4.1

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Thema 4 - Evolutie

BS 1 : Ontwikkeling van het leven

Leerdoelen

- Je weet uit welke periode de eerste levende wezens op aarde stammen

- Je kunt het ontstaan van prokaryoten en eukaryoten beschrijven

- Je kunt het ordeningssysteem van organismen omschrijven en toepassen

Geschiedenis van het leven

Aarde bestaat 4,6 miljard jaar

Leven sinds ~3,8 miljard jaar - eencelligen

~670 miljoen jaar geleden - meercelligen

~542 mlj. j.g. - eerste dieren

~400 mlj. j.g. - eerste landplanten 

~350 mlj. j.g. - eerste vaatplanten en gewervelden (amfibiën)

~250 mlj. j.g. eerste zaadplanten en reptielen

* BINAS 94

Ontstaan van organische stoffen

Chemische evolutie: vormen stoffen waaruit de eerste eencelligen konden ontstaan.

Oeratmosfeer: stikstofgas, waterdamp, koolstofmonoxide, koolstofdioxide, waterstofgas, ammoniak, methaan en waterstofsulfide (vulkaanuitbarsting)

• Van anorganische stoffen naar organische stoffen door energie uit elektrische ontladingen, uv-straling en botsingen met meteorieten

Miller-Urey-experiment (1951)

Bootste het ontstaan van organische stoffen uit anorganische stoffen in het laboratorium na. 

Resultaat:

• Aminozuren, nucleotiden, sachariden en vetzuren

Vormen belangrijke organische stoffen:

• eiwitten, DNA, koolhydraatketens, vetten

Ontstaan levende cellen

in oeratmosfeer: uit anorganische stoffen + bliksem/UV straling > organische stoffen (aminozuren, nucleotiden, vetzuren)

Oersoep: Ophoping organische stoffen in de zee.

Zelforganisatie: Uit organische stoffen vormen cellen.

Eerste organismen: Prokaryoot

Prokaryoot: Cellen zonder celkern

Anearoob: Leven zonder zuurstof

Heterotroof = energie uit opname en afbraak van organische stoffen

*2,8 miljard j.g.: eerste autotrofen (cyanobacterie)

Autotroof = kunnen organische stoffen maken door fotosynthese

-> meer zuurstof en organische stoffen

Eukaryoten (organismen met celkern)

Endosymbiosetheorie

• chloroplasten en mitochondriën ooit vrij levende eencellige prokaryoten
• opgenomen in een gastcel (archaea) en daar gebleven
• bewijs: eigen DNA en membraan

*BINAS 94

Indelen in domeinen

1. Bacterien

2. Archaea

- Hebben geen celkern

3. Eukaryoten

- Hebben een celkern

- Planten, dieren, schimmels

Taxonomie

Taxon/taxa: groep

Genus = geslacht

Species = soort

Binaire naamgeving: 

Homo sapiens

Homo neanderthalensis

Huiswerk

Opdracht 1 - 2 - 6 - 7 - 9 - 10

Thema 4 - BS 1