Domein wereld

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Voor de thuisblijvers:

• Webcam aan + werk- en leerboek op tafel;
• Aantekeningenschrift bij de hand;
• Aanmelden www.Lessonup.app via code.

Welkom

Doe dit even:

Graag een beetje geduld: het opstarten kan even duren.

Telefoon in telefoontas of eigen tas

Vandaag

- Start SE-III training

- SE-III bespreken

SE-III = richting het eindexamen

SE vs CSE stof

In normale taal...

Belangrijke begrippen / onderwerpen:

Globalisering

Global village

Mondiale en

transnationale netwerken

Economische

globalisering

kapitaalstromen

 internationale

arbeidsverdeling

 multinationale onderneming 

Hegemoniale staat

Tot 1970:

Europeanisering

Kolonialisme

Imperialisme

Dekolonisatie

Na 1970:

Triade

Nieuwe industrielanden

Uitschuiving

Nieuwe internationale

arbeidsverdeling

Global shift

Pacific Rim

cultuurgebieden

bevolkingsspreiding en

dichtheid

bevolkingsgroei (fase in de

demografische transitie )

demografische druk

leeftijdsopbouw

kindersterfte

vruchtbaarheid

BBP / BRP

inkomen (per capita)

koopkracht

beroepsbevolking

democratisch gehalte

mensenrechten

samenwerkingsverbanden

analfabetisme

Megalopolis

Wereldstad/Metropool

Hub en spoke-netwerk

Mainportregio

Achterland

Stedelijke geleding:

Gentrification

Stedelijk netwerk

(Economisch) cluster

Internationale dienstverlening

Mondiale financiële markten

Creatieve stad

Innovatie

Kosmopolitisme 

Belangrijke begrippen / onderwerpen:

asthenosfeer

convectiestromen

lithosfeer

(mid)oceanische rug

mechanisch (fysisch)

hoge luchtdrukgebied

lage luchtdrukgebied

gesteente en reliëf

Vormen van landdegradatie:

 (versnelde) bodemerosie

 Verzilting

 verwoestijning

Oorzaken van landdegradatie:

 overbeweiding

klimaat en lucht

bodem

water

flora en fauna

de mens

polaire zone

boreale zone

gematigde zone

subtropische zone

(semi)aride zone

ITCZ

corioliseffect

wet van Buys Ballot

passaat en moesson

thermohaliene circulatie

diepwaterpomp

warme en koude zeestroom

chemisch

delta

morene

puinhelling

puinwaaier

Stroomgebied

Rivierstelsel

Estuarium

Verwering:

Erosie

Transport

Sedimentatie

Massabewegingen

Alpien plooiingsgebied

Subtropische landschapszone

Mediterrane vegetatie

Mediterrane landbouwtypen

(grond)Waterproblematiek

Waterbalans

Duurzaam water- en landgebruik

Natuurramp

Milieuramp

Hazard Management

Belangrijke begrippen / onderwerpen:

Schild

Hoogtezones

Hoogvlakte/hoogland

Ertsen / ertsvorming

Fossiele energiebronnen

Andesiet

Tropisch regenwoud (selva)

Savanne (llanos, cerrado en caatinga)

Steppe (pampa)

Tropisch laagland

Mangrove

Bevolkingsdruk

Gezinsplanning

Natuurlijke bevolkingsgroei

Sociale bevolkingsgroei /migratie

Etniciteit

Mestizering

Latino

Bevolkingsparticipatie

Democratisering

Sociale polarisatie

Gini-coëfficiënt/Lorenzcurve

Elite

BBP per hoofd /BRP per hoofd

Import- en exportpakket

Handelsbalans

Megasteden

Sloppenwijken (favelas)

Informal city

Informele sector

Cliëntelisme

Dictatuur

Oligarchie

Populisme

Neoliberalisme

Good governance

De-agrarisatie

Industrialisatie

Tertiairisering

Landroof (landgrabbing)

Duale economie

Exportvalorisatie

Importsubstitutie

Cashcrops/foodcrops

Waterkrachtcentrale

UNASUR

Buitenlandse investeringen (Foreign Direct Investments)

BRIC(S)

Etnische en culturele diversiteit

Bevolkingsparticipatie

Democratisering

Belangrijke begrippen / onderwerpen:

duinen

wadden

estuaria

zeedijken

waterkeringen

zeestroming

getijdenstroming

- eb en vloed

- springtij en doodtij

- wind

absolute zeespiegelstijging

bodemdaling

relatieve zeespiegelstijging

debiet

regiem

vertragingstijd

(verhoogde) piekafvoer

verhang

verval

uiterwaarden

zomerbed

winterbed

bovenloop

Deltaprogramma

reikwijdte

verzorgingsgebied

ruimtelijke ordening

sectoraal beleid

groeikernen

VINEX-locaties

structuurvisies over de Randstad (zoals

Randstad 2040)

Deltafonds

Deltawet

zandsuppletie

zandmotor

bolwerkvorming

slufter

verdieping

verbreding / dijkverlegging

obstakels verwijderen

kribverlaging

nevengeulen aanleggen

uiterwaardvergraving

vasthouden (retentie)

bergen

afvoer bevorderen

middenloop

benedenloop

temperatuurstijging

onregelmatiger neerslagregiem

verstening van het oppervlak

ontbossing

kanalisatie

stuw

krib

dijk(verzwaring)

Opbouw CSE

• Opgave 1 - Wereld 
• Opgave 2 - Wereld
• Opgave 3 - Aarde (klimaten)
• Opgave 4 - Aarde (Endogene en Exogene processen)
• Opgave 5 - Zuid-Amerika (sociale geografie)
• Opgave 6 - Zuid-Amerika (fysische geografie)
• Opgave 7 - Leefomgeving (rivieren) 
• Opgave 8 - Leefomgeving (stad)

Vandaag

• Opgave 1 - Wereld
• Opgave 2 - Wereld
• Opgave 3 - Aarde (klimaten)
• Opgave 4 - Aarde (Endogene en Exogene processen)
• Opgave 5 - Zuid-Amerika (sociale geografie)
• Opgave 6 - Zuid-Amerika (fysische geografie)
• Opgave 7 - Leefomgeving (rivieren) 
• Opgave 8 - Leefomgeving (stad)

Wereld: wat moet je kunnen? (1)

• Aan het proces van mondialisering/globalisering economische, culturele en politieke dimensies onderscheiden en aangeven hoe deze dimensies elkaar beïnvloeden. 
• Aan de hand van voorbeelden aangeven wat de effecten zijn van en de reacties zijn op globalisering in verschillende landen: een centrumland, een semi-perifeer land en een perifeer land.
• Aan de hand van voorbeelden uitleggen hoe technologische ontwikkelingen, tijdruimtecompressie en globalisering samenhangen.
• Beschrijven hoe processen van internationalisering en globalisering zich in grote lijnen sedert de koloniale periode hebben ontwikkeld en wat de rol is van hegemoniale staten in deze processen.
• Aan de hand van verschillende indicatoren de wereld indelen en landen met elkaar vergelijken.
• Mondiale spreidingspatronen verklaren.

Wereld: wat moet je kunnen? (2)

• Uitleggen hoe demografische kenmerken en verstedelijking samenhangen met het sociaaleconomisch ontwikkelingspeil van een land. Deze samenhang toepassen op drie typen landen: een centrumland, een semiperifeer land en een perifeer land.
• De posities van New York, Washington en Los Angeles als machtscentra en als knooppunten van informatie-, geld- en goederenstromen beschrijven en verklaren. Ruimtelijke kenmerken van deze steden benoemen die samenhangen met hun positie als mondiaal knooppunt.
• De internationale migratie naar de drie grote Amerikaanse steden beschrijven en de sociale polarisatie binnen de steden analyseren vooral gelet op de etnische samenstelling van de bevolking.

Stukje theorie

Kunnen: mondiale spreidingspatronen verklaren

Vijf algemene indicatoren om mondiale spreidingspatronen te verklaren

diffussie = verspreiding van cultuurelementen

Diffusie 

Verspreiding of vermenging van cultuurelementen of ideeën over/door landen of mensen

Vroeger: door contacten die handelaars, veroveraars en reizigers legden

Nu: snelle culturele diffusie door media, migratie, toerisme

Democratisch gehalte

Wat is het democratisch gehalte?

1. Democratie

2. Beperkte democratie

3. Dictatuur

Op basis van democratisch gehalte & mensenrechten

Landen naar democratisch gehalte

Wereldsysteem op basis van welvaart

 De eerste contouren van het wereldsysteem

bevolkingsspreiding

Bevolkingsspreiding

Demografisch transitiemodel

Demografisch transitiemodel

Overgang hoog geboorte- en sterftecijfer naar laag niveau.

Economische indicatoren

• BNP of BBP
• BNP/Hoofd > Beter om landen te vergelijken
• Verdeling van de beroepsbevolking

Welzijn 

Levensverwachting

Alfabetiseringsgraad

VN-welzijnsindex

Verstedelijkingstempo en graad

Leerdoel: Je kunt het verband uitleggen tussen verstedelijkingstempo, verstedelijkingsgraad en welvaart uitleggen

- Verband kun je vaak weergeven in een hoe ... hoe ... zin

- Hoe rijker een land hoe lager het verstedelijkingstempo (en hoe hoger de verstedelijkingsgraad)

- Of andersom: Hoe armer een land hoe hoger het verstedelijkingstempo

India:

Relatief lage verstedelijkingsgraad, maar verstedelijkingstempo relatief hoog

Dankzij mondialisering...

Global shift

Verschuiving van het economisch zwaartepunt in de wereld.

Laatste decennium: global shift naar pacific Rim (rond Grote oceaan)

Economische gevolgen

Pacific rim

• Laagwaardige maakindustrie -> hoogwaardige kapitaalgoederen
• Meer wetenschap, innovaties en dienstverlening
• Financiële zakencentra

Internationale arbeidsverdeling

Een gevolg van globalisering is een toename van de internationale arbeidsverdeling. 

Dit betekent dat een product wordt gemaakt en geëxporteerd door het land dat dit het beste en goedkoopste kan.

Contingent is vastgestelde hoeveelheid.

Gevolg: internationale arbeidsverdeling verschuift

Global Village

-> tijd-ruimtecompressie

Een global village?

Heterogenisering is het verweven van eigen cultuurelementen met die van de westerse cultuur.

Fragmentarische modernisering

niet iedereen profiteert van de economische ontwikkeling.

traditionaal - modern

Wanneer een deel van een land kenmerken van een centrumland aanneemt, terwijl een ander deel van het land nog in een landbouwsamenleving verkeert

sociale ongelijkheid

regionale ongelijkheid

Regionale ongelijkheid kan optreden wanneer centrumgebieden de armere regio's afromen.

Het centrum onttrekt dan bijvoorbeeld arbeid, kapitaal en grondstoffen aan de periferie.

De periferie komt zo in een negatieve spiraal en krijgt te maken met backwash-effecten.

Het centrum ervaart juist positieven spread-effecten. 

Welke grafiek hoort bij welke stad?

- Washington

- New York

- Los Angeles

Edge Cities 

• Ontstaan door suburbanisatie van werkgelegenheid,
  winkelvoorzieningen en uitgaansgelegenheden. 

Verandering Chicago

1. Compacte stad 
2. Urbanisatie 
3. Suburbanisatie -->Edge cities --> Urban Sprawl
4. Re-urbanisatie --> Gentrificatie

Examenvraag letterlijk voordoen

Opgave 2 - Los Angeles in beweging

Online slagen

SE-III bespreken