H12.5 Knutselen met DNA

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Hoofdstuk 12

Erfelijkheid en evolutie

Programma van de les

Noem minstens één manier hoe soorten kunnen veranderen

Tot welke menssoort behoren wij?

1. Homo Habilis
2. Homo Erectus
3. Homo Neandertahalensis
4. Homo Sapiens

Stamt de mens van de chimpansee af?

1. Ja, want ze hebben dezelfde voorouder.
2. Ja, de mens is uit de chimpansee geëvolueerd.
3. Nee, ze hebben wel dezelfde voorouder.
4. Nee, de mens en de chimpansee zijn niet verwant.

Vanuit welk werelddeel hebben onze voorouders zich verspreid over de rest van de wereld?

1. Afrika
2. Azië
3. Europa
4. Amerika

Australopithecus afarensis gebruikte al werktuigen.

1. Juist
2. Onjuist

De neanderthalers en homo sapiens leefden tegelijkertijd

1. Juist
2. Onjuist

Wat betekent Homo sapiens ?

1. De handige mens
2. De rechtop lopende mens
3. De denkende mens
4. De moderne mens

Doelen van de les

De leerlingen kunnen beargumenteren of genetische modificatie wenselijk is. 

De leerlingen kunnen verschillende manieren benoemen waarop DNA veranderd kan worden.

Genetische ziektes

Waarom zijn genetische ziektes zo moeilijk te voorkomen?

Waarom zijn genetische ziektes zo moeilijk te genezen?

Diabetes type I

Patiënten produceren zelf geen insuline

Vroeger werd dit uit de alvleesklier van (overleden) varkens gehaald. 

Nadelen?

Insuline productie

Insuline wordt tegenwoordig geproduceerd door bacteriën.

Hiervoor is een plasmide met een menselijk insuline gen geplaatst in een bacterie

Genetische modificatie

Een kunstmatige verandering in het DNA van een organisme

Als het nieuwe gen van een ander organisme afkomstig is dan noem je het gemodificeerde organisme transgeen

Voedseltekorten

Door gebruik te maken van genetische modificatie kan voedsel veel grootschaliger verbouwd worden.

Gouden rijst bevat een gen voor vitamine a. 

Gevolgen?

Waarom zo je DNA willen veranderen? 

groeihormoon voor kinderen

medicijnen

biobrandstof

(aangepast)voedsel

genezen van ziekten(gentherapie)

Wat gebeurt er in de cel?

Het DNA wordt gelezen door speciale eiwitten

Vervolgens weet de cel wat er moet gebeuren (bijvoorbeeld het aanmaken van stoffen)

Dit wordt vervolgens gedaan met alle informatie die op het DNA van de cel (en dus het organisme) ligt

Gentherapie

Ingrijpen in de genen

vb insuline

insuline wordt gemaakt door bacterien waar een menselijk gen in gebracht is.

virus als vector 

plasmide als vector 

hoe kun je DNA veranderen? 

• gewenst gen d.m.v. enzymen 'knippen' uit DNA
• injecteren d.m.v. vector of m.b.v. kogeltjes inbrengen in de celkern van organisme
• selecteren van cellen met het nieuwe gen

transgeen organisme  is het resultaat van genetische modificatie 

DNA modificeren

Niet natuurlijk -> DNA is niet het probleem, eiwitten zijn dat misschien wel

Zelfstandig aan de slag

Maken paragraaf 12.4