realisme en naturalisme

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Realisme en naturalisme

500-1500

1500-1600

1700-1800

1800-1850

Middeleeuwen

Romantiek

Renaissance

Verlichting

Herhaling 19e eeuw tot 1880

Nederland is zelfstandig en een koninrijk parlementaire democratie. 

Er zijn twee grote stromingen: romantiek en realisme. 

Sprookjes horen vooral bij de romantiek omdat men toen

1. geïnteresseerd was in oude volksverhalen.
2. geïnteresseerd was in het verleden.
3. wilde vluchten naar het platteland.
4. wilde vluchten uit het hier en nu.

Het belangrijkste boek uit de 19e eeuw was de Max Havelaar. Het hoofdpersonage was....

1. realistisch
2. romantisch

Realisme

19e eeuw: naast de romantiek ook een andere stroming -> realisme

* nadruk op de betrouwbare weergave van de werkelijkheid

midden 19e eeuw: poëzie in Nederland -> domineespoëzie

* moralistisch getint (de lezer moest opgevoed worden)(bijv. vaderland, gezin, geloof) 

Kenmerken realistische literatuur

1. Realistische schrijvers streefden en streven ernaar hun teksten een zo getrouw mogelijke weergave van de werkelijkheid te laten zijn (realisme-effect).
2. Het realisme richtte en richt zich op de eigentijdse werkelijkheid, waarbij er aandacht is voor personages uit alle lagen van de bevolking.
3. Realistische schrijvers gaan uit van de (filosofische) aanname dat werkelijkheid en waarheid met de zintuigen kunnen worden gezien en blootgelegd (waarheid tonen). Ze omarmen de moderniteit  waarheid kennen en doorgronden met behulp van moderne wetenschap).
4. De teksten gaan over sociale mobiliteit en (in) stabiliteit.

Romantische en realistische literatuur: 

• Ontstonden niet na elkaar, maar naast elkaar.
• Kunnen beide voorkomen in het oeuvre van één schrijver.
• Ontstonden in de negentiende eeuw, maar ook nu worden er nog teksten geschreven die duidelijke romantische of realistische kenmerken hebben.

Tachtigers: 1880-1910

l'art pour l'art: het gaat NIET om de boodschap, maar het gaat om de schoonheid van het kunstwerk zelf

Grote breuk met voorgaande (de domineedichters)

De beweging van '80

Tachtigers: groepje Amsterdamse schrijvers die rond 1880 debuteerden, produceerden impressionistisch en naturalistisch werk.

Vonden het werk van hun voorgangers ouderwets

en te moraliserend. 

De beweging van '80

eigen tijdschrift: Nieuwe gids

Twee principes:

1. vorm en inhoud moeten één zijn

2.kunst is individueel (oorspronkelijke beeldspraak)

Naturalisme

Het leven wordt bepaald door drie factoren; de mens is  afhankelijk van deze factoren (determinisme Zola):  

1. erfelijke aanleg (race)

2. milieu waarin je opgroeit (plus opvoeding)

3. tijd waarin je leeft (moment)

Naturalisme

Niet alleen beschrijving van werkelijkheid, maar ook een verklaring hoe het zo is gekomen. De psychologische roman is dus populair, evenals de sociale roman. Naturalistische romans zijn somber en pessimistisch.   

Vrije wil bestaat niet, het leven wordt bepaald  door het noodlot (fatalisme).  

Nadruk ligt in naturalistische romans ook op:  onderbewuste gevoelens (met name de seksuele gevoelens)  

Naturalisme

Voorbeelden van naturalistische romans:    

Frederik van Eeden (1860-1932)

• Tachtiger
• Psychiater
• Maatschappijhervormer

• De kleine Johannes (1887) = cultuursprookje = romantische literatuur
• Van de Koele meren des doods (1900) = naturalistische roman= realistische literatuur

1

romantiek

naturalisme

 goed / slecht valt weg

goed beloond / slecht bestraft

natuur

bovennatuurlijke 

alledaagse

romantiek

naturalisme

realisme

ook prostituee of zieke kan centraal staan

de gewone man staat centraal (arbeider)

held en kunstenaar staan centraal

romantische kunstenaar

naturalistische kunstenaar

realistische kunstenaar

wetenschapper - vorser

geniale ziener (poeta vates)

 objectieve ambachtsman  (poeta faber)

Humor

Gevoeligheid en onvrede over alledaagse werkelijkheid 

omgaan met kloof tussen werkelijkheid en ideaal

Drie studentjes

(opening)

Daar waren eens zeven kikkertjes

Al in een groene sloot,

 Toen kwam er een boer op klompen aan -

 En die trapte ze allemaal dood.

 

 Daar waren eens drie studentjes,

 Drie vrienden in lust en in nood;

 Ze sprongen zoo moedig de wereld in,

 En de wereld - trapte ze dood.