Gedrag b2 Hoe wordt gedrag veroorzaakt? M4 versie

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3,4

Aangeboren of Aangeleerd?

Gedrag

Leerdoelen 

Aan het einde van de les kun je beschrijven waardoor gedrag wordt veroorzaakt en hierbij sleutelprikkels en supranormale prikkels onderscheiden.

Inhoud van deze les

- Achtergrondinformatie

- Filmpjes met uitleg 

- Vragen over basisstof 2 Hoe wordt gedrag veroorzaakt?

Hoe wordt gedrag veroorzaakt?

•  Prikkel=  verandering waarop je kunt reageren.
• Inwendige prikkel:  prikkel veroorzaakt door je eigen lichaam
• Uitwendige prikkel: prikkel uit je omgeving.

Prikkels komen binnen bij zintuigen.

Zintuigen geven een impuls aan het zenuwstelsel

Je hersenen reageren en zorgen dat je lichaam reageert.

Respons: = een reactie op een prikkel.

Prikkels

Gedrag vindt plaats door zowel inwendige prikkels (motivatie) als uitwendige prikkels 

=> allebei nodig!

Vb: je ruikt patat. Maar je eet het alleen op als je ook honger hebt.

Prikkels

Inwendige prikkel  =  motivatie  =  prikkel uit je eigen lichaam

• honger
  
• dorst
  
• hormonen  (je zegt dus nooit: zin in seks)
  

Uitwendige prikkel = prikkel uit je omgeving

• geur
• kleur
• licht
• temperatuur

Een vaste, snelle onbewuste reactie op een bepaalde prikkel noem je een..

1. impuls
2. respons
3. reflex
4. bewuste reactie

Mira is buiten aan het werk. Ze krijgt het warm en trekt haar jas uit.
Is het uittrekken van haar jas een respons op een inwendige of op een uitwendige prikkel?

1. inwendige prikkel
2. uitwendige prikkel

1Spreeuwenjongen die pas uit het ei gekomen zijn, hebben hun ogen nog dicht. Wanneer een ouder op het nest landt, sperren ze onmiddellijk hun bek open.
Wat is de uitwendige prikkel voor dit gedrag van de spreeuwenjongen?

1. honger
2. Bewegen van het nest
3. Ruiken van de worm
4. Zien van de ouder

Baris doet een experiment met een muis in een doolhof. De muis heeft een dag niet gegeten en wordt voor de ingang van de doolhof gezet. Middenin ligt een voedselbrokje. De muis loopt de doolhof in en doet er tien minuten over om het voedselbrokje te vinden. Baris voorspelt, dat de muis de juiste weg naar het voedsel zal leren, als hij vaker door de doolhof loopt. Gedurende enkele uren zet hij de muis om het kwartier bij de ingang. Hij noteert steeds de tijd die de muis nodig heeft om een voedselbrokje te vinden. Na enkele uren loopt de muis niet meer de doolhof in, als hij bij de ingang wordt gezet. Noem de inwendige prikkel die dan ontbreekt om de doolhof in te gaan.

Een jachtluipaard die net heeft gegeten reageert niet wanneer hij een prooi ziet. Hoe komt het dat de jachtluipaard niet gaat jagen?

Je hebt trek en loopt in het dorp langs de Mac. Je gaat naar binnen en besteld een Big Mac. Wat is de uitwendige prikkel voor het kopen de Big Mac?

Sleutelprikkel

Een uitwendige prikkel die altijd dezelfde respons geeft.

(Wordt veroorzaakt door erfelijke aanleg)

Sleutelprikkel

Bijvoorbeeld: 

een zwaluw komt op het nest.

De jonge zwaluw doet zijn bek open

De binnenkant is felgekleurd

De ouders voeren het jong.

Sleutelprikkel = de felgekleurde binnenkant

Supranormale prikkel

Supranormale prikkel => sterke sleutelprikkel

                                    => geeft sterkere respons

                                              

05:42

Wat is de sleutelprikkel voor het stekelbaars-mannetje om aan te vallen?

06:22

Een mannelijk roodborstje verdedigt in het voorjaar zijn territorium tegen andere roodborst-mannetjes. Het mannetje neemt dan o.a. een dreighouding aan.
Het mannetje neemt ook een dreighouding aan tegen een opgezet roodborst-mannetje, dat in het territorium wordt gezet. Tegen een roodborst-mannetje zonder rode keelvlek wordt geen dreighouding aangenomen. Tegen een propje felrode watten op een ijzerdraadje wordt een zeer sterke dreighouding aangenomen.
Wat is de sleutelprikkel bij dit territoriumgedrag van het roodborstje?

09:17

Wat is een supranormale prikkel?

Als een prikkel
steeds dezelfde
reactie (respons) geeft noem je dit:

1. een sleutelprikkel
2. een uitwendige prikkel
3. een inwendige prikkel
4. een respons

Wat zie je in de afbeelding?

1. Het jong reageert op een sleutelprikkel
2. Het oudere dier geeft een respons
3. Het jong reageert op een gewone prikkel
4. Het oudere dier reageert op een sleutelprikkel

In een dierentuin beginnen wolven vaak te janken als zij het geluid van een sirene horen. De oppassers zijn aan dit jankgedrag van de wolven gewend. Argeloze bezoekers schrikken er soms van.

Wordt in de tekst een respons van de wolven genoemd?

1. ja, de sirene
2. ja, het janken
3. nee

Sleutelprikkel / supranormale prikkel

Sleep de stukjes tekst naar de juiste plek

sleutelprikkel

supranormale prikkel

De benen van een fotomodel worden met fotoshop verlengd

je reageert op het huilen van een baby

een merel voert het jong zodra het jong zijn bekje opendoet

het supergrote ei in het nest wordt beter bebroed

Babydieren zijn zooooo schattig

Sleutelprikkel / supranormale prikkel

Sleep de stukjes tekst naar de juiste plek

sleutelprikkel

supranormale prikkel

Upload hier een foto van de antwoorden van opdracht 11 uit je werkboek. Blz. 121 en 122

Huiswerk 

- Maken opdracht 11 blz 121 werkboek.

Je maakt een foto van je gemaakte werk en upload het in slide nummer 28. 

Zie ook de werkwijzer

Schrijf 2 dingen op die je deze les geleerd hebt

Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen