Grammatica: herhaling taalkundig en bedrijvend + lijdend

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Welkom in de les

Jas in kluisje of aan de kapstok boven

Telefoon in telefoontas

Boek, etui en aantekeningenschrift op tafel

Na deze les

- kun je zinnen bedrijvend en/of lijdend maken.

- heb je de stof van taalkundig ontleden herhaald.

Bezittelijk voornaamwoord en persoonlijk voornaamwoord

Ik heb mijn telefoon weggelegd. (bez. vnw.)

Deze telefoon is van mij. (pers. vnw.)

Bez.vnw: geeft bezit aan, voor z.n. of bijv. nmw.

Pers. vnw.: verwijst naar mensen, dieren, dingen en kan allerlei vormen aannemen, afhankelijk van de grammaticale functie. Hij geeft het boek aan haar.

Wederkerend voornaamwoord

komt voor in combinatie met wederkerende werkwoorden

zich vergissen, zich schamen

Ik schaam me, jij schaamt je, hij schaamt zich

Ik was me (mijzelf)

Je kunt het woordje 'zelf' erachter plaatsen.

Betrekkelijk voornaamwoord

- verwijst terug naar een woord of woordgroep (het antecedent)

Het meisje dat daar loopt

De keeper die de goal tegenhield.

Maar: 

Ik kon niet op vakantie, wat ik wel jammer vond (verwijst naar een voorafgaande zin). 

Aanwijzend voornaamwoord

deze, die (de-woorden):  Deze jongen, die boeken, deze plaat, die school

dit, dat (het-woorden): dit huis, dat meisje, dit tentamen

Het vragend voornaamwoord

- Staan meestal aan het begin van een vraagzin.

WIE, WAT, WELKE, WAT VOOR (EEN).

Ik wil graag weten wie van jullie mijn tas heeft verstopt. 

Het onbepaald voornaamwoord

Verwijst naar vage personen of zaken

Men ziet tegenwoordig alles zo zwartgallig. 

Iedereen kan dat wel zeggen. 

Je kunt wel iets zeggen toch?

Bijwoorden 

1. Zegt iets over een bijvoeglijk naamwoord.

Voorbeeld: Dit is een geweldig mooi liedje.

2. Kunnen iets zeggen over een werkwoord.

Voorbeeld: Zij fietst hard naar school. 

Bijwoorden

3. Zeggen iets over een ander bijwoord.

Voorbeeld: Zij loopt erg hard.

Bijwoorden 

3. Zeggen iets over een ander bijwoord.

Maar:

Ik luister naar het geweldige, mooie liedje.

Geweldige is dan het bijv. nmw. Zegt in deze zin iets over het liedje en niet over mooie.

Jara /laat/ de hond /uit.

Wat is het onderwerp? Jara

Jara doet iets-> ze laat de hond uit

Als het ONDERWERP de handeling verricht van het WG noem je de zin BEDRIJVEND of ACTIEF.

De hond/ wordt/ door Jara/ uitgelaten.

Het onderwerp ondergaat de handeling (het uitlaten).

Als het ONDERWERP de handeling ondergaat, noemen we de zin LIJDEND of PASSIEF.

Omzetten bedrijvend ->lijdend

• Het lijdend voorwerp wordt onderwerp.
• Het onderwerp wordt een bijwoordelijke bepaling die begint met door.
• In het gezegde komt een vorm van het hulpwerkwoord worden  of zijn te staan.
  

Wat is het nut?

1. Afwisseling

2. De persoon/ het iets dat iets ondergaat staat meer centraal.

Hij slaat de hond. De hond wordt geslagen door hem.

3. Het kan onduidelijk blijven wie de handeling uitvoert. Dat kan passend zijn.

Voorbeeld: de hond wordt geslagen (Maar door wie? Dat kun je weglaten)

oefenen...

De man heeft de computer gekocht.

De computer is door de man gekocht. 

De man zal de computer kopen. 
De computer zal door de man gekocht worden.

De man zou de computer gekocht hebben. 
De computer zou door de man gekocht zijn. 

Omzetten lijdend->bedrijvend

• De 'doorbepaling' wordt het onderwerp.
• Het onderwerp wordt LV.
• Haal uit het gezegde de vorm van 'worden' weg.

Aan het werk

Maken in het rode boekje: blz. 9, opdracht 12.  Schrijf de antwoorden in je schrift. 

Kijk je antwoorden uit hoofdstuk 1 en 2 na met het antwoordenboekje. Stel voor jezelf vast wat je wel en niet beheerst. 

Is de opdracht nu goed nagekeken?

1. Bedrijvend
2. Lijdend

Zet de zin om van bedrijvend <->lijdend

Het jurkje wordt door Simone gekocht.

1. Bedrijvend
2. Lijdend

Zet de zin om van bedrijvend <->lijdend

De man koopt een scheerapparaat.

1. Bedrijvend
2. Lijdend

Zet de zin om van bedrijvend <->lijdend

Het dressuur wordt door Inna goed uitgevoerd

1. lijdend
2. bedrijvend

Zet de zin om van bedrijvend <->lijdend

Mijn moeder prijst mijn oom uitbundig.

1. lijdend
2. bedrijvend

Zet de zin om van bedrijvend <->lijdend

Het dienstmeisje verschoont de lakens.

1. Bedrijvend
2. Lijdend

Zet de zin om van bedrijvend <->lijdend

Volgens mij word ik niet serieus genomen door die docent.

1. Bedrijvend
2. Lijdend

Zet de zin om van bedrijvend <->lijdend

Soorten werkwoorden

Binnen het wg kan er sprake zijn van twee soorten werkwoorden: Het zelfstandig werkwoord en het hulpwerkwoord.

Binnen het ng kan er sprake zijn van twee soorten werkwoorden: het koppelwerkwoord en het hulpwerkwoord.

Aan het werk

Maak in elk geval uit hoofdstuk 1, opdracht 1 en 2 (taalkundig ontleden) en uit hoofdstuk 2, opdracht 7 en 8 (redekundig ontleden).

Kies daarna je eigen route. Wat heb je nodig om de stof goed te beheersen? 

1. Extra lange zinnen 2. Verder oefenen