = pikorde                                                    

Imponeer

gedrag

Dreiggedrag waarin een dier zich zo groot en indrukwekkend mogelijk maakt. 

• Leren speelt een grote rol
  
• Gedrag wordt beïnvloed door normen en waarden

Gedrag bij mensen

Normen en waarden

Waarden: een opvatting over wat belangrijk is. Bijvoorbeeld: eerlijkheid.

Normen: gedragsregels die gebaseerd zijn op waarden. Bijvoorbeeld: niet stelen, niet liegen, niet spieken.

Soms botsen normen, bijvoorbeeld vrijheid van meningsuiting en geen discriminatie.

Communicatie

Is bij mensen ver ontwikkeld.

 
Uitgebreide taal. 

Ook muziek, schrijven, film gelaatsuitdrukkingen. 

Gebaren en omgangsvormen

Rolgedrag en rolpatroon

Gedrag dat bij een bepaalde rol hoort = rolpatroon

Overeenkomsten	Verschillen
- Beide worden bepaald door erfelijke factoren en aangeleerd gedrag - Beide zijn gevoelig voor sleutelprikkels en supranormale prikkels - Beide vertonen territoriumgedrag, imponeergedrag en dreiggedrag	- Het gedrag bij mensen wordt sterker bepaald door leerprocessen - Mensen kunnen hun gedrag beter beoordelen aan de hand van normen en waarden

Menselijk en dierlijk gedrag