Les 22 - Rondeel en sonnet

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4,5

Deze les

• Korte terugblik: rondeel 
• Theorie: lyriek - dramatiek - epiek
• Theorie: wat is een sonnet? 
• Oefenen: klassikaal een sonnet analyseren
• Samenwerkingsopdracht: creatief schrijven 

Lesdoelen

Jullie kunnen:

•  fragmenten van teksten situeren binnen de driehoek van Petersen 
  
• de kenmerken van een sonnet benoemen
  
•  verklaren waarom een gedicht een sonnet is
  
•  de volta in een sonnet aanwijzen 
  

Onderverdeling literatuur

Drie genres: 

• lyriek 
  
• epiek 
  
• dramatiek
  

Epiek, lyriek en dramatiek

Epiek is een vertellende tekst waarin tijd verloopt, meestal zijn dat prozateksten.

Met lyriek breng de schrijver gevoelens over, dat gebeurt meestal in poëzie.

Dramatiek is een ander woord voor toneel.

Sleep de juiste term naar de bijbehoorende hoofdgenre

poëzie

roman

toneel

lyriek

epiek

dramatiek

Rondeel

Kenmerken: 

- kort lied of gedicht in strofevorm 

- twee rijmklanken 

- terugkeren driemaal dezelfde versregel(s)

Kenmerken rondeel: 

-19 regels

-twee strofes, 3x refrein

-rijmklanken '-even' en '-ijn'

- 3x zelfde versregels (refrein) 

Martinus Nijhoff - De moeder de vrouw (1934)

Ik ging naar Bommel om de brug te zien 

Ik zag de nieuwe brug. Twee overzijden 

die elkaar vroeger schenen te vermijden, 

worden weer buren. Een minuut of tien 

dat ik daar lag, in 't gras, mijn thee gedronken, 

mijn hoofd vol van het landschap, wijd en zijd - 

laat mij daar midden uit oneindigheid 

een stem vernemen dat mijn oren klonken 

Het was een vrouw. Het schip dat zij bevoer 

kwam langzaam stroomaf door de brug gevaren .

Zij was alleen aan dek, zij stond bij 't roer 

eb wat zij zong hoorde ik dat psalmen waren. 

O, dacht ik, o, dat daar mijn moeder voer. 

Prijs God, zong zij, Zijn hand zal u bewaren. 

Waar gaat dit gedicht volgens jou over?

Welke rijmschema komt voor in dit gedicht (zie WB p. 147)?

1. Verspringend rijm
2. Gepaard rijm
3. Omarmend rijm
4. Gekruist rijm

Martinus Nijhoff - De moeder de vrouw (1934)

Ik ging naar Bommel om de brug te zien A

Ik zag de nieuwe brug. Twee overzijden B

die elkaar vroeger schenen te vermijden, B

worden weer buren. Een minuut of tien A

dat ik daar lag, in 't gras, mijn thee gedronken, C

mijn hoofd vol van het landschap, wijd en zijd - D

laat mij daar midden uit oneindigheid D

een stem vernemen dat mijn oren klonken C

Het was een vrouw. Het schip dat zij bevoer E

kwam langzaam stroomaf door de brug gevaren.F

Zij was alleen aan dek, zij stond bij 't roer E

eb wat zij zong hoorde ik dat psalmen waren. F

O, dacht ik, o, dat daar mijn moeder voer E

Prijs God, zong zij, Zijn hand zal u bewaren. F

Noem een voorbeeld van alliteratie in het gedicht

Noem een voorbeeld van een enjambement in dit gedicht

'Liedje'

Om zeven uur de wekker

nog tien minuten snoozen

vijf keer godverdomme roepen

en dan maar eens gaan douchen.

Snel ontbijten in de trein

alle mensen strak in lijn

omdat praktisch iedereen

om negen o pkantoor moet zijn.

Koffie drinken, overleggen

zo nu en dan iets nuttigs zeggen

klantje bellen, koffie drinken.

Af en toe een akkefietje

om  vijf uur weer naar huis teruggaan

en morgen weer hetzelfde liedje.

Liedje

Om zeven uur de wekker 

nog tien minuten snoozen 

vijf keer godverdomme roepen 

en dan maar eens gaan douchen. 

 

Snel ontbijten in de trein 

alle mensen strak in lijn 

omdat praktisch iedereen 

om negen op kantoor moet zijn. 

 

Koffie drinken, overleggen 

zo nu en dan iets nuttigs zeggen 

klantje bellen, koffie drinken. 

 

Af en toe een akkefietje 

om  vijf uur weer naar huis teruggaan 

en morgen weer hetzelfde liedje.

Wat is een sonnet?

Een versvorm met een vaste vorm:

• 14 regels
• Twee kwatrijnen (= 1 octaaf) en twee terzetten (= 1 sextet)
• Witregel na octaaf
  

Inhoudelijk kenmerk: na de octaaf een volta (wending, val, chute)

Traditionele rijmschema = abba abba cdc dcd

Creatief schrijven

• Schrijf in tweetallen een eigen sonnet of rondeel
  
• Kies een actueel thema of een actuele gebeurtenis
• Zorg dat het sonnet/rondeel voldoet aan alle kenmerken...
• Het gedicht moet ook minimaal een vorm van alliteratie, een vorm van assonantie en een vorm van volrijm bevatten 
• Gebruik de theorie!
• Uploaden 

Lesdoelen

Jullie kunnen de kenmerken van een sonnet benoemen

Jullie kunnen verklaren waarom een gedicht een sonnet is

Jullie kunnen de volta in een sonnet aanwijzen 

Jullie kunnen de volta in een sonnet interpreteren