Herhalingsles 1 - §3.1 Industrie en samenleving en §3.2 Democratie in Nederland

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 2

H3: Burgers en Stoommachines

Tijd van Burgers en Stoommachines:

• 1800 - 1900
• Periode: Moderne tijd 

3.1: Industrie en samenleving:

In deze paragraaf leer je: 

1. Hoe en waardoor de productie toenam
2. Wat vanaf 1870 veranderde in de Industrie
3. Wat veranderde in de samenleving
4. Wat veranderde in de verhouding tussen werkgevers en werknemers.

Begrippen: industriële revolutie, industrialisatie, moderne tijd, industriële samenleving, vakbonden.

Tot 1800:

• Al het werk werd met de hand of met  werktuigen gedaan.
• Meeste mensen wonen en werken op het platteland

Na 1800: 

• Handenarbeid vervangen door productie met machines
• Stoommachine: gemaakt van ijzer en gestookt met steenkool.
• Industriële revolutie: Ingrijpende verandering in de productiemethoden, waarbij handenarbeid wordt vervangen door machines.
• steeds meer fabrieken, steeds sneller werken. 

Vanaf 1870:

• Stoommachines vervangen door machines van staal met olie als brandstof.
• nieuwe industriën: Chemische industrie, voedingsmiddelenindustrie. 

Veranderingen:

• Steden krijgen elektrische verlichting
• 1830: eerste spoorlijn ter wereld tussen Liverpool en Manchester
• 1839: Eerste Nederlandse spoorlijn tussen Amsterdam en Haarlem.
• zeilschepen van hout vervangen door stoomschepen van ijzer. 

Uitvindingen zoals

Arbeiders in actie:

• meeste ondernemers waren rijke burgers, de hogere burgerij kreeg steeds meer invloed op de samenleving
• relatie tussen werkgever en werknemer werd onpersoonlijker.
• kapitalisme: ondernemers probeerden zoveel mogelijk winst te maken. 

De industriële samenleving:

• Het leven van de Europeanen veranderde veel meer dan in de eeuwen daarvoor.
• Periode van 1800 tot heden (nu) wordt de moderne tijd genoemd. 

De industriële samenleving:

• Industriële revolutie heeft grote gevolgen voor de verschillende sectoren van de economie.
• Steeds meer mensen gaan in de industrie sector werken.
• door de uitbreiding van handel en transport groeide ook de dienstensector.
• Nieuwe samenleving: industriële samenleving: de meeste mensen woonden in steden en werken in de industrie en dienstensector. 
• steden groeiden snel.

Arbeiders in actie:

• lonen van de werknemers zo laag mogelijk
• arbeiders gaan samenwerken om voor zichzelf op te komen en richtten vakbonden op.
• Vakbonden:
• onderhandelen over hogere lonen
• stakingen organiseren 

3.2: Democratie in Nederland

Aan het einde van deze les:

... heb je laten zien dat je je kennis van de vorige les kan toepassen in opdrachten

... kun je uitleggen hoe Nederland vanaf 1815 werd bestuurd

... kun je uitleggen wat er veranderde door de grondwet van 1848.

... kun je uitleggen hoe het kiesrecht in Nederland eruit zag en hoe het werd uitgebreid.

Is de tekenaar een voor of tegenstander van kapitalisme? Leg je antwoord uit met een bronelement.

Het bestuur van Nederland:

• landen die Napoleon verslagen hadden in 1815 besloten Nederland en België samen te voegen tot het Koninkrijk der Nederlanden
• Conferentie van Wenen 

Het bestuur van Nederland

• constitutionele monarchie met Willem I als koning.
   ( zoon van Stadhouder Willem V)
• parlement heette de Staten- Generaal en bestond uit de Eerste kamer en Tweede kamer
• leden van de Provinciale staten kozen de Tweede kamer.
• het parlement moest nieuwe wetten goedkeuren maar had  verder weinig macht. 

Het bestuur van Nederland:

• Koning volgens de grondwet veel macht
• staatshoofd maar ook leider van de regering
• regering bestond uit hemzelf en ministers die hem moesten gehoorzamen.
• koning benoemde en ontsloeg ministers
• besliste alleen over het leger, de buitenlandse politiek en de kolonies
• gaf geld uit zonder het parlement te informeren. 

De grondwet van 1848:

• De eerste jaren waren de Nederlanders tevreden met dit autoritaire bestuur.
• Belgen komen in 1830 in opstand en stichtten een onafhankelijke staat. Hele korte oorlog

De grondwet van 1848:

• ontevredenheid in Nederland: burgers wilden meer invloed in de politiek.
• parlement moest gekozen worden door verstandige burgers en moest de regering kunnen controleren.
• meer vrijheden: godsdienstvrijheid en persvrijheid.
• liberalisme: politieke stroming die meer vrijheid wil voor de burgers. 

De grondwet van 1848:

• In 1840 volgt Willem II zijn vader op, die blijkt jarenlang teveel geld uitgegeven te hebben.
• parlement eist meer controle op de financiën
• 1848: protesten in Amsterdam en Den Haag tegen de overheid.
• Willem II geeft het liberale kamerlid Thorbecke de opdracht een nieuwe grondwet te schrijven. 

Wat veranderde er met de grondwet van 1848?

Uitbreiding van het kiesrecht:

• parlement werd gekozen door mannen die een goed inkomen hadden, die waren verstandig genoeg om te stemmen,  11% van de Nederlandse mannen had kiesrecht
• 1887: 25 % van de mannen
• 1896: 50 % van de mannen
• 1917: Algemeen kiesrecht voor mannen
• 1919: Algemeen kiesrecht, ook vrouwen mogen stemmen. 

uitbreiding van het kiesrecht:

Met de komst van het algemeen kiesrecht (voor mannen en vrouwen) werd Nederland een parlementaire democratie: bestuurssysteem waarin de regering afhankelijk is van het parlement dat met algemeen kiesrecht is gekozen.

De tien tijdvakken

Jan Gaat Met Stijn Op Reis, Papa Betaalt Wel Toch?