KA 19 - Het veranderde mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 4 - De ontwikkeling van het denken

KA 19 - Het veranderde mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling

Tijd van ontdekkers en hervormers, 1500-1600

 Nederland voor 1940, een uniek land: KA 22, 24, 25,32, 34, 35

 

22 - Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat.

24 - De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse republiek

25 - Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie

32 - Discussies over de 'sociale kwestie'.

34 - Voortschrijdende democratisering, met deelname van steeds meer mannen en vrouwen aan het politieke proces.

35 - De opkomst van emancipatiebewegingen

Kenmerkende aspecten bij thema 3

KA 19 - Het veranderde mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling

De ontwikkeling van het denken: KA 19,20, 26, 27 

 

19 - Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling

20 - De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid

26 - De wetenschappelijke revolutie

27 - Rationeel optimisme en 'verlicht denken' dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving; godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen

Kenmerkende aspecten bij thema 4

KA 19 - Het veranderde mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling

Reformatie

Verlichting

Democratische revoluties

Industrialisatie

Wetenschappelijke revolutie

Humanisme

Renaissance

Sociale kwestie

  De ontwikkeling van het denken

KA 19 - Het veranderde mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling

KA 19 - Het veranderde mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling

Na de middeleeuwen (rond 1500) een nieuwe tijd van bloei, focus op nieuwe kennis en 'verloren' kennis oudheid.

Deze periode noemen we de Renaissance, de wedergeboorte.

Nieuw wereldbeeld - meer focus op het leven op aarde, minder op het leven na de dood. 

'Gedenk te sterven' wordt 'pluk de dag'

KA 19 - Het veranderde mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling

De renaissance ontstond in de loop van de 14e eeuw in Florence, Italië. en verspreidde zich over Midden- en West-Europa.

Toegenomen rijkdom bovenlaag bevolking (handel) deed mens- en wereldbeeld veranderen.

wereldbeeld middeleeuwen; Vrees God, leef gematigd en in bescheidenheid (gedenk te sterven)

wereldbeeld renaissance: leven is best leuk, de mens is in staat de wereld naar zijn hand te zetten. (pluk de dag)

Oorsprong van de Renaissance

KA 19 - Het veranderde mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling

19.1. Wat betekent ‘renaissance’?

• Wedergeboorte.

19.2. Leg uit waarom de periode na de middeleeuwen zo genoemd werd door mensen uit die tijd.

• Mensen uit de renaissance zagen de eeuwen die achter hen lagen als een donkere tijd, waarin er weinig belangrijks gebeurde en waarin de mensheid niet meer profiteerde van de kennis en vooruitgang uit de oudheid. Zij vonden van zichzelf dat ze dit wel deden. De hernieuwde aandacht voor kunst wetenschap en kennis was wat hen betrof een wedergeboorte. 

Vragen

KA 19 - Het veranderde mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling

Bijbel is niet meer enige bron van kennis. Ook oude Griekse en Latijnse bronnen als uitgangspunt voor kennis en wijsheid.

Humanist:

• leraar
  
•  klassiek geschoold in grammatica, welbespraaktheid, poëzie, geschiedenis en filosofie.
  
• homo universalis

 

Zochten naar verbinding tussen wereldbeeld klassieke filosofen en christendom. Humanisten waren christenen!

Renaissance en het humanisme

KA 19 - Het veranderde mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling

Plato wijst naar boven, Aristoteles strekt zijn arm voor zich uit, met zijn handpalm naar de aarde gericht. Plato symboliseert de speculatieve filosofie doordat hij naar boven wijst, naar het spirituele, het bovennatuurlijke. Aristoteles wijst juist naar de aarde, als bron voor alle wetenschappelijke kennis. 

19.5. Wat was het humanisme?

• Het humanisme was een stroming waarvan de aanhangers zich richtten op de vraag: wat is de mens en wat kan hij/zij? In plaats van wetenschap te bedrijven vanuit religieuze aannames, stond in het humanisme de menselijke ervaring en observatie centraal.

 

19.6. Welke rol speelde het humanisme in de totstandkoming van de renaissance?

•  De renaissance is in zekere zin een verlenging van het humanisme, of een overkoepelende term voor humanisme en een aantal andere stromingen en nieuwe aandachtspunten in de kunst, literatuur, architectuur. Het nieuwe perspectief dat niet God, maar de mens centraal stond in het menselijk leven en het begrijpen ervan, kwam voort uit het humanisme

Vragen

KA 19 - Het veranderde mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling

Het schoolvoorbeeld van de homo universalis is Leonardo da Vinci. 

Onderzoek doen is de sleutel tot nieuwe kennis:

Da Vinci  - onderzoek menselijk lichaam

Humanisten - bestudeerden originele teksten, kwamen vertaal fouten tegen en kwamen zo tot nieuwe inzichten. 

Copernicus - De aarde draait om de zon, niet andersom.

De kerk was niet blij met al dat onderzoeken. Zeker niet als het in strijd was met de leer van de kerk.

Renaissance en de wetenschap

KA 19 - Het veranderde mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling

Langzamerhand werden logisch nadenken en beargumenteren dus belangrijker dan het geloof in God en de Bijbel.

Betekende niet dan mensen niet meer geloofden - integendeel!

Men twijfelde aan de macht en het machtsmisbruik van de kerk. De kritiek op de kerk nam toe, onder anderen van humanisten als Erasmus.

Dit zou later leidden tot een scheuring binnen de kerk, de reformatie.

Renaissance in het geloof

KA 19 - Het veranderde mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling

19.9. Hoe leerde Da Vinci meer over de werking van het menselijk lichaam?

•  Hij deed onderzoek op lichamen die hij verkreeg door overleden mensen op te graven.

 

19.10. Waar was wetenschap vóór het begin van de renaissance op gebaseerd? Wat was daarbij het verschil met de renaissance?

• Voor het begin van de renaissance was kennis en wetenschap gebaseerd op de Bijbel. In de renaissance werden klassieke werken en nieuw onderzoek de bron van nieuwe kennis. 

19.13. Wat veranderde er in het geloof in God tijdens de renaissance?

• Niets; men geloofde nog steeds in God. Wat wel veranderde, was hoe de macht van de kerk werd gezien. Men vond dat de kerk haar macht misbruikte en dat werd in twijfel getrokken. Uiteindelijk leidde dat tot de reformatie (KA 21).

Vragen

KA 19 - Het veranderde mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling

19.14. Voor welke methode om kennis te vergroten pleit Galilei hier?

• De methode van zelf (empirisch) onderzoek doen.

 

19.15. Waarom hoort deze methode bij uitstek bij de renaissance?

• De renaissance was een tijd waarin men zich begon af te zetten tegen de eeuwen daarvoor, die ze de middeleeuwen gingen noemen; en met een hernieuwde nieuwsgierigheid ging men op zoek naar nieuwe antwoorden op oude en nieuwe vragen.

 

vragen.

Vragen

KA 19 - Het veranderde mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling

De volgende tekst is van Galilei:

Alleen blinden hebben een gids nodig in een open en vlak landschap. Bestudeer Aristoteles, maar lever jullie niet volledig over aan zijn gezag. Kom met bewijzen voor de dag, niet met teksten van autoriteiten; want we hebben te maken met de wereld van onze zintuigen, niet met een wereld van papier. In de natuurwetenschappen, waarvan de gevolgtrekkingen waar en noodzakelijk zijn, kunnen duizend Demosthenessen en duizend Aristotelessen niet tegen de feiten in waarmaken wat vals is.

Maken opdrachten 19.1 t/m 19.13 op blz. 55

Huuiswerk

KA 19 - Het veranderde mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling