H3 - Herhaling grammatica en formuleren H2, H3 en H4

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Herhaling toetsstof

H2 t/m 4 grammatica zinsdelen en formuleren

Toetsstof

H2: Samentrekkingen en samentrekkingen controleren

H3: Verwijzen en fouten met verwijswoorden

H4: Beknopte bijzin en beknopte bijzin controleren

H2 Samentrekkingen

Niveaus

• woordniveau – op de plaats van het samengetrokken woorddeel wordt een streepje geschreven:
  

keukenstoel en -tafel; zon- en feestdagen;

• woordgroepsniveau – binnen een woordgroep worden een of meer hele woorden weggelaten:
  

dure ringen en (-) armbanden; hoge (-) en lage bergen;

• zinsniveau – een of meer zinsdelen (ow, lv, mv, bwb enz.) die twee keer voorkomen, worden weggelaten:
  

– Iris volleybalt op zaterdag en Peter (-) op zondag.

– Je wilt (-) en krijgt een leuk cadeautje.

Mijn moeder haalt op zondag altijd verse pistoletjes en croissants.

1. Woordniveau
2. Woordgroepsniveau
3. Zinsniveau

Mijn moeder haalt op zondag altijd verse pistoletjes en croissants.

1. Voorwaartse samentrekking
2. Achterwaartse samentrekking

Samentrekkingen controleren

1. Noteer de woorden die in het tweede deel van de zin weggelaten zijn.
   
2. Bepaal de functie (welk zinsdeel of welke woordsoort), de betekenis en het getal van de samengetrokken woorden in het eerste deel van de zin.
   
3. Bepaal de functie, de betekenis en het getal van de weggelaten woorden in het tweede deel van de zin.
   
4. Controleer of de functie, de betekenis en het getal in beide gevallen hetzelfde zijn. Zo ja, dan is de samentrekking correct.
   
5. Als er sprake is van een foutieve samentrekking, plaats je de ten onrechte weggelaten woorden alsnog in het tweede deel van de zin.

Voorbeeld

Tabitha heeft hoge cijfers, maar er ook hard voor gewerkt.

Weggelaten: Tabitha; heeft

Tabitha = ow (enk); heeft = pv (enk) in het wg heeft → zww

Tabitha = ow (enk); heeft = pv (enk) in het wg heeft gewerkt → hww

Tabitha – correct; heeft – fout

Verbetering: Tabitha heeft hoge cijfers, maar heeft er ook hard voor gewerkt.

Uitleg (in)congruentie 

1. Wat is congruentie?

De persoonsvorm past bij het onderwerp van een zin.

2. Wat is dan incongruentie?

Onjuiste samenhang tussen de persoonsvorm en het onderwerp in de zin (op het gebied van getal of persoon). 

Dit soort vragen worden heel vaak gesteld.

1. Deze zin is congruent.
2. Deze zin is niet congruent.

Een stelletje oproerkraaiers heeft gisteren de politie belaagd.

1. Deze zin is congruent.
2. Deze zin is niet congruent.

Verwijswoord controleren op

• geslacht (mannelijk, vrouwelijk, onzijdig)
• functie (lijd. vw; meew. vw) 
• persoon of ding

Het meisje....ik zag, had de allernieuwste iPhone

1. wat
2. dat
3. die

De agent ... zoveel klachten waren, is ontslagen

1. over wie
2. waarover
3. die

De bibliotheek had ... leden de nieuwe tarieven doorgegeven.

1. zijn
2. haar

Als je dit formulier hebt ingevuld, moet je ... terugsturen.

1. hem
2. het

Stappenplan beknopte bijwoordelijke bijzinnen

1. Wat is de hoofd- en wat is de bijzin?

2. Wat is het onderwerp van de hoofdzin?

3. Komt het onderwerp van de hoofdzin overeen met het 'denkbeeldige' onderwerp van de bijzin? 

ja = ok                                              nee = zin verbeteren

Lekker in onze stoelen liggend, dronken we het koude bier.

1. juist
2. onjuist

juist

Het onderwerp in beide zinnen is 'we'

Na fraude te hebben geconstateerd, werd de boekhouder direct ontslagen.

1. juist
2. onjuist

onjuist

De boekhouder = onderwerp in de hoofdzin, maar niet het verzwegen onderwerp uit de beknopte bijzin.

Goed = Nadat men fraude had geconstateerd, werd de boekhouder direct ontslagen.

In kennelijke staat van dronkenschap verkerend, vond de agent hem in de goot.

1. juist
2. onjuist

onjuist

De agent = onderwerp in de hoofdzin, maar waarschijnlijk niet het verzwegen onderwerp uit de beknopte bijzin.

In kennelijke staat van dronkenschap verkerend, werd hij door de agent in de goot gevonden.

Zijn vriendin uitzwaaiend, verdween de bus uit het zicht.

1. juist
2. onjuist

onjuist

 De bus = onderwerp in de hoofdzin, maar niet het verzwegen onderwerp uit de beknopte bijzin. 

Terwijl hij zijn vriendin uitzwaaide, verdween de bus uit het zicht.