Les 1 Eise Eisinga 2021-2022

• Geschiedenis
• Basisschool
• Groep 5

Wat heeft Eise Eisinga met de ruimte en planeten te maken?

https://www.canonvannederland.nl/?viewtype=curve

Heelal

Ruimte

Sterren-
kunde

Doel:

Je kunt van nieuwe informatie aantekeningen

maken voor je werkstuk.

Hoe oud denk jij dat het planetarium van Eise Eisinga ongeveer is?

1. 100 jaar
2. 230 jaar
3. 330 jaar
4. 267 jaar

Wat ga je leren deze les?

Wie was Eise Eisinga.

Wat is een planetarium en waarom bouwde Eise deze.

Wat was het beroep van Eise Eisinga?

1. schaapherder
2. wolkammer
3. professor

Wolkammer

Dit is het gereedschap van een wolkammer. Een wolkammer bewerkt wol. Van ruwe schapenwol maakt hij mooie woldraden die gebruikt worden voor het maken van kleding. Het bedrijf van een wolkammer heet een wolkammerij. Na de lagere school gaat Eise Eisinga werken in de wolkammerij van zijn vader. Hij verdient er veel geld mee.

Het vak van wolkammer is erg zwaar. Het werk is bovendien niet fijn door de stank van zweet en wol én door de hitte. Wolkammers zijn in de tijd van Eise Eisinga wel de best betaalde textielwerkers.

Eise Eisinga

Tusken 1774 en 1781 bout Eise Eisinga yn syn hûs wat hiel bysûnders: in planetarium, ús eigen sinnestelsel op skaal. It is it âldste noch wurkjende planetarium ta wrâld.

Help myn man is in klusser!

Dit is Pytsje Jacobs, de frou fan Eise. Se libbet sân jier lang yn in wenkeamer fol my seachsel, stof en ark. Sels de bedstee fan har en Eise wurd ferboud.

ús sinnestelsel

In planetarium is in skaalmodel fan ús sinnestelsel. Do kinst der krekt op sjen wêr de sinne, de ierde en de oare planeten stean. En do kinst sjen hoe de planeten rûnom de sinne draaie.

It raderwerk op souder

Hjir sjochsto it knapste diel fan Eise's planetarium: it raderwerk. Dit soarget derfoar dat de planeten yn syn planetarium wier draaie kinne! En dat net allinne: Se draaie ek noch ris lykas sa fluch as yn it echt! De mini-ierde fan Eise draait yn 365 dagen om de sinne, lykas de echte ierde.

Wat is een planetarium?

1. een model van een planeet
2. een model van het zonnestelsel
3. een kaart van het zonnestelsel

1 mm in het planetarium is in het echt?

1. 10 miljoen kilometer
2. 1 miljard kilometer
3. 1 miloen kilometer

Welke 2 planeten heeft Eise Eisinga niet meegenomen in zijn planetarium? Waarom niet?

1. Saturnus en Neptunus
2. Uranus en Mars
3. Neptunus en Uranus
4. Mars en Aarde

Hoe kreeg Eise Eisinga het voor elkaar om een ingewikkelde planetarium te bouwen?

1. Hij kreeg veel hulp van professoren
2. Hij was heel goed in wiskunde en las veel boeken
3. Hij leerde dat op de universiteit

Eise Eisinga

Tusken 1774 en 1781 bout Eise Eisinga yn syn hûs wat hiel bysûnders: in planetarium, ús eigen sinnestelsel op skaal. It is it âldste noch wurkjende planetarium ta wrâld.

Help myn man is in klusser!

Dit is Pytsje Jacobs, de frou fan Eise. Se libbet sân jier lang yn in wenkeamer fol my seachsel, stof en ark. Sels de bedstee fan har en Eise wurd ferboud.

ús sinnestelsel

In planetarium is in skaalmodel fan ús sinnestelsel. Do kinst der krekt op sjen wêr de sinne, de ierde en de oare planeten stean. En do kinst sjen hoe de planeten rûnom de sinne draaie.

It raderwerk op souder

Hjir sjochsto it knapste diel fan Eise's planetarium: it raderwerk. Dit soarget derfoar dat de planeten yn syn planetarium wier draaie kinne! En dat net allinne: Se draaie ek noch ris lykas sa fluch as yn it echt! De mini-ierde fan Eise draait yn 365 dagen om de sinne, lykas de echte ierde.

Dominee Eelko Alta

In 1774 schrijft de Friese dominee Eelko Alta een boek. In het boek zegt hij dat er die zomer een ramp gaat gebeuren! In zijn kerk houdt hij er ook preken over. Vier planeten en de maan komen met elkaar in één lijn te staan. Dat zal als gevolg hebben dat de aarde richting de zon zal worden geslingerd. Alles wat erop leeft zal verbranden.

Eise Eisinga en de Verlichting

Eise vindt het belangrijk om veel te weten en goed na te denken. Dat vinden veel mensen in zijn tijd. We noemen dat de 'Verlichting'. Je moet niet zomaar alles geloven wat er verteld wordt, je moet zelf nadenken. Door je verstand te gebruiken, kun je de wereld beter maken.

Na de lagere school wil Eise blijven leren. Hij studeert zelf in allerlei boeken, vooral wiskunde en sterrenkunde. Dat vindt hij het interessantst. Elk moment van zijn vrije tijd besteedt hij aan wiskunde en sterrenkunde. Als hij vijftien jaar is, schrijft hij al een wiskundeboek! Eise leidt zichzelf op tot astronoom: iemand die alles van het heelal weet.

Wat zie je hier?

Eise wilde de mensen geruststellen. Waarom had hij daarbij het planetarium nodig?

Wat betekent astronomie?

1. De astronomie bestudeert sterren, sterrenstelsels en planeten van het zonnestelsel.
2. Astronomie is lekker koken

Wat was het doel van Eise?

1. Het zonnestelsel bestuderen.
2. Iets moois maken om de sterren te laten zien
3. De mensen leren dat ze zelf mogen nadenken en niet zomaar iets geloven

Eise Eisinga en de Verlichting

Eise vindt het belangrijk om veel te weten en goed na te denken. Dat vinden veel mensen in zijn tijd. We noemen dat de 'Verlichting'. Je moet niet zomaar alles geloven wat er verteld wordt, je moet zelf nadenken. Door je verstand te gebruiken, kun je de wereld beter maken.

Na de lagere school wil Eise blijven leren. Hij studeert zelf in allerlei boeken, vooral wiskunde en sterrenkunde. Dat vindt hij het interessantst. Elk moment van zijn vrije tijd besteedt hij aan wiskunde en sterrenkunde. Als hij vijftien jaar is, schrijft hij al een wiskundeboek! Eise leidt zichzelf op tot astronoom: iemand die alles van het heelal weet.

Wat weet je nu van Eise Eisinga?
Vul je aantekeningen aan en
help elkaar

Heb je nog vragen over deze les?

Ik vond deze les:

makkelijk

lastig

moeilijk

Kreatief!

Sels in planetarium meitsje!

Wat hawwe we nedich?

- in doaze

- pypskom baltsjes

- verve

- tried

- nullen

- gekleurd papier

- giel papier

- lym

- glitters

Wurkwize

- bepaal oft de doaze hielendal iepen, in bytsje iepen of ticht hawwe wolst.

- bepaal de kleur fan de binnenkant fan de doaze. 

- strooi eventueel glitters oer de ferve (stjerren)

- Tink der oer nei hoe asto de planeten ophingje solst. Hokker materialen kinsto derfoar brûke?

- tekenje de sinne op giel papier en knip dizze út

- plak de sinne yn de doaze

- bepaal wêr de planeten komme matte

- hing de planeet op it goeie plak

- fervje de planeten (pypskom baltsjes) yn de goeie kleur (wist nog hokker kleur se hawwe?

- beplak de doaze mei alles wasto moai fynst

- skriuw of plak de nammen fan de planeten op 'e doaze

Kleuren planeten

Merkurius: grize kleur

Fenus: grys-blau-beige

Ierde: blau en grien

Mars: read

Jupiter: oranje – bruin met ringen

Saturnus: giel-oranje mei in ring (dy kinst der gewoan op tekenje) 

Uranus: blau

Neptunus: blau