Tariedende les – de romte

• Geschiedenis
• Basisschool
• Groep 5-8

Stjerren en planeten

Wat sjochst hjir?

Je zag net het bijzondere plafond in de woonkamer van Eise Eisinga. In deze les leren jullie alles over dit plafond

Plafond

Oan ’e ein fan ’e les

• kenst alle planeten.
• witst wat it ferskil is tusken in planeet en in stjer.
  
• witst wat stjerrebylden binne.
  
• witst wat moannefazen binne.
  
• witst wa’t Eise Eisinga wie en wat hy makke hat.
  
• bist goed taret op dyn besite oan it Planetarium.
  

Lesdoelen

Stjerren en planeten

Ast yn it tsjuster nei boppen sjochst, sjochst in hiel soad ljochtpuntsjes. Sjochst foaral stjerren, mar soms hast gelok en kinst in planeet sjen. Wat is eins it ferskil tusken stjerren en planeten?

Stjerren en planeten

Stjerren binne grutte gasbollen. Se jouwe ljocht en waarmte. Us sinne is ek in stjer.

Stjerren en planeten

Planeten binne koele donkere himellichems dy’t om in stjer hinne bewege. Se jouwe gjin ljocht mar reflektearje it.

Reflektearje is ljocht wjerkeatse. Stel dy mar foar datst mei in bûslampe yn in spegel skynst. Dan reflektearret de spegel it ljocht. It liket as komt it ljocht út de spegel, mar dat is net sa. Sa is it ek mei planeten. It liket as jouwe se ljocht, mar eins reflektearje se it ljocht fan de sinne. 

In himellichem is wat datst yn de stjerrehimel sjen kinst. De sinne, de moanne, de stjerren en planeten binne allegear himellichems.

Wêr stiet hokker planeet?

Ierde

1

2

3

4

5

6

7

8

Jupiter

Mars

Merkurius

Neptunus

Saturnus

Uranus

Fenus

Stjerren en planeten

Ast nachts nei de himel sjochst, sjochst in ôfgryslike soad stjerren. De stjerrehimel is supergrut! Hoe witst no nei hokker stikje himel oftst sjochst? Dêr hiene se eartiids al wat op betocht! Wat soe dat wêze kinne, tinkst?

Stjerren en planeten

Stjerrebylden! Minsken ‘tekenen’ foarmkes yn ’e loft en joegen dy nammen. In soarte fan ezelsbrechjes.

Bekijk de video

https://schooltv.nl/video/sterrenbeelden-dieren-tussen-de-sterren/

Stjerren en planeten

Betink dyn eigen stjerrebyld! Hoe soesto dit stikje himel neame? Brûk de stjerren en dyn fantasy om in namme te betinken, krekt sa’t minsken dat eartiids diene.

Fraach

Ast nei de stjerrehimel sjochst, sjochst faak net allinnich stjerren, mar ek...

de moanne

... de moanne! De moanne sjocht der net altyd sa út as op it plaatsje hjirneist.

Hoe kin dat?

de moanne

De moanne

Hoe’t de moanne derút sjocht, is dus ôfhinklik fan wêr’t de moanne stiet neffens de ierde en de sinne.

Stjerren en planeten

Hast 250 jier lyn, doe’t noch net iens alle planeten ûntdutsen wiene, wie der in man dy’t hiel graach nei de stjerrehimel seach. Hy hold fan de stjerren, de planeten en de moanne. Safolle sels dat hy in Planetarium boude yn syn wenkeamer. Syn namme is Eise Eisinga.

Wat is een planetarium?

1. Een nagebouwd model van de aarde
2. Een nagebouwd model van de zon en de planeten.
3. Een soort klok waarop je de stand van de maan kunt zien.
4. Een soort kalender waarop je kunt zien welke dag het is.

Het planetarium

Een planetarium is een nagebouwd model van de zon en de planeten en wordt gebruikt om uit te leggen hoe deze ten opzichte van elkaar bewegen.

Een Planetarium zag er vroeger vaak zo uit. In het midden zie je de zon, met op verschillende afstanden de planeten eromheen. Eise maakte naast dit planetarium op de foto nog een planetarium, maar dan eentje in zijn plafond!

it planetarium

Yn 1774 begjint Eise mei syn planetarium. It duorret seis jier om it hiele planetarium te betinken en te bouwen. En noch ris in jier om it te skilderjen. Yn 1781 is it planetarium klear. 

Je ziet hier het leitje, een soort wisbordje, waar Eise al zijn ingewikkelde berekeningen op maakte. Je kunt deze bekijken in het Planetarium!

Het planetarium

De planeten in het planetarium draaien net zo snel (of langzaam) om de zon als in het echt. Eén kleine klok zorgt er samen met acht gewichten voor dat alles kan bewegen.

Het planetarium

 Dat ziet er ongeveer zo uit:

Het planetarium

Ook al is het planetarium al meer dan 200 jaar geleden gebouwd, het laat nog steeds de goede stand van de planeten en sterren zien!

Ook kun je zien welke dag het is, welke datum, welk jaar en hoe laat het is.

It planetarium

En kinst de moannefazen sjen.

Het planetarium

Het planetarium van Eise Eisinga is het oudste nog werkende planetarium ter wereld! En jullie komen het binnenkort bekijken.

.

Wat zou jij nog over Eise Eisinga of het Planetarium willen weten?

Tot snel!