Th7 Ecologie en Milieu - Bs 1&2

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4,5

Thema 7: 

Ecologie en milieu

Boek 4B

Bs 1 - Leerdoelen

1) Je kunt beschrijven wat een ecosysteem is en wat de kenmerken ervan zijn

2) Je kunt biotische en abiotische factoren binnen een ecosysteem benoemen

3) Je kunt de invloed van de belangrijkste abiotische factoren op organismen beschrijven

Sorteer de begrippen van groot naar klein

Welk van deze termen is geen organisatieniveau?

1

2

3

4

5

ecosysteem

levensgemeenschap

soort

populatie

organisme

Wat is een soort?

Soorten

Organismen behoren tot hetzelfde soort:

• als ze zich samen kunnen voortplanten
• en de nakomelingen vruchtbaar zijn

Waar of niet waar?
Ursus maritimus en Ursus arctos behoren tot hetzelfde soort

1. Waar
2. Niet waar

Abiotisch

Biotisch

Predatoren

Parasieten

Temperatuur

Licht

Neerslag

Voedselaanbod

Bescherming door vegetatie

Wind

Bodemvochtigheid

Concurrentie

Ziekteverwekkers

Soortgenoten

Waterdiepte

Grondsoort

Zuurgraad (pH)

Schaduw

Nestgelegenheid

Wat is een levensgemeenschap?

1. Een kudde schapen.
2. Alle dieren in een bos.
3. Alle dieren en planten in een grasland.
4. Alle mieren uit een mierenkolonie.

Waarin verschilt een levensgemeenschap van een ecosysteem?

1. invloeden afkomstig van de levenloze natuur
2. invloeden afkomstig van de levende natuur
3. Aantallen organismen zijn groter/kleiner
4. De factor water: +ecoS maar -lgemeenschap

biotoop = ecosysteem - biotische factoren

1. waar
2. niet waar

Wat is een voorbeeld van een populatie?

1. Alle olifanten op aarde
2. Alle vissen in een sloot
3. Alle koolmezen in het streekbos
4. De mussen op het balkon

Een populatie koolmezen zal krimpen door:...

1. Immigratie en geboorte
2. Immigratie en sterfte
3. Emigratie en geboorte
4. Emigratie en sterfte

Het habitat van een konijn is ...

1. De dieren die een konijn eet en wordt gegeten.
2. Alle dieren in het voedselweb van bos.
3. Het ecosysteem van een konijn.
4. Een grasland, heide met kruiden.

Habitat

Een gebied waar dieren en planten leven is hun habitat,
 klein gebied binnen de biotoop

(biotoop = het abiotische deel van het ecosysteem)

Er kunnen in één biotoop verschillende habitats zijn

Afhankelijk van de invloeden

In welk biotoop verwacht je de meeste habitats?

1. Boeren-akker
2. Tropisch regenwoud
3. Zand-woestijn
4. Naaldbomen bos

Abiotische factoren zijn van invloed op de soortensamenstelling

• Bodem
  - Zand
  - Klei
  
  
• pH, grondwaterstand en concentratie mineralen

Humus

Na verloop van tijd sterven alle organismen en ontstaat er een ondergrond van humus uit de strooisellaag.

 Humus bestaat uit meer of minder vergane dode resten en reducenten. 

Aanpassingen om beter te overleven

Licht

klimplant hechtwortels

klimplant ranken

voorjaarsbloeiers

schaduwplanten

zonplant

BESCHIKBAARHEID VAN WATER

Bij planten

• Dikte cuticula
• Hoeveelheid huidmondjes
• Grootte wortelstelsel

Bij dieren

• Zuurstofgehalte
• Zoutgehalte

(cuticula = waslaag over de bladeren/stengels)

Temperatuur

Optimumtemperatuur
verschilt tussen 

• enzymen!! 
  
• organismen
  

- antarctische vissen ± 0^oC

- tropische vissen 20-30^oC

- mensen ± 37^oC

Maak opdrachten 1 t/m 3

Bladzijde 164

Optimumkromme

Tolerantie

Tolerantie + beperkende factor

• een soort heeft voor een abiotische factor zijn eigen kenmerkende tolerantiegebied: minimum tot maximum waarde op x-as
  
• dit tolerantiegebied bepaalt het verspreidingsgebied (= gebied waar soort voorkomt)
  
• je kunt per soort en per abiotische factor een optimumkromme maken met: Minimum / optimum / maximum - waarde  
• Beperkende factor= de abiotische factor die het verst van de optimumwaarde ligt
  

samenvattend 

Er is een verband tussen de tolerantie en het verspreidingsgebied van een soort.

Bekijk de afbeelding. Welke soort heeft het grootste verspreidingsgebied?

1. soort A
2. soort B
3. soort C
4. soort D

Wat is de beperkende factor bij verlichtingssterkte 3?

1. zuurstof
2. licht
3. CO2
4. temperatuur

Wat is de beperkende factor bij verlichtingssterkte 8?

1. zuurstof
2. licht
3. CO2
4. temperatuur

Maak opdrachten 4 t/m 7

Bladzijden 165 - 167

Bs 2 - Leerdoelen

1) Je kunt binnen een ecosysteem vormen van concurrentie en van coöperatie onderscheiden

2) Je kunt de dynamiek en het evenwicht in een ecosysteem beschrijven

Leg uit wat wordt bedoeld met concurrentie. Maak eventueel gebruik van een voorbeeld.

Wat is symbiose?

Concurrentie

Competitie / strijd

Kan plaatsvinden tussen soortgenoten (intraspecifiek) --> verhoogd de selectiedruk 

Maar ook tussen verschillende soorten (interspecifiek)

Coöperatie (binnen de soort)

Bescherming
Verdediging
Paarvorming
Voedsel

Symbiose

• Mutualisme: + / +
  
• Commensalisme: + / 0
  
• Parasitisme: - / +
  
  Geen symbiose:
• Competitie - / -
  
• Predatie - / +
  

Deze symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Deze symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Een kreeft die gebruik maakt van een leeg slakkenhuis van een wulk is een voorbeeld van commensalisme.

1. Goed
2. Fout

De koolplant scheidt een stofje uit dat sluipwespen aantrekt. Sluipwespen leggen eieren in de rupsen die de koolplant op eten.

1. Mutualisme en parasitisme
2. Mutualisme en commensalisme
3. Commensalisme en parasitisme
4. Mutualisme, commensalisme en parasitisme

De populatiedichtheid is onderheving aan terugkoppeling.

Sleep de invloeden naar de juiste plek in het terugkoppelings-schema

afname van predatie

afname van voedselbeschikbaarheid

toename van concurrentie

toename van draagkracht van het ecosysteem

Populatiedynamiek

Wat is de draagkracht van een ecosysteem?

1. Het aantal dieren in een bepaald gebied
2. De maximale populatiegrootte die een gebied kan onderhouden
3. Alle organismen in een bepaald gebied
4. De minimale populatiegrootte die een gebied kan onderhouden

Waardoor leidt overschrijding van draagkracht meestal tot een lagere draagkracht?

1. de dieren zijn dood
2. voedselbronnen zijn uitgeput
3. het systeem schiet door
4. er zijn meer predatoren

Optimale omstandigheden

Groei van populatie is zichtbaar te maken in grafiek.

Draagkracht van ecosysteem is belangrijk voor grootte.

- Exponentiele groei (J)

- Begrensde groei (S)

Overschrijden van draagkracht

Als de draagkracht wordt overschreden, zal de populatie een periode van sterfte doormaken

Uiteindelijk kan:
1) de populatie zich herstellen tot de oorspronkelijke draagkracht

2) Een nieuw evenwicht ontstaan bij een lagere draagkracht

3) De populatie verdwijnen uit het gebied

Exoten

Exoten: soorten afkomstig uit een ander gebied die zich vestigen in een ecosysteem

Invasieve exoot: brengt een ernstige verstoring teweeg in het ecosysteem

Voorbeelden van exoten in Nederland

Het langdurig samenleven van organismen van verschillende soorten

bij een plaag

invloeden uit de levenloze natuur

De maximale populatiegrootte in een ecosysteem

Vermogen schommelingen in abiotische factoren te verdragen

Samenlevingsvorm waarbij allebei de soorten voordeel hebben

Abiotische factor die bepaalt of een soort kan overleven in een gebied

Draagkracht

Tolerantie

Beperkende factor

Exponentiële groei

Symbiose

Mutualisme

 Abiotische factor