Overzicht leerwerk grammatica (+oefeningen)

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Opdracht deze les

Neem zelfstandig de LessonUp door. Lees de theorie, maak evt. aantekeningen en maak de de herhalingsopdrachten van grammatica. 

Je doet dit zelfstandig. Als je vragen hebt, mag je deze gerust aan mij stellen. 

Klaar? Maak een samenvatting van de theorie, Drillster, oefenbladen, lezen in je leesboek.

Zelfstandig naamwoord

Zelfstandige naamwoorden

• de, het, een voor zetten
• enkelvoud/meervoud
• verkleinwoord

• concrete zaken: iets wat je kunt aanraken: stoel, kauwgom
  
• abstracte zaken: iets aan wat je niet kunt aanraken of wat niet bestaat: liefde, week, elfje
• namen van mensen, dieren, dingen (eigennamen): Albert Heijn, Vincent

Lidwoord

Er zijn drie lidwoorden: de, het, een.

Een lidwoord hoort altijd bij een zelfstandig naamwoord, maar soms staan er tussen het lidwoord en het zelfstandig naamwoord nog andere woorden.

• bepaalde lidwoorden (blw):

        - de > mannelijke + vrouwelijke zelfstandig naamwoorden

        - het > onzijdige zelfstandig naamwoorden + verkleinwoorden

• onbepaalde lidwoord (olw): een 

        - mannelijke, vrouwelijk en onzijdige zelfstandige naamwoorden

Bijvoeglijk naamwoord

Bijvoeglijk naamwoord:

• vertelt iets over een zelfstandig naamwoord
  
• 'Wat een spannende film.'
  

Stoffelijk bijvoeglijk naamwoord:

• geeft aan van welke stof iets gemaakt is.
  
• 'Een zilveren armband.' 

Bijvoeglijk naamwoord

Een bijvoeglijk naamwoord:

• staat meestal vóór het zelfstandig naamwoord, soms ook erachter
• heeft soms een verbogen vorm (het rode huis)
• kent de 'trappen van vergelijking (gaaf-gaver-gaafst)

De Waal is een brede rivier met veel scheepvaart erop.
'De Waal' =

1. czn
2. azn
3. zn-e

De Waal is een brede rivier met veel scheepvaart erop.
'rivier' =

1. czn
2. azn
3. zn-e

In welke zin is ‘het’ geen lidwoord?

1. Wie durft in HET donker op een van die kerkhoven te komen?
2. Wanneer ga je HET aan je familie en vrienden vertellen?
3. HET Japanse restaurant bereidt sushi op traditionele wijze.

Het Nederlandse volk gaat steeds vaker op vakantie in Duitsland.
'vakantie'

1. czn
2. azn
3. zn-e

Het Nederlandse volk gaat steeds vaker op vakantie in Duitsland.
'Duitsland' =

1. czn
2. azn
3. zn-e

Benoem de bijvoeglijke naamwoorden in onderstaande zin.

1. In het Drentse Orvelte kun je boerderijen uit het stenen tijdperk bezoeken.

De in Rotterdam geboren Jan Kruis werd vooral bekend door zijn strip Jan, Jans en de kinderen.

'De' =

1. blw
2. olw
3. bn
4. st. bn

De in Rotterdam geboren Jan Kruis werd vooral bekend door zijn strip Jan, Jans en de kinderen.

'Rotterdam' =

1. bn
2. czn
3. azn
4. zn-e

Benoem de bijvoeglijke naamwoorden in onderstaande zin.

2. Op de regionale weg haalde de glimmende Porsche een motorduivel in.

In welke zin staat een stoffelijk bijvoeglijk naamwoord?

1. Deze verhuisdozen zijn zeer stevig en makkelijk in elkaar te vouwen.
2. Het winnende lot werd gevonden in een gesloten enveloppe.
3. Jay had van een melkpak een stoomboot als surprise gemaakt.
4. Tuinmeubelen van bamboe geven een exotisch tintje aan je tuin.

Persoonlijk voornaamwoord

Een persoonlijk voornaamwoord (pers. vnw.) duidt een persoon, dier of ding aan. 

VB. Zij verloren de wedstrijd. Pas op, hij bijt! Ik heb het op tafel gelegd.

Bezittelijk voornaamwoord

Een bezittelijk voornaamwoord (bez. vnw.) geeft aan van wie iets is, een bezit. Het staat altijd vóór het zelfstandig naamwoord waar het bij hoort. 

VB: jullie tuin, ons feest, jouw beste vriend

Maar: de tuin is van jullie > in dit geval is 'jullie' een pers. vnw.

 

Welke voornaamwoorden kunnen zowel een persoonlijk als een bezittelijk voornaamwoord zijn?

1. haar
2. hem

Welke voornaamwoorden kunnen zowel een persoonlijk als een bezittelijk voornaamwoord zijn?

1. jullie
2. ze

Hebben jullie je waterdichte speakers al eens op jullie iPod aangesloten?

'jullie (1e)' =

1. bez. vnw.
2. pers. vnw.
3. bn
4. zn-e

Hebben jullie je waterdichte speakers al eens op jullie iPod aangesloten?

'je' =

1. blw
2. zn-e
3. pers. vnw
4. bez. vnw

Hebben jullie je waterdichte speakers al eens op jullie iPod aangesloten?

'waterdichte' =

1. bn
2. st. bn
3. bez. vnw
4. czn

Hebben jullie je waterdichte speakers al eens op jullie iPod aangesloten?

'jullie (2e)' =

1. bez. vnw
2. pers. vnw
3. bn
4. zn-e

Welke woordsoort is ‘je’ in hoofdletters?
Heb je JE verslikt in een graatje van je vis?

1. bezittelijk voornaamwoord
2. persoonlijk voornaamwoord
3. geen van beide
4. zowel een bezittelijk als een persoonlijk voornaamwoord

Aanwijzend voornaamwoord

Wijst iets aan:

deze, die, dit, dat, zo'n, dergelijke

Deze dag gaat heel leuk worden.

Die leerling heeft goed gescoord!

Staat meestal voor een ZN: deze hond

maar je kan het er ook achter denken: luistert beter dan die (hond).

Betrekkelijk voornaamwoord

Heeft betrekking op een woord dat/ zin die vooraf gaat. 

die, dat, wie, wat, welk(e), hetgeen

De hanglamp die ik vandaag weggegooid heb. 

De belangrijkste betrekkelijke voornaamwoorden zijn...

1. die, dat, zus, zo
2. zijn, haar, ons
3. die, dat, wie , wat
4. hij, zij, wij

Hij bracht ons naar dat feest.

Wat voor soort is het woord DAT?

1. aanwijzend voornaamwoord
2. bezittelijk voornaamwoord
3. persoonlijk voornaamwoord
4. vragend voornaamwoord

Benoem het woord 'die'.
De olifant die daar loopt, is erg groot.

1. aanwijzend voornaamwoord
2. betrekkelijk voornaamwoord

Wie heeft die woordsoorten eigenlijk bedacht?

1. die = betrekkelijk voornaamwoord
2. die = aanwijzend voornaamwoord

Benoem het woord 'dat'.
Het spel dat ik gisteren speelde, heet FIFA.

1. aanwijzend voornaamwoord
2. lidwoord
3. bijwoord
4. betrekkelijk voornaamwoord

De jongen, die geselecteerd is voor Twente, staat morgen in de basis.

Wat is in deze zin het betrekkelijk voornaamwoord?

1. de
2. die
3. voor
4. in

Wat is het betr.vnw in de volgende zin:

Wie rookt leeft erg onverstandig

1. Wie
2. er
3. onverstandig
4. er is geen betr.vnw

Bijwoord

Een bijwoord geeft extra informatie 'bij' een ander 'woord' dan een zelfstandig naamwoord, bijvoorbeeld bij:

• een werkwoord;
• een bijvoeglijk naamwoord;
• een ander bijwoord.

Bijwoord

Er zijn bijwoorden

• van plaats of richting
• van tijd of duur
• van frequentie
• van wijze
• van graad
• vragende bijwoorden

Voorzetsel

Bijv.  in, op, met, tegen, etc.

• 'Kastwoorden' of 'kooiwoorden':
• Een voorzetsel geeft meestal aan waar of wanneer iets is.
• Een voorzetsel staat aan het begin van een woordgroep.
• Als je een voorzetsel achter een woordgroep plaatst, noem je het een achterzetsel.

Noteer de bijwoorden.

We hadden een heel fijn weekend.

Noteer de bijwoorden.

De hele dag heeft het erg hard geregend.

Noteer de bijwoorden.

Waar bleef je nou toch?

Noteer de bijwoorden.

Kim kookt niet graag. Ze haalt regelmatig Chinees.

Benoem alle bijwoorden in onderstaande zin.

Waarom wilden jullie vroeger eigenlijk nooit aan de overkant spelen?

Benoem alle bijwoorden in onderstaande zin.

Door de ramp zullen hier ongetwijfeld besmettelijke ziektes uitbreken.

In onderstaande zin staat een bijwoord. Zet de zin om zodat het bijwoord een bijvoeglijk naamwoord wordt. De vorm (spelling) van het bijvoeglijk naamwoord mag aangepast worden.

De spits schoot de bal hard in de kruising.

Benoem alle voorzetsels in onderstaande zin.

Dankzij jouw inzet hebben we een hoog cijfer gekregen voor ons werkstuk.

Benoem alle voorzetsels in onderstaande zin.

Met wie ga je naar het schoolfeest?

Benoem alle voorzetsels in onderstaande zin.

De schilderijen hangen aan de muur in de woonkamer.

Benoem alle voorzetsels in onderstaande zin.

Al vanaf haar kindertijd lust ze graag softijs met slagroom.