6.5 Nieuwe en kwetsbare populaties

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Nieuwe en kwetsbare populaties

Ecosysteem/ habitat/ niche

Een ecosysteem bevat verschillende habitats.

En verschillende niches binnen de habitats.

Soorten kunnen naast elkaar leven binnen habitats, hun onderlinge relatie blijkt uit hun niches. 

Bij overlapping in niche is er concurrentie.

Ecosysteem/ habitat/ niche

Soort A en B leven deels in

hetzelfde habitat.

Dit betekent nog niet dat ze 

directe invloed op elkaar 

hebben.

Verschillende habitats in een ecosysteem

Ecosysteem/ habitat/ niche

De niche in het overlappende 

deel van de habitat bepaalt

of de soorten elkaar kunnen

beïnvloeden.

Overlapt de niche dan is sprake

van concurrentie.

Verschillende habitats in een ecosysteem

Symbiose

= langdurig samenleven van individuen van verschillende soorten

Mutualisme:  +/+

Parasitisme:   +/-

Commensalisme:  +/0  

Symbiose: Epyfitisme

plant 1: epyfiet

plant 2: 

of 

Speedrun 

Op je wisbordje:

1. Homo sapiens sapiens en Homo sapiens neanderthalis zijn twee verschillende soorten

2. De levende organismen in een bepaald gebied vormen samen een populatie

3. Bij commensalisme hebben beide soorten voordeel van de symbiose

4. Soorten met dezelfde habitat leven in hetzelfde gebied

5. Soorten met dezelfde habitat zijn altijd in concurrentie met elkaar

6. Een niche is de manier waarop een soort zich heeft aangepast binnen een habitat 

7. Mensen zijn voorbeeld van een abiotische factor

8. Epifytisme is een vorm van mutualistische symbiose

9. Planten met dezelfde niche binnen een habitat zijn elkaars concurrentie

10. In een voedselketen wijst de pijl van predator naar prooi

11. De 1e schakel in een voedselweb is altijd een producent

12. Een veganist is een consument van de 2e orde

13. De populatiegroei wordt alleen bepaald door geboorte en sterftecijfer. 

Leerdoelen 6.5

13. Je beschrijft de oorzaken en gevolgen van geringe genetische variatie in een populatie

14. Je legt een verband tussen de grootte van een ecosysteem, de mate van isolatie en de soortenrijkdom van het ecosysteem

Allelfrequentie

Iedere populatie heeft een genenpool.

Voor ieder gen kun je in een populatie bepalen hoe vaak ieder allel voorkomt = allelfrequentie

Verlies genetische variatie in kleine populaties

- In een (te) kleine populatie is vaak sprake van inteelt

--> weinig recombinatie van allelen = verlies genetische variatie

- Bepaalde allelen zijn zo zeldzaam in de populatie dat ze door toeval verdwijnen = genetic drift = het afnemen / toenemen van een bepaald allel in de populatie door toeval.

- Door gebrek aan genetische variatie zijn nakomelingen vaak homozygoot voor een groot deel van hun allelen (ook ongunstige recessieve allelen) = aandoeningen/ ziektes/ verminderde fitness

Uitsterven door gebrek variatie?

Wanneer de genetische variatie van de populatie verminderd, dan is er minder potentieel tot adaptatie aan een veranderende omgeving. 

--> want voor (natuurlijke) selectie is variatie nodig

 Dat geeft een hoger risico op uitsterven wanneer voorkomende eigenschappen ongunstig blijken.

Genetic drift

De allelfrequentie van een populatie veranderd door toeval.

• Bij een bosbrand gaan toevallig meer planten met rode dan met witte bloemen dood.
• Er worden toevallig meer individuen met rood haar geboren in een bepaalde periode (meer dan je zou verwachten op basis van de kansberekening).

Dit verschijnsel heet genetic drift.

Populaties en genetische diversiteit

Twee evolutionaire mechanismen van genetic drift kunnen de genetische diversiteit van een populatie doen dalen/ veranderen:

• Flessenhals effect
• Founder effect

Flessenhals effect

Door een catastrofe wordt een deel van de populatie gedood. 

De genetische variatie na de catastrofe is kleiner dan die van de oorspronkelijke populatie.

Gebaseerd op toeval (= genetic drift)

Flessenhalseffect

Founder effect

Een kleine groep uit een populatie emigreert en sticht een nieuwe populatie.

De genetische variatie van de nieuwe populatie is kleiner dan die van de oorspronkelijke populatie.

Gebaseerd op toeval (= genetic drift)

Verschil met natuurlijke 

Sterft een groot deel van een populatie en is er geen immigratie, dan is er sprake van een..

1. Flessenhalseffect
2. Founder effect

Als door toeval alleen leden van een populatie overleven die een recessieve genetische afwijking hebben, is dat het gevolg van..

1. Inteelt
2. Genetic drift

Een organisme dat via immigratie met zijn allelen de genetische variatie in een populatie verrijkt is..

1. geen genetic drift
2. wel genetic drift

Eilandtheorie

Beschrijft de biodiversiteit in relatie tot de grootte van een eiland (of een ander geïsoleerd ecosysteem) en de afstand tot het vaste land (of tot andere ecosystemen).

BINAS 93C

Eilandtheorie

Grootte van het eiland beïnvloedt de snelheid van uitsterven.

Klein eiland: weinig niches -> veel concurrentie -> soorten sterven sneller uit.

Groot eiland: veel niches -> minder concurrentie -> soorten sterven minder snel uit.

Groene lijnen in de grafiek.

Eilandtheorie

Afstand van het eiland tot het vaste land (bron van migratie)

Dichtbij: veel migratie 

Ver weg: weinig migratie 

Meer bij groot eiland dan bij klein eiland door meer beschikbare niches.

Rode lijnen in de grafiek.

Eilandtheorie

Dynamisch evenwicht: het punt waarop de immigratie gelijk is aan de snelheid van uitsterven.

De biodiversiteit blijft gelijk.

Er verdwijnen wel soorten en die worden vervangen door nieuwe.

Bij kolonisatie van 2 even grote eilanden, leeft het grootste aantal soorten op het eiland

1. dichtbij het vaste land
2. ver van het vaste land

Welke twee eigenschappen van eilanden zijn volgens de eilandtheorie bepalend voor soortenrijkdom?

1. Immigratie van organismen en onderlinge afstand
2. Onderlinge afstand en grootte
3. Grootte en uitsterven van soorten
4. Uitsterven van soorten en immigratie van organismen

Opdrachten

Als intro op de volgende opdrachten volgt nu een natuurhorror... 

Enjoy ;)

Opdracht artikel 

Hyperparasiet via LessonUp

Klaar? Lezen en maken 6.5