introductie Romantiek (PTJ)

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Literatuurgeschiedenis negentiende eeuw

Historische achtergrond 1800-1875

Het doorwerken van de Verlichting:

• Liberalisme werd de heersende ideologie 
• Steeds meer politieke invloed voor de burgerij
• Volken worden onafhankelijk
• Afschaffing slavernij

Economische bloei door industriële revolutie en technische vernieuwingen

Nederland 

1795-1813 kolonie van Frankrijk (Napoleon)

v.a. 1813-1815 Verenigd Koninkrijk der Nederlanden

1839 Afscheiding België

1848 nieuwe grondwet opgesteld door de liberaal Johan Thorbecke (1798-1872) en het begin parlementaire democratie

Cultuur

romantiek en realisme

Romantiek

Nieuwe cultuurstroming, reactie op Verlichting

Kenmerken Verlichting: rationalisme en classicisme

Kenmerken Romantiek: 

• gevoeligheid: lyrische kunst
• verbeeldingskracht: ontsnappen aan het hier en nu, naar een andere tijd of streek, de ongerepte natuur of het bovennatuurlijke.
• individualisme: nadruk op originaliteit

Romantische schilderkunst

• open compositie, afbeelding lijkt deel van een groter geheel
• warme kleuren
• meer nadruk op kleur dan op vorm
• onderwerpen: natuur, verre oorden, andere tijden

Natuur

Het schilderij 'Schipbreuk op een rotsachtige kust' (1837) van Wijnand Nuijen is een hoogtepunt uit de Nederlandse romantische schilderkunst. De natuur is erg belangrijk en wordt in romantische kunst vaak uitvergroot: zeer heftige stormen, zeer donkere en dreigende luchten, zeer grote bomen.

Waarom is deze afbeelding 'romantisch'?

Caspar David Friedrich, 'De wandelaar boven de nevelen' (1818).

Open compositie, warme kleuren, meer nadruk op kleur dan op vorm, onderwerp is de ongerepte natuur. Er spreekt verlangen en gevoel uit.

Literatuur

• Antirationalisme
• Nadruk op gevoel: Weltschmerz en Sehnsucht
• Weltschmerz: romantische melancholie/droefgeestigheid
• Sehnsucht: romantische verlangen naar het onbereikbare geluk.
• Escapisme: het willen ontsnappen aan de realiteit
• Populaire genres: ballade, sprookje, griezelverhaal, historische roman, detective

Sehnsucht is

1. Het verlangen naar het verleden.
2. Het verlangen naar de onbereikbare geliefde.
3. Het verlangen naar het onbereikbare.
4. Het verlangen naar exotische oorden.

Weltschmerz is

1. Suïcidaal zijn.
2. Verbolgen zijn over de liefde.
3. Hunkering naar een ideale samenleving.
4. Verdriet over een onvolmaakte wereld.

Sprookjes horen vooral bij de romantiek omdat men toen

1. geïnteresseerd was in oude volksverhalen.
2. geïnteresseerd was in het verleden.
3. wilde vluchten naar het platteland.
4. wilde vluchten uit het hier en nu.

Een ander woord voor vluchten is

1. sciencefiction
2. industrialisering
3. escapisme
4. detectives

Realisme

Frederik van Eeden

Willem Kloos

Herman Gorter

Lodewijk van Deyssel

Hoe heette de groep waarbij de schrijvers op de vorige slide aan verbonden waren? De ...

Welk begrip hoort niet bij de Tachtigers?

1. l'art pour l'art
2. Kunst is een persoonlijke uiting
3. vorm en inhoud zijn één
4. Kunst is de allerindividueelste expressie van de aller individueelste emotie

Het leven werd bepaald door drie factoren:

1. Erfelijke aanleg
2. Milieu
3. Tijd

Naturalisme kwam tot uiting in 3 soorten romans

1. familieromans
2. psychologische romans
3. sociale romans

Kenmerken naturalistische roman

• Pessimistisch, somber
• Fatalisme --> noodlot
• Vaak impressionistische schrijfstijl
• Geen gunstig onthaal in die tijd

Het naturalisme valt uiteen in drie soorten romans. Welke hoort er niet bij?

1. familieromans
2. historische roman
3. psychologische romans
4. sociale romans

Frederik van Eeden (1860-1932)

• Veelzijdige en productieve Tachtiger
• Psychiater
• Maatschappijhervormer

• Bekendste werken: 'De kleine Johannes' (1887) en 'Van de Koele meren des doods' (1900)

1

Opdracht - naturalisme

1. Lees het fragment uit Noodlot van Louis Couperus, laagland verwerkingsboek blz. 110-111.

2. Benoem de naturalistische kenmerken die je ziet in tweetallen.

3. Bespreek de uitkomsten met een ander tweetal. Zijn er verschillen?