12.1 Voorkomen is beter dan genezen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

H12: Gezondheid

Deze les:

- Overzicht hoofdstuk 12 en eindtermen

- Ziekteverwekkers

- 1e verdedigingslinie: de huid en slijmvliezen

- Nakijken 12.1 + maken 12.2

H12 Gezondheid

12.1 Voorkomen is beter dan genezen (huid/ slijmvliezen)

12.2 Eigen afweer en antibiotica

12.3-1 Specifieke afweer deel 1

12.3-2 Specifieke afweer deel 2

12.4 Bloedgroepen

12.5 Als het misgaat (kanker/ virussen/ allergieën)

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Paragraaf 12.1 Voorkomen is beter dan genezen

Doel en begrippen 12.1 deel 1

Je leert welke barrières er tegen ziekteverwekkers zijn bij mensen en hoe ze werken

lichamelijke factoren, psychische factoren, sociale factoren, erfelijke factoren, hygiëne, leefstijl, huid, onderhuids bindweefsel, lederhuid, zweetklieren, exocriene klieren, uitwendig milieu, opperhuid, kiemlaag, hoornlaag, pathogenen, bacteriën, virussen, infectie. 

Lees blz. 131
Welke factoren beïnvloeden
de gezondheid?

Factoren die de gezondheid beïnvloeden

Lichamelijke factoren (bewegen, gezond eten, hygiëne)

Psychische factoren (stress)

Sociale factoren (gezondheidszorg, economische omstandigheden, leefstijl)

Erfelijke factoren (erfelijke ziektes)

Pathogenen (ziekteverwekkers)

- Bacteriën (niet alle!)

- Schimmels

- Virussen

- Parasieten

- Gifstoffen

Infectie: een pathogeen is je inwendige milieu binnengedrongen (bloed/ weefsel/ lymfe/ cellen)

Bacteriën

Vermeerderen zich

door ongeslachtelijke 

voortplanting (mitose) 

bij gunstige omstandigheden.

Alle bacteriën in een kolonie zijn genetisch identiek aan elkaar, ze zijn elkaars klonen.

Stel, je hebt één bacterie in je mond niet kunnen wegpoetsen. De bacterie deelt elke 20 minuten.
Je gaat om 22.00 uur naar bed. Hoeveel bacteriën zijn er ’s morgens om 7.00 uur in je mond?

Bacteriën

Onder ongunstige

omstandigheden vor-

men ze sporen.

In een spore staan de levensprocessen stil. De spore vormt weer een levende bacterie als de omstandigheden weer goed zijn.

Wat zijn ongunstige omstandigheden voor bacteriën? Noem er minstens 2!

Schimmels

Vormen lange draden

van 1 cellaag dik.

Die schimmeldraden heten

mycelium.

Schimmels kunnen zich ongeslachtelijk en geslachtelijk voortplanten.

Virussen

Erfelijk materiaal (RNA

 of DNA) in een

eiwitmantel.

Ze vermeerderen met behulp van een gastheercel.

Leven ze?

1e verdedigingslinie

Dekweefselcellen (epitheelcellen) beschermen de mens tegen ziekteverwekkers en andere schadelijke invloeden van buiten.

Dekweefselcellen bevinden zich in de huid en in de wand van organen die direct in verbinding staan met de buitenwereld. 

Welke organen zijn dat? 

Welke organen staan in directe verbinding met de buitenwereld?

Huid

De huid beschermt tegen ziekteverwekkers, tegen kou/ warmte en tegen UV straling.

Vacht, vetlaagje onder de huid (in het onderhuids bindweefsel), zweetklieren, pigment.

Huid: kou/ hitte

Bij kou: minder doorbloeding van de huid -> minder warmteverlies

Bij hitte: meer doorbloeding van de huid -> meer warmteverlies + verdamping van zweet.

Hoe wordt de doorbloeding van je huid geregeld?

Onderhuids

bindweefsel

Haarzakjes met haren

Drukzintuigen

Vetweefsel

Lederhuid

Spieren en talgklieren (haren)

Zweetklieren

Warmte en koude zintuigen

Tastzintuigen

Zweetklieren zijn: exocriene klieren

Wat zijn endocriene klieren?

Bouw zweetklieren

Opperhuid

Kiemlaag en hoornlaag

Kiemlaag

Huidstamcellen

Pigmentvormende cellen

 

Kiemlaag

UV-licht stimuleert pigmentvormende cellen (melanocyten) om pigmentkorrels (melaninen) te maken. Dit worden verdeeld over cellen in de opperhuid. 

Pigmentkorrels houden UV straling tegen, voorkomt DNA schade. 

Hoornlaag

Dode cellen

Vetlaagje (talg)

 

Andere epitheelcellen

Op plekken waar geen huid zit produceren epitheelcellen:

• Traanvocht (met anti-bacterie-enzymen)
• Slijm (vangt ziekteverwekkers en stof) -> slijmvliezen
• Zoutzuur (in de maag - doodt ziekteverwekkers)

Ook hebben deze epitheelcellen soms trilharen die het slijm naar buiten werken. Bijvoorbeeld in de luchtpijp.

Nakijken

- Nakijken 12.1 opdr. 1 t/m 8, welke bespreken?

- Lezen 12.2 + Maken 12.2 opdr. 1 t/m 7 

(= huiswerk)