V5 lering ende vermaeck

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Wat is de functie van literatuur in de zestiende en zeventiende eeuw?

.......................

Wat is de functie van literatuur in de zestiende en zeventiende eeuw?

lering en vermaak

Lering = wijze levensles 

bijvoorbeeld: 'Al ziet men de lui, men kent ze niet' (Bredero, 'Spaanschen Brabander')

Vermaak: denk dan aan tijdverdrijf (amusement), 

met: 

1. humoristische teksten (kluchten)

of met: 

2. serieuze teksten over de ondergang van een held of ingewikkelde liefdesgeschiedenissen 

Lering en vermaak (functie van literatuur in de zestiende en zeventiende eeuw)

Functie van literatuur nu: .....................

Lering en vermaak (16e en 17e eeuw)

Functie van literatuur nu: we willen vermaakt en verrast worden (we verwachten/ accepteren geen belerende levensles)

Dagelijks leven in de Republiek, Gouden Eeuw

Hoge welvaart, zeker bij de gegoede burgerij, maar ook calvinistisch (protestants)

Dus: sobere kerken en altijd 'goed' leven, want God ziet alles en biechten is geen optie

Dagelijks leven in de Republiek

Dus: alleen maar genieten kan natuurlijk niet.

Daarom: lering en vermaak. Veel kunst (vermaak) heeft een belerende inhoud (bevat een levensles).

Beeldende kunst met een boodschap

• Vanitasstilleven: stilleven dat herinnert aan eigen sterfelijkheid (en dus de naderende hel/ hemel)
• Genrestuk: een voorstelling van het dagelijks leven maar mét een dieperliggende boodschap (veel symboliek) 

1695, schilder: onbekend

genrestukken

Het is niet wat het lijkt.

Het dagelijks leven verbeeldt in een schilderij, maar met een dwingende moraal.

Bekijk het volgende schilderij van Jan Steen. Boodschap?

'Het leven van de mens' (c. 1665, Jan Steen)

Iedereen vermaakt zich in de gelagkamer, maar 

een klein jongetje ligt bij het raam. Hij blaast bellen en naast hem ligt een doodshoofd. Betekenis: het leven is prachtig, maar spat uiteindelijk als een zeepbel uit elkaar.

Waarom was de belerende inhoud zo belangrijk voor kunst in de 16 en 17e eeuw?

Bekijk het volgende schilderij.

Wat is de levensles die je uit dit schilderij kunt halen?

Zoals de ouden zongen, zo piepen de jongen. 

Slecht voorbeeld doet volgen. De tekst van deze levensles staat ook op het blaadje boven de schouw.

Gezelschapsspel

Boeken met emblemata waren populair bij de burgers in de 17e eeuw. 

Het was een populaire spelvorm om de diepere boodschap te raden uit motto en pictura. Het subscriptio gaf het antwoord.

Uit welke drie onderdelen bestaat een embleem?

motto, pictura, subscriptio

voorbeeld Sinnepoppen van Roemer Visscher

http://www.ucl.ac.uk/dutchstudies/an/SP_LINKS_UCL_POPUP/SPs_dutch/emblems/pages/emblem1.html

Homo bulla

Homo bulla

De mens is als een zeepbel

Zeepbel en schedel verwijzen naar sterfelijkheid. Dit was een populair grafschrift in de zeventiende eeuw.

Ni spirat immota

Ni spirat immota 

[=zonder wind geen beweging]

Hetgeen dat mij verheugt, moet ik van buiten halen;

hetgeen dat mij beweegt, moet van een ander dalen,

of anders sta ik stil. Ik moet wel stille staan.

O, dat de wind eens kwam; dan kon ik weder gaan.

Dat hare adem slechts (de oorsprong van mijn leven)

uit hare blijde mond een windeke wou geven

op mijn beladen hart, tenminste van opzij.

Nu ben ik zonder haar, nu ben ik zonder mij.

Welke twee vormen van toneel kende men in de zeventiende eeuw?

komedie, tragedie

komedie: Warenar, P.C.Hooft

https://youtu.be/QLGFDD50oO4  (samenvatting)

Stukje lezen uit Warenar (Laagland Verwerkingsboek, blz. 88-89

tragedie: Gijsbrecht van Aemstel 

geschreven door Joost van den Vondel voor de opening van de Amsterdamse schouwburg

verhaal over de stad Amsterdam (tragedie)

Het filmpje is grappig gemaakt, maar het betreft een treurspel

De Gysbreght wordt vaak beschouwd als een nationalistisch stuk. Leg uit waarom.

Gijsbrecht van Aemstel

https://youtu.be/5kqPMteLoLw

Daan Schuurmans (acteur) over de Gijsbrecht, mooie rol