Grammatica woordsoorten: onbepaald voornaamwoord

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

NEDERLANDS

Je leert:

- over het onbepaald voornaamwoord;

- over het wederkerend en wederkerig voornaamwoord.

Het onbepaald voornaamwoord (ovw)

Onbepaalde voornaamwoorden zijn onder andere:

iets, niets, iemand, niemand, alles, men, wat elk, ieder(een).  

 

Een onbepaald voornaamwoord verwijst naar 'iets vaags'.

 Dat kunnen personen of dingen zijn. 

Onbepaald voornaamwoord

Drie lastige gevallen

1. Als je de betekenis heeft van men:

              Moeilijkheden kun je maar beter vermijden.

2. Als wat de betekenis heeft van iets.

            Neem jij ook wat mee naar het feest?

3. Als het tijd, weersomstandigheden of sfeer aangeeft.

             Het is al laat, maar het is nog steeds gezellig. 

Wederkerend of wederkerig vnw.

Wederkerend voornaamwoord

• Wat is dat ook alweer?
• Wederkerend betekent dat iets terugkomt. We kennen in het Nederlands wederkerende werkwoorden. Die beginnen altijd met 'zich', bijvoorbeeld:
  - zich branden
  - zich verslapen
  - zich bezeren

Vervoegen van wederkerend werkwoord

Als je wederkerende werkwoorden gaat vervoegen, dan komt er een deel van het werkwoord terug.

Voorbeeld:

- Zich vergissen

   Ik vergis me

   Hij vergist zich

   Wij vergissen ons

LET OP!

Zich is altijd een wederkerend voornaamwoord, maar me, je en ons kunnen ook persoonlijk voornaamwoord zijn.

Daarnaast kunnen je en ons ook bezittelijk voornaamwoord zijn.

Vervangen door een ander woord

Bemoei je je altijd met je zusje als je ouders onderweg zijn?

Kan je me/je/ons vervangen door hij of hem? Dan is het een pers. vnw.
Kan je me/je/ze vervangen door zijn? Dan is het een bez. vnw.

Kan je me/je/ze vervangen door zich? Dan is het een wederkerend vnw.

Vervangen door een ander woord

Bemoei je je altijd met je zusje als je ouders onderweg zijn?

Bemoeit hij zich altijd met zijn zusje als zijn ouders weg zijn?

Kan je me/je/ons vervangen door hij of hem? Dan is het een pers. vnw.
Kan je me/je/ze vervangen door zijn? Dan is het een bez. vnw.

Kan je me/je/ze vervangen door zich? Dan is het een wederkerend vnw.

Verplicht wederkerende werkwoorden

• In een zin met een verplicht wederkerend werkwoord hoort het wederkerende voornaamwoord bij het werkwoordelijk gezegde.  
  
  
• Bijvoorbeeld: Bij het vermenigvuldigen vergiste Lisa zich vaak.
  werkwoordelijk gezegde = vergiste zich 
  
  
• Bijvoorbeeld: Ik schaam me voor het gedrag van de kinderen. 
  werkwoordelijk gezegde = schaam me 

Toevallig wederkerende werkwoorden

Bij toevallig wederkerende werkwoorden hoort niet altijd een wederkerend voornaamwoord. 

• zich scheren -> je kunt jezelf en iemand anders scheren

• zich vermaken -> je kunt jezelf en iemand anders vermaken 

Kan je 'zich' in de zinnetjes hieronder vervangen door iets of iemand anders?

a. Bjorn scheert zich.
     Bjorn scheert ...

b. Leon schaamt zich.
     Leonie schaamt ... 

Kan je 'zich' in de zinnetjes hieronder vervangen door iets of iemand anders?

a. Bjorn scheert zich.
     Bjorn scheert zijn kin/ Henk / de hond.

b. Leon schaamt zich.
     Leonie schaamt ... 

Jij brandt je aan die kaars.
'Je' is een:

1. persoonlijk voornaamwoord
2. bezittelijk voornaamwoord
3. wederkerend voornaamwoord

Jij houdt je boek verkeerd vast.
'Je' is een:

1. persoonlijk voornaamwoord
2. bezittelijk voornaamwoord
3. wederkerend voornaamwoord

Hij houdt zich vast aan de boei.
'Zich' is een:

1. persoonlijk voornaamwoord
2. bezittelijk voornaamwoord
3. wederkerend voornaamwoord

Heb je je vanochtend wel gewassen?
De eerste 'je' is een:

1. persoonlijk voornaamwoord
2. bezittelijk voornaamwoord
3. wederkerend voornaamwoord

Heb je je vanochtend wel gewassen?
De tweede 'je' is een:

1. persoonlijk voornaamwoord
2. bezittelijk voornaamwoord
3. wederkerend voornaamwoord

Ik weet nu wat een onbepaald voornaamwoord is.

1. Ja
2. Nee

Welk woord is een onbepaald voornaamwoord (ovw)?

1. iets
2. hem
3. niets
4. die

Welk woord is geen onbepaald voornaamwoord

1. men
2. ergens
3. derde
4. iets

Wat is in deze zin het onbepaald voornaamwoord?

'Het is hier altijd enorm gezellig.'

1. Het
2. hier
3. altijd
4. gezellig

Wat is het onbepaald voornaamwoord in deze zin?

Na het kampeerweekend was iedereen uitgeput.

1. Na
2. kampeerweekend
3. was
4. iedereen

Oefenen

Maak:

-oefening 1 t/m 3 vanaf blz. 62.

-oefening 1 en 2 op blz. 94.

Einde van de les