Examentraining - KA T5-8

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Oefenen met 

Kenmerkende Aspecten

Het veranderende mens- en wereldbeeld van de Renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling

Drie gegevens over de Italiaanse beeldhouwer Ghiberti (1378-1455):

1 Ghiberti maakte voor de stadstaat Florence de bronzen deuren voor

het baptisterium (doopkapel), waarin hij een zelfportret opnam.

2 Hij gebruikte het perspectief, waarbij hij zich baseerde op ideeën van

zijn stadgenoot Brunelleschi en misschien ook op die van de

middeleeuwse Arabische wiskundige Alhazen. Ghiberti schreef dat hij

ernaar streefde te begrijpen hoe het gezichtsvermogen werkt.

3 Ghiberti schreef in zijn autobiografie dat hij wilde weten op welke wijze

de wetten van de schilder- en beeldhouwkunst konden worden

vastgelegd.

Met deze gegevens kan worden aangetoond dat Ghiberti in meerdere

opzichten past bij de Renaissance.

4p 2 Leg dit uit door twee onderdelen van de Renaissance te noemen en bij elk

onderdeel aan te geven welk gegeven over Ghiberti daarbij past.

Let op: je mag een gegeven maar één keer gebruiken.

Drie gegevens over de Italiaanse beeldhouwer Ghiberti (1378-1455):

1 Ghiberti maakte voor de stadstaat Florence de bronzen deuren voor

het baptisterium (doopkapel), waarin hij een zelfportret opnam.

2 Hij gebruikte het perspectief, waarbij hij zich baseerde op ideeën van

zijn stadgenoot Brunelleschi en misschien ook op die van de

middeleeuwse Arabische wiskundige Alhazen. Ghiberti schreef dat hij

ernaar streefde te begrijpen hoe het gezichtsvermogen werkt.

3 Ghiberti schreef in zijn autobiografie dat hij wilde weten op welke wijze

de wetten van de schilder- en beeldhouwkunst konden worden

vastgelegd.

Met deze gegevens kan worden aangetoond dat Ghiberti in meerdere

opzichten past bij de Renaissance.

4p 2 Leg dit uit door twee onderdelen van de Renaissance te noemen en bij elk

onderdeel aan te geven welk gegeven over Ghiberti daarbij past.

Let op: je mag een gegeven maar één keer gebruiken.

Ghiberti maakte voor de stadstaat Florence de bronzen deuren voor het baptisterium (doopkapel), waarin hij een zelfportret opnam.

Antwoord

• Het nieuwe mensbeeld van de Renaissance komt naar voren in het

gegeven dat Ghiberti met het schrijven van een autobiografie / het

maken van een zelfportret koos voor individualiteit 2

• De nieuwe wetenschappelijke belangstelling van de Renaissance komt

naar voren in het gegeven dat Ghiberti onderzoek deed naar het

gezichtsvermogen / de wetten van de schilder- en beeldhouwkunst

wilde vastleggen / gebruikmaakte van de kennis van perspectief van de

wiskundige Alhazen 2

In 1506 tekende Giovanni Contarini een wereldkaart waarop voor het
eerst het continent Amerika was afgebeeld. De kaart werd hierna gedrukt.

Leg uit dat de verspreiding van deze kaart bijdroeg aan het veranderende wereldbeeld van de renaissance.

Antwoord

 Door het (op grote schaal) verspreiden van de kaart met daarop een tot dan toe onbekend continent veranderde in Europa de kennis van / de kijk op de wereld, waardoor het besef groeide dat het bestaande beeld van de wereld niet volledig was / niet klopte (wat bijdroeg tot het veranderende wereldbeeld).

In 1533 wordt Elizabeth Tudor geboren als dochter van koning Hendrik VIII van Engeland. Van 1558 tot haar dood in 1603 was zij als Elizabeth I koningin van Engeland.

Drie gegevens over haar leven:

1 Kort voor de geboorte van Elizabeth in 1533 maakte haar vader zich los van de paus om te kunnen scheiden van zijn eerste vrouw.

2 In 1578 stuurde Elizabeth Sir Humphrey Gilbert erop uit om in Noord Amerika "zoveel mogelijk heidense en barbaarse landen en gebieden te ontdekken (…) die nog niet in het bezit zijn van christelijke koningen of mensen".

3 In 1585 sloot Elizabeth het Verdrag van Nonsuch, waarin ze beloofde een leger te sturen om de opstandige Nederlanden te steunen. Deze gegevens uit het leven van Elizabeth kunnen gebruikt worden om verschillende kenmerkende aspecten van de zestiende eeuw te beschrijven. 3p 6 Toon dit aan door elk van deze drie gegevens te koppelen aan een ander kenmerkend aspect van de zestiende eeuw.

In 1533 wordt Elizabeth Tudor geboren als dochter van koning Hendrik VIII van Engeland. Van 1558 tot haar dood in 1603 was zij als Elizabeth I koningin van Engeland. Drie gegevens over haar leven:

1 Kort voor de geboorte van Elizabeth in 1533 maakte haar vader zich los van de paus om te kunnen scheiden van zijn eerste vrouw.

2 In 1578 stuurde Elizabeth Sir Humphrey Gilbert erop uit om in Noord Amerika "zoveel mogelijk heidense en barbaarse landen en gebieden te ontdekken (…) die nog niet in het bezit zijn van christelijke koningen of mensen".

3 In 1585 sloot Elizabeth het Verdrag van Nonsuch, waarin ze beloofde een leger te sturen om de opstandige Nederlanden te steunen. 

Deze gegevens uit het leven van Elizabeth kunnen gebruikt worden om verschillende kenmerkende aspecten van de zestiende eeuw te beschrijven. 3p 6 Toon dit aan door elk van deze drie gegevens te koppelen aan een ander kenmerkend aspect van de zestiende eeuw.

Kort voor de geboorte van Elizabeth in 1533 maakte haar vader zich los van de paus om te kunnen scheiden van zijn eerste vrouw.

In 1578 stuurde Elizabeth Sir Humphrey Gilbert erop uit om in Noord Amerika "zoveel mogelijk heidense en barbaarse landen en gebieden te ontdekken (…) die nog niet in het bezit zijn van christelijke koningen of mensen".

In 1585 sloot Elizabeth het Verdrag van Nonsuch, waarin ze beloofde een leger te sturen om de opstandige Nederlanden te steunen.

Antwoorden

 1: Henry VIII scheidde zich af van de Rooms-Katholieke Kerk, wat past bij 'de protestantse reformatie' 

2 Gilbert ging op ontdekkingsreis, wat past bij 'het begin van Europese overzeese expansie' / 'het veranderende (…) wereldbeeld van de Renaissance' / 'het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling' 

3 Elizabeth steunde de opstandige gewesten (waarmee ze de Republiek hielp) wat past bij 'het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat' 1

In het leven van Jean-Baptiste Belley (1746-1805), afkomstig uit Senegal (West-Afrika), vonden de volgende gebeurtenissen plaats: 

1.  Toen hij twee jaar oud was, in 1748, werd Belley gevangengenomen en als slaaf naar de Franse kolonie Saint-Domingue (het huidige Haïti in Midden-Amerika) gestuurd. 
2.  Nadat hij zich had weten vrij te kopen, nam Belley in 1791 deel aan een opstand op Saint-Domingue om democratische grondrechten in te voeren. 
3.  Op 4 februari 1794 hield Belley een redevoering in het Franse parlement, waarna met algemene stemmen werd besloten de slavernij af te schaffen. 

Bij deze gebeurtenissen uit het leven van Belley passen verschillende kenmerkende aspecten (of onderdelen daarvan) van de achttiende eeuw. 

Geef bij elke gebeurtenis uit het leven van Belley een passend kenmerkend aspect van de achttiende eeuw en leg je antwoord uit. 

Toen hij twee jaar oud was, in 1748, werd Belley gevangengenomen en als slaaf naar de Franse kolonie Saint-Domingue (het huidige Haïti in Midden-Amerika) gestuurd.

Nadat hij zich had weten vrij te kopen, nam Belley in 1791 deel aan een opstand op Saint-Domingue om democratische grondrechten in te voeren.

Op 4 februari 1794 hield Belley een redevoering in het Franse parlement, waarna met algemene stemmen werd besloten de slavernij af te schaffen.

Antwoord

1. De gevangenneming van Belley als slaaf past bij 'de uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën en de daarmee verbonden de trans-Atlantische slavenhandel' (omdat hij als slaaf uit Afrika naar de plantages op Saint-Domingue wordt gevoerd)
2. Zijn strijd voor democratische grondrechten past bij 'de democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over grondrechten' 
3. De afschaffing van de slavernij door het Franse parlement past bij 'de opkomst van het abolitionisme' 

Enkele gegevens over een vrouwenstaking in 1890 bij de machinale vlasspinnerij Dumonceau in Groningen: 

1. Op 1 januari 1890 ging een nieuwe arbeidswet in, die bepaalde dat vrouwen en kinderen niet langer dan elf uur mochten werken achter hun machines. De directie van de vlasspinnerij protesteerde tegen deze wet. Volgens de directie waren de woonomstandigheden van de arbeiders zo slecht dat het onmenselijk was de vrouwen en kinderen reeds om zeven uur 's avonds naar huis te sturen. 
2. De arbeidsters van de vlasspinnerij gingen staken op 3 januari 1890. Hun belangrijkste eis was een loonsverhoging om de inkomsten die ze misten door de kortere werktijden te compenseren.  
3. De staking werd na drie weken beëindigd nadat de stakers een overeenkomst hadden gesloten met de directie. 

De vrouwenstaking van 1890 kan worden gebruikt om verschillende kenmerkende aspecten van de negentiende eeuw te illustreren. Geef voor drie van deze gegevens aan welk kenmerkend aspect van de negentiende eeuw erbij past.

Op 1 januari 1890 ging een nieuwe arbeidswet in, die bepaalde dat vrouwen en kinderen niet langer dan elf uur mochten werken achter hun machines.

De arbeidsters van de vlasspinnerij gingen staken op 3 januari 1890. Hun belangrijkste eis was een loonsverhoging om de inkomsten die ze misten door de kortere werktijden te compenseren.

De staking werd na drie weken beëindigd nadat de stakers een overeenkomst hadden gesloten met de directie.

Antwoord

• Het aannemen van een wet die bepaalt dat vrouwen en kinderen niet langer dan elf uur achter de machine mogen staan, past bij 'de discussies over de sociale kwestie' / bij 'de industriële revolutie die in de westerse wereld de basis legt voor een industriële samenleving'.
• De staking die de arbeidsters organiseren voor betere voorwaarden, past bij 'de opkomst van emancipatiebewegingen' / bij 'de opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen zoals feminisme / socialisme'.
• Dat de arbeidsters de directie van de vlasspinnerij zover krijgen dat die een overeenkomst sluit, past bij 'de opkomst van emancipatiebewegingen' / bij 'de opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen zoals feminisme'.