7.1 Nieuwe ideeen over samenleven

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Tijd van Pruiken en Revoluties

7.1 Nieuwe ideeen over samenleven

Wat gaan we doen? 

1. Leerdoelen

2. Theorie

3. Beeldmateriaal

4. Aan de slag 

5. Leerdoelen nabespreken

Leerdoelen 

1. Je kunt het ontstaan van verlichte ideeen beschrijven en verklaren.

2. Je kunt meerdere verlichte ideeen benoemen en uitleggen. 

Theorie

Tijd van Pruiken en Revoluties (1700-1800) 

Theorie

In de 17e eeuw bracht de wetenschappelijke revolutie veel nieuwe kennis over mensen, de natuur en de wereld. Veel ontdekkingen waren tot stand gekomen door onderzoek en logisch redeneren. 

Theorie

Veel filosofen nemen deze denkwijze over. Want als het gebruik van ratio (het verstand, de rede) door natuurwetenschappers zulke grote positieve gevolgen had, zou dat dan ook niet gelden voor het bestuderen van de mens en de samenleving? Dit noemen we rationeel optimisme. 

Rationeel optimisme: de overtuiging dat er een betere en eerlijker samenleving kon worden ontwikkeld. 

Theorie

Verlichte filosofen gingen vaak uit van vragen. Waarom hadden vorsten zo veel macht? Waarom schreef de kerk zo veel regels voor? Waarom was er ongelijkheid? Vragen met betrekking tot: 

Politiek 

Filosofie 

Wetenschap 

Geloof 

Economie 

Sociale verhoudingen (de relatie hoe mensen tot elkaar staan)

Madame Geoffrin ontvangt in 1775 in haar Parijse salon beroemde kunstenaars, wetenschappers en filosofen. 

Rousseau:

Volkssoevereiniteit: macht ligt bij het volk! 

Montesquieu:

Scheiding van de machten (Trias Politica)

Voltaire

Voltaire had veel kritiek op de Katholieke kerk, die volgens hem bijgeloof en intolerantie verspreidden. Voltaire was een deïst. Hij geloofde in God, maar hij geloofde dat God niet meer actief was in de wereld. Het beste machtssysteem was volgens Voltaire verlicht absolutisme. Dat houdt in dat een koning, die verlicht denkt, goede beslissingen neemt voor het volk, omdat het volk te dom zou zijn om zelf beslissingen te nemen.

John Locke

Koning krijgt niet de macht van God, maar van het volk! Zorg dus goed voor het volk. 

Mensen moeten onderling een sociaal contract sluiten: denkbeeldig verdrag waarbij ze afspreken politieke eenheid te zijn. Hier mag je bestuurders kiezen en bij slecht functioneren afzetten. 

Theorie

Het idee van Montesquieu is erg belangrijk. Het is niet goed wanneer de macht bij één persoon ligt. Door de macht te verdelen over drie groepen is de kans op misbruik kleiner. 

Hoe noemen we dit .. ? 

Theorie

Trias politica: verdeling van de macht in: 

- wetgevende macht

- rechterlijke macht

- uitvoerende macht 

Beeldmateriaal

Aan de slag

2. Opdrachten 4, 5, 6. 

Verlicht absolutisme:

I. Frederik II de Grote van Pruisen

• poging van vorsten om:
• aan het absolutisme vast te houden en:
• verlicht denken op te nemen in hun beleid.
• o.a. Frederik II de Grote van Pruisen (1712/1740 - 1786):
• - 'droit divin verworpen'
• - 'eerste dienaar van de staat'
• - bindend sociaal contract (= volk kon hem niet afzetten)
• - Voltaire mocht aan het hof werken / wonen
• - afschaffen lijfstraffen
• - verbeteren onderwijs
• - introductie aardappel
• - droogleggen moerassen
• - godsdienstige verdraagzaamheid 
• 'Niets door het volk, alles voor het volk'
• Opmerking: oorlogen werden gevoerd zonder instemming volk.....

II. Catharina de Grote van Rusland

(1729/1762 - 1796)

• Duitse prinses, gehuwd met Peter III (krankzinnig)
• Voerde een grondwet in, o.a:


• - Trias Politica ingevoerd
• - Vrijheid van meningsuiting
• Veel verzet adel (beperking macht)
• Onderwijs bevorderd
• Vaccinatie tegen pokken
• Toch: lijfeigenschap bleef en geen kritiek mogelijk
• Franse Revolutie was een schok  >
• vrijheid van meningsuiting weer ingetrokken

Aan de slag

1. Opdrachten 1, 2, 3 en 4, 5, 6 op pagina 127. 

Leerdoelen nabespreken

1. Je kunt het ontstaan van verlichte ideeen beschrijven en verklaren.

2. Je kunt meerdere verlichte ideeen benoemen en uitleggen.