BEET event 12-10-23

• Voeding
• Beroepsopleiding
• WO
• Studiejaar 6

BEET logo

Spelen met 

duurzaamheid 

in het voedselsysteem

We nemen jullie mee op reis door de voedselketen. We zetten jullie aan de hand van vragen aan het denken over de uitdagingen die we tegenkomen op deze tocht.

Boek nu snel deze spannende reis: Ga naar www.lessonup.nl/nl/login of scan de QR code

De antwoorden op de vragen zijn zoveel mogelijk gestoeld op wetenschappelijke bronnen. Maar ook daar valt natuurlijk wat op af te dingen.

De aarde piept en kraakt.

In 2050 moeten 10 miljard mensen  gevoed worden. Dat kan de aarde niet aan. Om te zorgen voor voldoende en gezond voedsel voor iedereen moeten er dingen veranderen. Het voedselsysteem moet duurzamer.

Hoeveel aardes zouden er nu al nodig zijn als iedereen zou leven als Nederlanders?

1. De huidige aarde is groot genoeg
2. 1,5 aarde
3. 2,5 aardes
4. 3,5 aardes

D: Als iedereen zou leven als Nederlanders zouden er zelfs 3,5 aardes nodig zijn.

De huidige wereldwijde voetafdruk is 1,6 keer groter dan de aarde kan regenereren. 

 

Nederland is innovatief, heeft een voortrekkersrol m.b.t. het voedselsysteem. We lopen voorop in kennis en onderzoek. Als we in Nederland oplossingen kunnen bedenken en uitproberen die werken, dan kan Nederland een belangrijke bijdrage leveren aan het gezonder maken van de aarde.

Die oplossingen moeten niet alleen bijdragen aan de verduurzaming van het voedselsysteem, maar moeten ook zorgen voor bestaanszekerheid (reëel verdienmodel/businessmodel) voor alle  actoren in het voedselsysteem.

Nederland loopt voorop in innovatie
van het voedselsysteem.
Wie is bijvoorbeeld Simon Groot?

1. Nederlandse tomatenteler en winnaar van de Nobelprijs voor voedsel
2. Nederlandse zaadveredelaar en winnaar van de Nobelprijs voor voedsel
3. Nederlandse komkommerkweker en winnaar van de Nobelprijs voor voedsel
4. Nederlandse paprikakweker en winnaar van de Nobelprijs voor voedsel

B: Nederlandse zaadveredelaar en winnaar van de Nobelprijs voor voedsel --> Filmpje volgende slide

Het voedselsysteem moet duurzamer. Ook de Brabantse worstenbroodjes ontkomen daar in hun reis door de voedselketen niet aan. Maar gaat dat lukken en hoe zou dat kunnen lukken?
Wij volgen drie worstenbroodjes in hun ontwikkeling door de voedselketen van boer naar bord.

Het voedselsysteem moet duurzamer. Ook de Brabantse worstenbroodjes ontkomen daar in hun reis door de voedselketen niet aan. Maar gaat dat lukken en hoe zou dat kunnen lukken?
Wij volgen drie worstenbroodjes in hun ontwikkeling door de voedselketen van boer naar bord.

Boer Theo

Boer Theo

De worst voor het traditionele worstenbroodje komt van de varkens en koeien van boer Theo. Boer Theo is bezig om zijn koeien- en varkensboerderij te verduurzamen. Hij heeft voor zijn grote boerenbedrijf veel veevoer nodig, en dat is in het kader van verduurzaming een lastig punt.

Waaruit bestaat ons veevoer over het algemeen?

* afvalproducten = bietenpulp/bierborstel e.d.

1. 80% soja 20% afvalproducten*, granen, mais
2. 50% soja 50% afvalproducten*, granen, mais
3. 25% soja 75% afvalproducten*, granen, mais
4. 0% soja 100% afvalproducten*, granen, mais

B: 50% soja en 50% afvalproducten en granen/mais. 

Theo wil verduurzamen, met welke dilemma's m.b.t. zijn veevoer wordt hij in het kader van verduurzaming geconfronteerd?
Er zijn 2 goede antwoorden.

1. Het is beter om akkerland uitsluitend te gebruiken voor menselijke consumptie
2. Veevoer wordt steeds duurder (ca. 70% kosten boer)
3. Soja productie veroorzaakt ontbossing waarbij CO2 vrijkomt
4. Anders, namelijk...

A en C

Veevoer wordt voor een groot deel gemaakt van soja en graan.

Akkerland en natuurlijke wateren zouden in het kader van verduurzaming primair benut moeten worden voor de productie van voedsel dat direct geschikt is voor menselijke consumptie. A 

We voeren onze dieren jaarlijks ruim twee miljoen ton soja, voornamelijk uit Zuid-Amerika. De groeiende vraag  veroorzaakt daar ontbossing, waarbij veel CO2 vrijkomt.  C. Alleen al voor de Nederlandse vraag naar soja wordt in Zuid-Amerika jaarlijks een miljoen hectare natuurgebied ontbost.

Boer Theo levert ook vlees dat naar het buitenland geëxporteerd wordt. Waarom?

1. Nederland produceert meer vlees dan er nodig is voor de Nederlanders
2. De export van vlees zorgt voor een eerlijke prijs voor de boeren
3. De boer verkoopt rechtstreeks aan slachterij, is vaak niet bekend met afzetmarkt van vlees
4. Alle antwoorden zijn juist

D: Alle antwoorden juist.

Van de totale Nederlandse vleesafzet wordt 60 procent afgezet in het buitenland en 40 procent in eigen land.

In Nederland worden bepaalde delen van het vee niet gegeten, terwijl daar in het buitenland een goede prijs voor betaald wordt.

Nederland is de grootste vleesexporteur van de Europese unie (8,8 miljard in 2023)

Uit onderzoek blijkt dat er onder boeren draagvlak is voor het verder verduurzamen van de landbouw, ze zien de noodzaak. Toch zien ze voor hun eigen bedrijf meer nadelen dan voordelen.

Boer Theo wil zijn bedrijf verder verduurzamen, maar hij loopt tegen een aantal dingen aan.
Wat denk jij dat nodig is voor verdere verduurzaming van de landbouw?

Onderzoek van Motivaction en Geelen Consultancy dat is uitgevoerd op verzoek van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.

Meer waardering voor het beroep

Goed voor de continuïteit van het bedrijf

Wat is er nodig voor verdere verduurzaming van de landbouw. 

Boer Theo

Boer Theo

Boer Theo is om verder te verduurzamen overgeschakeld op biologische veehouderij.

Wat zijn de nadelen van biologische veehouderij in het licht van verduurzaming?
Meerdere antwoorden mogelijk.

1. Biologische dieren hebben meer ruimte nodig
2. Stikstofuitstoot per dier bij biologische veehouderij is hoger (varkens en pluimvee)
3. De consument wil/kan de prijs voor biologische producten niet betalen - kleine afzetmarkt
4. De wereld kan niet gevoed worden met alleen biologische landbouw

A + B + C:
Biologische dieren hebben meer ruimte nodig; B Stikstofuitstoot per dier bij biologische veehouderij is hoger (varkens en pluimvee) C: De consument wil kan de prijs voor biologische producten niet betalen - kleine afzetmarkt.
Toelichting bij antwoord D: Als er minder verspild zou worden dan zou de wereld waarschijnlijk wel gevoed kunnen worden met alleen biologische landbouw.

Wat zijn 2 voordelen van biologische veehouderij in het licht van verduurzaming?

1. Biologische dieren krijgen meer ruimte
2. Stikstofuitstoot per dier bij biologische veehouderij is lager
3. Co2 uitstoot is lager
4. Hogere opbrengsten

A en C zijn goed: 
A: Biologische dieren krijgen meer ruimte
C: CO2 uitstoot is lager

Toelichting bij B: bij varkens en pluimvee is de stikstofuitstoot per dier bij biologische veehouderij lager.

Boer Theo

Boer Vincent

Boer Vincent levert de ingrediënten voor de plantaardige vulling van vegan worstenbroodjes. Hij is 5 jaar geleden van grootschalige akkerbouw overgegaan op eiwitrijke gewassen om een bijdrage te leveren aan de eiwittransitie. Boer Vincent verbouwt nu de tuinbonen voor vegan producten en is bezig met een proefveld met kikkererwten.

Waar worden kikkererwten op dit moment vooral geteeld?

1. Nederland
2. Duitsland
3. Noord-Amerika
4. China

C: Noord Amerika, ze moeten dus uit het buitenland komen.

Minder vlees eten is een stap in de goede richting van verduurzaming.
Welke alternatieven eet je zelf wel eens als vervanging van vlees?

Boer Vincent denkt daarom ook aan andere alternatieven voor vlees dan bonen en erwten.

insecten; microalgen; kweekvlees microbieel eiwit (wordt gemaakt door gisten, schimmels of bacteriën); zeewieren; peulvruchten; paddenstoelen; noten

Plaatjes slide

insecten; microalgen; kweekvlees; microbieel eiwit (wordt gemaakt door gisten, schimmels of bacteriën); zeewieren; peulvruchten; paddenstoelen; noten

Boer Vincent denkt daarom ook aan andere alternatieven voor vlees dan bonen en erwten.

insecten; micro-algen; kweekvlees; microbieel eiwit (wordt gemaakt door gisten, schimmels of bacteriën); zeewieren; peulvruchten; paddenstoelen; noten

Wat zijn de nadelen van vleesvervangers?
2 antwoorden

1. Plantaardige eiwitten bevatten minder (goede) aminozuren dan vlees
2. Milieubelasting van insecten is bijna net zo groot als van gewoon vlees.
3. Milieubelasting van kweekvlees is bijna net zo groot als van gewoon vlees
4. Kweekvlees bevat minder aminozuren dan gewoon vlees.

A: Plantaardige eiwitten bevatten minder (goede) aminozuren dan vlees
B: Milieu belasting van insecten is bijna net zo groot als van gewoon vlees

Wordt kweekvlees al verkocht en zo ja waar dan?

1. Nog niet
2. Ja, in Nederland
3. Ja, in Singapore
4. Ja, in Noorwegen

In 2024 wil Meatable kweekvlees op de markt brengen in Singapore. Dit is tot nu toe het enige land ter wereld waar kweekvlees verkocht mag worden. (26 mei 2023)

In Europa mag kweekvlees nog niet op de markt gebracht worden. Sterker nog, het mag niet eens geproefd worden. Dat is een doorn in het oog van de Tweede Kamer. Kweekvlees is niet alleen duurzaam en beter voor dierenwelzijn, ook is het een Nederlandse uitvinding.

Bakker Bert

- traditionele worstenbroodjes

- biologische worstenbroodjes

- vegan worstenbroodjes

- veel concurrentie

TeksBakker....t

Bakker Burak

Het worstenbroodje krijgt verder vorm in de bakkerij van Bakker Burak. Het vlees en de bonen en erwten worden in de bakkerij gebruikt om er verschillende soorten worstenbroodjes van te maken. Bakker Burak maakte een aantal jaren geleden alleen de traditionele worstenbroodjes van vlees, maar toen de vraag naar biologische en vegan producten toenam, heeft hij deze worstenbroodjes aan zijn assortiment toegevoegd.

De vraag naar traditionele Brabantse worstenbroodjes is groot maar de concurrentie die de broodjes goedkoop aanbiedt ook.

Bakker Burak zoekt naar mogelijkheden om de prijs laag te houden of een hogere prijs acceptabel te maken. Wat is volgens jou zijn beste optie?

Gebruik robots / nieuwe technologie

Goedkope kikkererwten uit buitenland / jaarrond

Houdbaarheid vergroten door gebruik verpakking

Prijs kwaliteit afspraken met toeleverende boeren

Prijs kwaliteit afspraken maken met supermarkt

Product innovatie

Lekkerste lokale worstenbroodje maken

Keurmerk duurzaamheid

Anders, namelijk...

Dan maar zonder verpakking..

Bakker Burak wil duurzamer gaan werken en overweegt daarom om zijn worstenbroodjes onverpakt te gaan verkopen. Maar hij vraagt zich af of dat een goede oplossing is.

Wat zijn 2 voordelen van verpakken van producten in het kader van duurzaamheid?
Er zijn 2 antwoorden goed

1. De consument koopt liever verpakte voedingsmiddelen
2. Verpakkingen verbeteren de houdbaarheid van voedingsmiddelen
3. Door verpakkingen raken producten minder vervuild
4. Verpakking beschermt producten tijdens transport en opslag

B: Verpakkingen verbeteren de houdbaarheid van voedingsmiddelen
D: Verpakking bewschermt producten tijdens transport en opslag.
A En C zijn ook voordelen van verpakken maar niet perse in het kader van duurzaamheid. 

Wat zijn 2 nadelen van verpakken van producten in het kader van duurzaamheid?
Er zijn 2 antwoorden goed

1. Het maken van verpakkingen kost grondstoffen en energie
2. Verpakkingen kunnen in het milieu terecht komen als zwerfafval
3. Verpakkingen voegen geen waarde toe aan het product
4. Verpakking vermindert aantrekkelijkheid van het product voor de consument

A en B: 
Het maken van verpakkingen kost grondstoffen en energie
B: Verpakkingen kunnen in het milieu terecht komen als zwerfafval.

Supermarkt verhaal voice over

Simone 

- Supermarkteigenaar

- wil meedenken over verduurzaming voedselsysteem

Supermarktmanager Simone

De worstenbroodjes worden verkocht in  de supermarkt van Simone

Supermarkteigenaar Simone wil graag een bijdrage leveren aan de verduurzaming van het voedselsysteem. Ze denkt bijvoorbeeld aan extra promotie van de biologische en vegan worstenbroodjes.

Hoe vaak worden biologische producten gepromoot t.o.v. reguliere producten?

1. Tussen de 0 en 10%
2. Tussen de 10 en 20%
3. Tussen de 20 en 30%
4. Tussen de 30 en 40%

A: Uit onderzoek blijkt dat supermarkten biologische voeding maar weinig promoten.

Op welke manieren kan Simone de klant naast gerichte promotie verleiden om duurzamere producten te kopen?
Er zijn 2 antwoorden goed

1. invloed op keuzeproces door positionering van producten in de winkel
2. groter aandeel duurzame of gezonde producten in het assortiment
3. minder plastic verpakkingen
4. winkel energie-efficiënter maken

A en B zijn goed

C en D zijn wel verduurzaming maar geen verleidingsstrategie.
 

Supermarkten bereiden zich voor op verduurzaming,
concrete maatregelen nog beperkt

Gelukkig zijn er al goede voorbeelden. Wat is waar?
Meerdere opties kunnen goed zijn.

1. Eerste vegan supermarkt is groot succes
2. Met een QR code kunnen consumenten zien uit welk van het dier hun vlees bestaat
3. In 2024 komt er statiegeld op melk- en fruitsappakken
4. Er wordt grillworst gemaakt van vlees van hanen en gepensioneerde leghennen

B: Met een QR code kunnen consumenten zien uit welk van het dier hun vlees bestaat.

D: Er wordt grillworst gemaakt van vlees van hanen en gepensioneerde leghennen.
A: helaas niet waar is al weer gesloten
C: Wie weet statiegeld op melk en fruitsappakken wie weet in de toekomst

Gelukkig zijn er al goede voorbeelden. Wat is waar?
Meerdere opties kunnen goed zijn.

1. Overheid doet onderzoek in vuilnisbakken naar wat er wordt weggegooid
2. Blockchain zorgt voor écht klimaat-neutrale bananen
3. Eerste geheel verpakkingsvrije supermarkt is geopend
4. Er bestaan speciale prullenbakken die oud brood automatisch verwerken tot vogelvoer

Consument verhaal voice over

Jan en Meyra eten 

Meyra & Jan

Uiteindelijk belanden de worstenbroodjes bij de consument op het bord. Jan en Meyra willen met hun gezin duurzamer gaan leven. Zij willen minder voedsel verspillen en duurzamer voedsel kopen.

In welke stap van de voedselketen wordt het meeste voedsel verspild?

1. Landbouw
2. Huishoudens
3. Verwerkers
4. Horeca / Winkels

B: Huishoudens
|zie afbeelding

Bron: Eurostat, 2022

Welke landen van Europa verspillen het meeste voedsel?

Kies de correcte volgorde.

1. Spanje, Cyprus, Frankrijk, Nederland, Italië
2. Cyprus, Nederland, Italië, Frankrijk, Spanje
3. Nederland, Spanje, Cyprus, Italië, Frankrijk
4. Frankrijk, Italië, Spanje, Cyprus, Nederland

B: Cyprus, Nederland Italië Frankrijk Spanje.  Zie plaatje

Biologische producten zijn vaak duur.
Hoeveel procent van de Nederlandse bevolking heeft moeite met rondkomen?

1. 0%
2. 20%
3. 40%
4. 60%

Nibud: In 2022 was 60 procent van de Nederlanders financieel ongezond of kwetsbaar, tegen 50 procent in 2021. 

Maar liefst zes op de tien huishoudens in Nederland kunnen niet of moeilijk rondkomen. Dat blijkt uit onderzoek van Deloitte NL.5 mrt 2023

Hoeveel procent zijn biologische producten gemiddeld duurder?

1. + 20 %
2. + 53 %
3. + 67 %
4. + 89%

Op basis van steekproef Albert Heijn en plus

	Regulier	Biologisch
Kipfilet (kilo)	€12,50	€30	+140%
Rundergehakt	€9,40	€13	+38%
Schouderkarbonade (kilo)	€7,84	€15	+91%
Broccoli (kilo)	€2,50	€4,50	+80%
Eieren (10)	€2,50	€5	+100%
Halfvolle melk (1l)	€1,15	€2,09	+82%

Prijs

Wie heeft volgens jou de grootste
invloed op de verduurzaming
van het voedselsysteem?

Serious game

Nederland is innovatief, heeft een voortrekkersrol m.b.t. het voedselsysteem.  Als we in Nederland oplossingen kunnen bedenken en uitproberen die werken, dan kan Nederland een belangrijke bijdrage leveren aan het gezonder maken van de aarde. Daar hebben we ook het beroepsonderwijs voor nodig, praktische denkers en doeners, voor bedenken maar ook uitproberen of oplossingen werken in de praktijk.

Het voedselsysteem moet als geheel verduurzaamd worden. Daar hebben we allemaal een rol in. Zeker ook de agrifood ondernemers en werknemers van de toekomst .

Dit willen we doen door het ontwikkelen van een serious game. Dé kans om mensen na te laten denken over het voedselsysteem.

Meer weten: Kom naar de stand van Frisse Blikken tijdens de pauze/borrel.

Honger gekregen?
Proef nu je worstenbroodje vegan - vlees 

Tijd voor worstenbroodjes - vegan & vlees