Grammatica 3 en 4

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Grammatica 3 en 4

Grammatica 3 en 4

Grammatica 3: meewerkend voorwerp en bijwoordelijke bepaling

Grammatica 4:  samengestelde zinnen, persoonlijk voornaamwoord, bezittelijk voornaamwoord, vragend voornaamwoord en aanwijzend voornaamwoord

Herhaling:

gezegde: alle werkwoorden uit de zin

onderwerp: wie (wat) + gezegde

lijdend voorwerp: wat (wie) + gezegde + onderwerp

Jan gaf de toets aan de leraar.

Wat is 'Jan'?

1. meewerkend voorwerp
2. lijdend voorwerp
3. onderwerp
4. meewerkend voorwerp

Jan gaf de toets aan de leraar.

Wat is 'de toets'?

1. meewerkend voorwerp
2. lijdend voorwerp
3. onderwerp
4. meewerkend voorwerp

Meewerkend voorwerp

aan (voor) wie/wat + gezegde + onderwerp + lijdend voorwerp

Check daarna of je aan (voor) kunt weglaten of toevoegen.

Soms moet je hiervoor de woordvolgorde aanpassen

Is dit een meewerkend voorwerp?

Hij laat al zijn geld na [aan goede doelen].

1. Wel een meewerkend voorwerp
2. Geen meewerkend voorwerp

Wat is het meewerkend voorwerp?

Sophie doet jou de groeten

1. Geen meewerkend voorwerp
2. jou
3. Sophie
4. de groeten

Wat is het meewerkend voorwerp (MV) in de zin:

Mag ik u een kopje koffie aanbieden?

Wat is het meewerkend voorwerp?

Hij geeft zijn zus een knuffel.

Bijwoordelijke bepaling

Een bijwoordelijke bepaling (BWB) geeft vaak antwoord op vragen als: hoe, waarom, wanneer, waarmee, waardoor.

• Een bijwoordelijk bepaling is het zinsdeel dat overblijft in de zin. 
• Er kunnen meerdere bijwoordelijke bepalingen in een zin voorkomen.

Bijwoordelijke bepaling

Een bijwoordelijke bepaling geeft antwoord op vragen als: 

- Waar? Sommige vogels nesten in oude gebouwen.                

- Wanneer? De toets wiskunde is op donderdag.                        

- Waarheen? Vorige week zijn we naar de film geweest.          

- Waarom? Vanwege een ruzie werd de wedstrijd gestaakt.   

Hij fietste naar het sportveld.
De bijwoordelijke bepaling is:

Ik vertel het je volgende week.
De bijwoordelijke bepaling is:

Sleep de zinsdelen naar het juiste vak.

onderwerp

lijdend vvw

ww gezegde

meewerkend vw

bijwoordelijke bepaling

Zin:

Studenten

hebben

buurtbewoners

veel overlast

bezorgd

gisteravond.

Hoofd- en bijzinnen

Samengestelde zinnen kunnen uit hoofd- en bijzinnen bestaan. 

De plaats van de persoonsvorm en het soort voegwoord laat zien om wat voor soort zin het gaat.

Hoofdzinnen

• In een hoofdzin staat de persoonsvorm altijd op de eerste of tweede plaats in de zin.
• Samengestelde zinnen met alleen hoofdzinnen zijn met elkaar verbonden door nevenschikkende voegwoorden.

Klaas kan vanmiddag niet komen, want hij moet op zijn zusje passen.

Nevenschikkende voegwoorden

Nevenschikkende voegwoorden kunnen alleen twee hoofdzinnen met elkaar verbinden.

Er zijn vier nevenschikkende voegwoorden:

en - maar - want - of

Bijzinnen

• In een bijzin staat de persoonsvorm niet op de eerste op tweede plaats in de zin.
• Bijzinnen kunnen alleen in de zin staan in combinatie met een hoofdzin.
• Een bijzin en een hoofdzin zijn met elkaar verbonden door een onderschikkend voegwoord.

Ik vind het erg vervelend dat jij altijd te laat komt.

Onderschikkende voegwoorden

• Onderschikkende voegwoorden verbinden een hoofdzin en een bijzin met elkaar.
• Onderschikkende voegwoorden kunnen aan het begin of in het midden van de zin staan.
• Er zijn verschillende onderschikkende voegwoorden:

als -aangezien - dat - doordat - hoewel - mits - nadat - terwijl - toen - zodat - omdat  enz.

Onderschikkende voegwoorden

Ik vind dat spel niet leuk, omdat ik altijd verlies.

Terwijl zij aan het wachten was, keek zij rond in huis.

Je mag mee, mits jij je huiswerk af hebt.

Als de hond heel nodig moet plassen, gaat hij blaffen.

Vragende voornaamwoorden (vr.vnw)

• wie
• wat
• welk(e)
• wat voor (een)

! Meestal aan het begin van een vraag !

! Soms aan het begin van een zin die gemaakt is van een vraag !

Begin van een vraag: 'Wie van jullie haalt de boeken?'

Aan het begin van een zin die gemaakt is van een vraag: 'Zij vroeg wie van jullie de boeken straks pakt.'

• Wie en wat zijn geen vragend voornaamwoord al ze terugverwijzen naar een eerder genoemd woord.
  
  
• Woorden als waar, waarheen, wanneer en hoe zijn geen vragende voornaamwoorden.
  

Aanwijzende voornaamwoorden (aanw.vnw)

Wijst een mens, dier of ding aan!

• kan voor een zn staan
• kan alleen staan

• deze
• die
• dat
• dit
• zulk(e)
• zo'n
• dergelijk(e)
• zelf
• hetzelfde
• dezelfde

Die en dat zijn alleen een aanwijzend voornaamwoord als je ze kunt vervangen door dit en deze.

Woorden die een plaats of richting aangeven, zijn geen aanwijzend voornaamwoord (daar, daarheen, daarover, daarlangs).

Woordsoorten

Lidwoord

zelfstandig naamwoord

bijvoeglijk naamwoord

voorzetsel