4.1 - Ontwikkeling van het leven (A4)

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Thema 4 - Evolutie

Atheneum 4

Thema 4 - Evolutie

4.1 - Ontwikkeling van het leven

4.2 - Prokaryoten

4.3 - Eukaryoten

4.4 - De evolutietheorie

4.5 - Onderzoek naar evolutie

4.6 - Evolutie in populaties

4.7 - Ontstaan van soorten

4.1 - Ontwikkeling van het leven

Doelen van deze paragraaf

Je weet uit welke periode de eerste levende wezens op aarde stammen

Je kunt het ontstaan van prokaryoten en eukaryoten beschrijven

Je kunt het ordeningssysteem van organismen omschrijven en toepassen

Geschiedenis van het leven

Aarde bestaat 4,6 miljard jaar

Leven sinds ~3,8 miljard jaar - eencelligen)

~670 miljoen jaar geleden - meercelligen

Eerste landplanten 400 miljoen jaar geleden (Siluur)

Eerste bossen 350 miljoen jaar geleden (Carboon)

Ontstaan van organische stoffen

Chemische evolutie: vormen stoffen waaruit de eerste eencelligen konden ontstaan.

Oeratmosfeer: stikstofgas, waterdamp, koolstofmonoxide, koolstofdioxide, waterstofgas, ammoniak, methaan en waterstofsulfide (vulkaanuitbarsting)

• Van anorganische stoffen naar organische stoffen door energie uit elektrische ontladingen, uv-straling en botsingen met meteorieten

Miller-Urey-experiment (1951)

Bootste het ontstaan van organische stoffen uit anorganische stoffen in het laboratorium na. Uit aminozuren, nucleotiden, sachariden en vetzuren kunnen in organismen de belangrijke organische stoffen als eiwitten, DNA, koolhydraatketens en vetten gevormd worden.

Oersoep: kleine organische moleculen verenigen zich tot grotere (protobionten)

Zelforganisatie: de vorming van cellen uit organische stoffen (er ontstaan eenheden met nieuwe eigenschappen op een hoger organisatieniveau, zoals delen en doorgeven DNA)

Andere theorieën over chemische evolutie

• Black smokers theorie (400 graden, hoge druk)'
• Bouwstenen voor het leven afkomstig uit de ruimte

Ontstaan levende cellen

in oeratmosfeer: uit anorganische stoffen + bliksem/UV straling > organische stoffen (aminozuren, nucleotiden, vetzuren)

biogenese: uit levenloze materie ontstaan levende cellen 

*3,8 miljard = eencellig, prokaryoot, anaeroob, heterotroof

heterotroof = energie uit opname en afbraak van organische

*2,8 miljard: eerste autotrofen (cyanobacterie)

autotroof = kunnen organische stoffen maken uit anorganische

endosymbiose theorie

• mogelijke verklaring ontstaan eukaryoten uit prokaryoten
• chloroplasten en mitochondriën ooit vrij levende eencellige prokaryoten
• opgenomen in een gastcel (archaea) en daar gebleven
• bewijs: eigen DNA + zelfde deling en membraan

Indelen in domeinen

Biodiversiteit indelen op basis van overeenkomstige kenmerken.

Indelen in 4 rijken op basis van celkenmerken

Belangrijke Celkenmerken van prokaryoten

Alle prokaryoten

hebben:

• Geen celkern
• Celwand

Eukaryoten

• rijken:  schimmels, planten, dieren, eencellige eukaryoten
• wel een celkern en organellen
• met een celwand: schimmels en planten
• zonder celwand: dieren en eencellige eukaryoten
• autotroof of heterotroof

taxonomie

Taxon/taxa: groep

Species = soort

Genus = geslacht

Binaire naamgeving: 

Homo sapiens

Homo neanderthalensis

Vragen

Aan het werk

Maken: 1 t/m 21

Lezen: 4.2

Begrippen:

chemische evolutie                                binaire naamgeving

oeratmosfeer                                             geslachtsnaam

anorganische stoffen                            soortaanduiding

organische stoffen

Miller-Urey-experiment

oersoep

zelforganisatie

black smokers

prokaryoot / eukaryoot

anaeroob / aeroob

heterotroof / autotroof

cyanobacteriën

endosymbiosetheorie

biodiversiteit

bacteriën

archaea

taxon

species

Doelen:

Je weet uit welke periode de eerste levende organismen op aarde stammen

Je kunt het ontstaan van prokaryoten en eukaryoten beschrijven

Je kunt het ordeningssysteem van organismen omschrijven en toepassen