13.3 Transport (deel 1 en deel 2)

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2,3

Tegenstroomprincipe

Bloed -->

Bloed -->

Bloed stroomt in de zelfde richting

Bloed stroomt in tegengestelde richting

<--Water

Water -->

Fotosynthese

                   +                      -->                       +

Verbranding

                   +                      -->                       +

______________________________________________________

Koolstofdioxide

Koolstofdioxide

Zuurstof

Zuurstof

Water

Water

Glucose

Glucose

Heeft een insect zuurstof (O2) of koolstofdioxide (CO2) nodig?

1. zuurstof
2. koolstofdioxide

Hoe wordt bij mensen zuurstof door het lichaam getransporteerd?

13.3 Transport

Leerdoelen

- Je kunt uitleggen hoe stoffen door een insect stromen.

- Je kunt de onderdelen van het bloedvatenstelsel van een insect herkennen en benoemen

-Je kunt uitleggen hoe het komt dat het bloed van een insect niet roodgekleurd is

- Je kunt uitleggen hoe stoffen door een vis strome

- Je kunt de begrippen 'open bloedsomloop', 'gesloten bloedsomloop', 'enkelvoudige bloedsomloop', 'dubbele bloedsomloop' uitleggen aan de hand van het ademhalingsstelsel van een insect, een vis en de mens.

.

Vervoer in insecten

- Bij insecten wordt lucht met zuurstof door tracheeën vervoerd. 

- Voedingsstoffen en afvalstoffen worden door het bloed vervoerd.

- Een insect heeft een open bloedsomloop > het bloed stroomt vrij door het lichaam.

• Het bloed vervoert voedingsstoffen en afvalstoffen
• 1 groot bloedvat
• Aan de achterkant het hart: een aantal kamers achter elkaar
• Samentrekken v/d kamers -->                   bloed stroomt van achter naar voren
• Bloedvat eindigt in de kop
• Uit het bloedvat en stroomt vrij door het lichaam (open bloedsomloop)

wat hoort waar?

Trachee

Stigma

Huidmondje

Kieuwboog

Lamel

Tegenstroom principe

Kieuwplaatje

0

Vervoer in vissen

- Bij vissen vervoert het bloed zuurstof, voedingsstoffen en afvalstoffen.

- De bloedsomloop bij vissen is gesloten > bloed stroomt in bloedvaten.

Hoe vervoeren vissen stoffen?

-Het bloed vervoert  zuurstof, afvalstoffen en voedingstoffen naar alle cellen.

-Vanuit het verteringstelsel komen de voedingsstoffen in het bloed

-Enkelvoudige  bloedsomloop > per rondgang door lichaam stroomt het bloed maar één keer door hart (en gesloten)

wat hoort waar?

Trachee

Stigma

Huidmondje

Kieuwboog

Lamel

Tegenstroom principe

Kieuwplaatje

Verschillende bloedsomlopen

Enkelvoudige bloedsomloop bij vissen: het bloed gaat per omloop één keer door het hart.

Dubbele bloedsomloop bij andere gewervelde dieren: het bloed gaat per omloop twee keer door het hart.

hart - longen - hart - andere organen

• Open bloedsomloop = bloed stroomt niet door bloedvaten
  
• Gesloten bloedsomloop = bloed stroomt door bloedvaten 
  
• Enkelvoudige bloedsomloop = bloed stroomt 1 x door hart per omloop
  
• Dubbele bloedsomloop = bloed stroomt 2 x door hart per omloop
  

Dus...

Open

Gesloten

Gesloten

Enkelvoudig

Dubbel

het type bloedsomloop bij een insect is

1. open en dubbel
2. open en enkel
3. open

in een vis wordt zuurstof vervoerd door

1. tracheeën
2. bloedvaten
3. hart en tracheeën
4. hart en bloedvaten

door het hart van een insect stroomt ...

1. zuurstofrijk bloed
2. zuurstofarm bloed
3. bloed zonder zuurstof

Aan de slag... 

Maken 13.3 1 t/m 9 + nakijken

Leerdoelen

- Je kunt de twee verschillende soorten vaten bij planten herkennen en benoemen en je weet welke stoffen ze vervoeren.

- Je kunt de drie krachten uitleggen waardoor water omhoog gaat in de houtvaten.

door het hart van een vis stroomt

1. zuurstofrijk bloed
2. zuurstofarmbloed
3. bloed zonder zuurstof

wat vervoert het bloed bij de vis

1. zuurstof
2. zuurstof en voedingsstoffen
3. voedingsstoffen en afvalstoffen
4. zuurstof, voedingsstoffen en afvalstoffen

Transport in planten

Hoe komen planten aan zuurstof?

Huidmondje

Hoe vervoeren planten stoffen?

• Zuigen met hun wortels water en mineralen op

• Door de vaten vervoerd

• Vaatbundel (liggen in groepjes)

Vaatbundels

- lopen van wortel tot in de bladnerven en bloemen
 - liggen in een kring en bestaan uit 2 soorten:

 1. Houtvaten: vaten voor water en mineralen (binnenring)

2. Bastvaten: vaten voor water en glucose en andere voedingstoffen (buitenring)

Vervoer in planten

Wortelharen > water en mineralen opnemen.

Houtvaten vervoeren water en mineralen van de wortels naar de bladeren (omHoog).

Bastvaten vervoeren water en voedingsstoffen (o.a. Glucose) naar de wortels en de bloemen (Beneden+omhoog).

De waterstroom blijft op gang doordat er water via de huidmondjes verdampt.

houtvaten

Het water in de houtvaten gaat op 3 manieren omhoog:
1. door de zuigkracht van de bladeren
2. doordat de wortels meer water en andere stoffen opnemen worden deze stoffen omhoog gedrukt, worteldruk

3. door de capillaire werking van de houtvaten, waarbij het water aan de kanten van de houtvaten kleeft en naar boven kruipt. (het filmpje in de volgende dia legt op een natuurkundige manier uit hoe dit werkt.. verdieping)

Let op...

- In de houtvaten stroomt het water omhoog naar de bladeren tegen de zwaartekracht in door drie krachten... In het filmpje noemen ze er maar 2. 
- Ook is het vervoer in de houtvaten maar 1 kant op (omhoog) en in de bastvaten 2 kanten (omhoog+beneden)

Wat vervoeren de houtvaten?

1. water en mineralen
2. water en glucose
3. water en zuurstof
4. water

Bij de plant zit in de buitenring de

1. Houtvaten
2. Bastvaten

Hoe heet het onderdeel dat de voedingstoffen vervoerd in de plant?

1. vaatbuisjes
2. vaatbundels
3. haarvaten

Aan de slag... 

Maken 10 t/m 14 + nakijken