par 4. Welvaart voor iedereen feniks

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

De industriële samenleving 

in Nederland

4. Welvaart voor iedereen

Wat is de sociale kwestie?

1. De armoede onder boeren in de 19e eeuw.
2. De wet die kinderarbeid verbiedt.
3. Slechte woon- en werkomstandig-heden van arbeiders en het besef dat hier een oplossing voor moest komen
4. Wetten waarmee het leven van rijke mensen in de 19e eeuw beter zou moeten worden.

Welke vragen passen bij de sociale kwestie?

1. Hoe komen we van de socialisten af?
2. Hoe zorgen we voor minder armoede?
3. Wat is beter: liberalisme of socialisme?
4. Wat te doen tegen besmettelijke ziektes?

Deze vraag gaat over de sociale kwestie tijdens de industriële revolutie.

1 De ergste missstanden verdwijnen
2 Door de industrialisatie ontstaat de sociale kwestie.
3 Er komen sociale wetten
4 Vakbonden komen op voor de belangen van werknemers.

Zet bovenstaande vier zinnen in de juiste tijdsvolgorde:

1. 4 --> 2 --> 3 --> 1
2. 2 --> 4 --> 3 --> 1
3. 2 --> 4 --> 1 --> 3
4. 2 --> 3 --> 4 --> 1

Een sociale wet is ...

1. Een wet om groepsvorming te bevorderen
2. Een wet waarin werd vastgelegd dat rijke mensen meer belasting betalen
3. Een wet waarmee de regering het leven van vooral arme mensen wil verbeteren
4. Een wet waarin staat dat werkgevers en werknemers moesten samenwerken

Wat was geen sociale wet?

1. Kinderwetje van Van Houten
2. Invoering achturige werkdag
3. Invoering leerplicht
4. Invoering algemeen kiesrecht

Wat is de aanpassingspolitiek van Colijn?

1. Uitgaven verhogen inkomsten verlagen
2. Economie aanpassen aan Nazi-Duitsland
3. Uitgaven aanpassen aan dalende inkomsten
4. Uitkeringen verhogen, inkomsten verlagen

Bij welke partij hoorde Pieter Jelles Troelstra?

1. ARP
2. Liberale Unie
3. RKSP
4. SDAP

De industriële samenleving 

van Nederland

4. Welvaart voor iedereen

Leerdoelen

Aan het einde van deze les kun je herkennen en uitleggen

-hoe de wederopbouw van Nederland verliep

-waarom de industrie groeide en er gastarbeiders naar Nederland kwamen

-hoe Nederland een consumptiemaatschappij werd

-welke economische crises er zijn geweest 

-waarom de Nederlandse economie kwetsbaar is

Tweede Wereldoorlog

• 1940
  
• Begin jaren goed voor economie, de Duitsers plaatsen orders bij Nederlandse bedrijven
  
• Later in de oorlog moeten veel Nederlanders naar Duitsland om te werken (Arbeitseinsatz), ten koste van onze eigen economie
  
• Weer geen grondstoffeninvoer....het ging heel slecht met de Nederlandse economie

Puinruimen en vooruitkijken

Na WOII stond wederopbouw centraal:

• Steden waren verwoest, er was woningnood
• De Duitsers hadden alles geroofd wat ze konden gebruiken: machines, vervoermiddelen, brandstofvoorraden etc
• Fabrieken en wegen moesten hersteld worden. 

• Mede door Marshallhulp kwam de wederopbouw goed op gang. 
• Zuinigheid en vlijt waren belangrijk bij wederopbouw

Opbouw van de verzorgingsstaat

• Om dit voor elkaar te krijgen ontstond het harmoniemodel:
  
• Werknemers, werkgevers en de regering werken goed (in harmonie) met elkaar samen.

De Wederopbouw lukt!

• Afspraken over lonen en prijzen: geleide loonpolitiek. De lonen blijven een paar jaar laag --> gunstig voor de export want daardoor lage prijzen
  
• Harmoniemodel: samenwerking tussen werknemers, werkgevers en overheid
• Economische hulp vanuit de VS: Marshallplan 

Veranderingen in de landbouw

• Na de oorlog kwam er een babyboom: bevolkingsgroei
• Er waren dus meer huizen en banen nodig
• Schaalvergroting in landbouw (hongersnoden in de toekomst voorkomen!)
• Er werd meer werk gedaan met machines
  
• De werkgelegenheid in de landbouw nam bijna met de helft af

Gastarbeiders

• Door de stijgende welvaart in de jaren zestig was er in Nederland zoveel fabriekswerk dat mensen uit andere landen werden gehaald om hier te werken. 
• Deze gastarbeiders (uit Marokko, Turkije, Spanje en Italië) deden hier vooral ongeschoold werk. 
• Kennis van de Nederlandse taal of cultuur was niet nodig om het werk te kunnen doen: de mensen waren hier te gast en zouden weer teruggaan.

Gezinshereniging

• Uiteindelijk bleven veel Turkse en Marokkaanse gastarbeiders langer in Nederland en lieten ook hun gezinnen overkomen. 
• Toen het in de jaren '70 minder goed ging met de economie, werden   veel gastarbeiders werkloos. 
• In de industrie was minder werk doordat bedrijven producten goedkoper in het buitenland konden laten maken. Ook mechanisering speelde hierin een grote rol: meer machines en robots. 

Lonen stegen, Nederland werd een consumptiemaatschappij.

De oliecrisis van 1973

• In 1973 was de eerste oliecrisis: enkele Arabische landen weigerden toen  om olie aan Nederland te leveren. (Jom Kipoer) 
  Plotseling bleek hoe kwetsbaar de Nederlandse economie eigenlijk was.  
• Benzine op de bon, autoloze zondagen.

Gevolgen oliecrises

• Economie ging achteruit, veel bedrijven gingen failliet, de werkloosheid nam toe

Joop den Uyl

• Joop den Uyl was een socialistische politicus.
  Als minister van Economische Zaken probeerde hij met enorme subsidies een aantal beroepsgroepen die het moeilijk hadden, zoals de scheeps-bouwers, te steunen.  
• Toen Den Uyl premier was, brak de eerste oliecrisis uit. Om benzine te besparen, voerde hij een distributiestelsel in.
  Ook kwamen er ‘autoloze zondagen’: op zondag mochten auto’s niet gebruikt worden.  

Handel en transport

• De Nederlandse economie richt zich op handel, transport (bv haven Rotterdam, Schiphol) 
• Steeds minder werk in landbouw en industrie
• Grote dienstensector, dus economie erg afhankelijk van het buitenland. Risico: gaat het in het buitenland slecht met de economie, dan heeft de Nederlandse economie daar meteen last van. We zijn dus kwestbaar. 

Leerdoelen

Aan het einde van deze les kun je herkennen en uitleggen

-hoe de wederopbouw van Nederland verliep

-waarom de industrie groeide en er gastarbeiders naar Nederland kwamen

-hoe Nederland een consumptiemaatschappij werd

-welke economische crises er zijn geweest 

-waarom de Nederlandse economie kwetsbaar is