H2 §1 + 2

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Een nieuwe tijd

De Reformatie

Karel V wil eenheid in zijn rijk, hij wilt overal dezelfde wetten en regels en dat iedereen hetzelfde rooms-katholieke geloof heeft. (centralisatie)

Over dat rooms-katholieke geloof ontstaan misstanden. Deze misstanden beginnen in Duitsland. Duitsland is nog véél verdeelder dan Nederland en bestaat uit allerlei vorstendommen. 

Duitsland viel onder het rijk van Karel V, maar Karel wilde graag natuurlijk al die vorsten aan zijn kant hebben. Anders had hij een probleem. Die vorsten hadden het namelijk ook veel macht en de bevolking luisterde naar de vorst.

Luther

Uit zijn kritiek op de kerk:

- Je kwam alleen in de hemel door écht te geloven

- De Bijbel is richtinggevend. Daarin staat hoe je moet leven en je moet gedragen. 

- Iedereen moet de Bijbel kunnen lezen, hij vertaalde de Bijbel in de volkstaal, het Duits. 

Hoe reageert de Paus op deze kritiek?

Luther publiceert 95 stellingen 

(punten van kritiek op de rooms-katholieke kerk)

Reactie op Luthers' kritiek door van de paus

 en Karel V:

• Paus deed hem in de ban (Luther uit de kerk gezet).
• Karel V wilde eenheid van geloof.
• Luther moet in Worms verschijnen.
• Luther neemt zijn woorden niet terug.
• Karel V --> Luther in de rijksban (Vogelvrij: Luther kon straffeloos gedood worden).
• Luther beschermd door Duitse keurvorsten 

1521: Rijksdag van Worms.

Luther moet in Worms verschijnen bij Karel V, de Duitse vorsten en vertegenwoordigers van de Duitse steden om zijn woorden terug te nemen. Dit doet hij niet! Karel V doet hem in de keizerlijke ban/vogelvrij→iedereen mag Luther doden zonder dat hij daarvoor veroordeeld wordt. 

De Duitse vorsten steunen Luther omdat:

- Zij de baas van de Kerk worden. Luther was tegen de kerkelijke hiërarchie (paus, bischoppen, kardinalen etc) de vorst werd nu de baas van de Kerk. (economische reden)

- Ze zo in verzet kwamen tegen de centralisatiepolitiek van Karel V. (politieke reden) 

- Ze het eens waren met de ideeën van Luther. (Luther gaf de vorsten ook meer macht) (religieus)

Uiteindelijk dwingen de Duitse vorsten Karel tot de Godsdienstvrede van Augsburg (1555)

Voor Karel V was dit een enorme nederlaag. Hij wilde zo graag eenheid in zijn rijk creëren. Hij trad daarom af en zijn zoon Filips II werd de nieuwe vorst. 

Resultaat: Vrede van Augsburg

Cuius regio eius religio; wiens gebied diens gebed

Karel V persoonlijke nederlaag. Hij trad af.

Gevolg:

Is de vorst Luthers, dan zijn volgelingen ook.

Is de vorst katholiek, dan zijn volgelingen ook.

Grote verhuizingen naar het gebied van je geloof (katholiek of Luthers).

interieur Dom van Freising

Interieur protestantse kerk

Predestinatie (opvatting) 

God heeft vooraf al bepaald wie wel en wie niet in de hemel komt na zijn dood. 

Dus: de mens heeft geen invloed op zijn lot, alleen God (dus aflaten kopen heeft geen zin) 

Overeenkomsten Luther en Calvijn 

- Ze deelde allebei hun kritiek op de Katholieke Kerk. 

- Alleen door écht te geloven, kwam je in de hemel. 

- De Bijbel is richtinggevend. (de enige bron van het geloof) 

Verschillen 

De vorst is het hoofd van de Lutherse Kerk in zijn gebied (bestuur vanuit "bovenaf"	De gelovigen vormen samen een geloofsgemeenschap (bestuur vanuit "onderop")
Altijd gehoorzamen aan de vorst, ook als deze slecht reageert.	In opstand komen tegen de vorst is toegestaan als hij zich niet goed aan de geloofsregels houdt of zijn onderdanen onrechtvaardig bestuurd
Moeilijk te organiseren: de vorst is gemakkelijk op te sporen en kan door katholieken of Karel V makkelijk worden vervolgd	Gemakkelijk te organiseren: ook in katholieke gebieden op te richten en moeilijk te vervolgen door katholieken/Karel V door gebrek aan zichtbare leiders

Luther

Calvijn

Calvijns kritiek op de Katholieke Kerk richtte zich voornamelijk op het vereren van heiligen en deze heiligen of Jezus in beelden af te beelden (in de kerk bijvoorbeeld). God was niet af te beelden.

De gereformeerde Kerk kreeg steeds meer aanzien in het rijk van Karel V en later zijn zoon Filips II

- Zij waren hier absoluut op tegen en wilde dat iedereen in het rijk rooms-katholiek was. 

- Iedereen die dit niet was (de protestanten) werden vervolgd. 

- Er werden speciale wetten (plakkaten) voor gemaakt. 

- Gewesten en stadsbesturen moesten de plakkaten uitvoeren, volgens hen zijn deze in strijd met hun privileges en dus werden ze vaak niet uitgevoerd=> In strijd met het particularisme.

Filips II 

- Streng katholiek

- Praat alleen Spaans

- Komt zelden in de Nederlanden (maakt hem niet populair)

- Hij gaat verder met de kettervervolgingen 

Bloedplakkaat 

1. politieke reden: in bussel wordt iets bepaald voor hen

2. religieus vlak: mensen worden zonder enige reden op de brandstapel gegooid. Want ze zijn gematigd. 

Gematigd katholiek

Fysieke afstand en taalbarrière

Bloedplakkaat 

 - Opleggen van de doodstraf voor iedereen die ook maar iets met de ketterij te maken had

 - Het verspreiden van ketterse geschriften, spotprenten, het huisvestingen van ketters en het bijeen wonen van ketterse bijeenkomsten. 

Bloedplakkaat 

1. politieke reden: in bussel wordt iets bepaald voor hen

2. religieus vlak: mensen worden zonder enige reden op de brandstapel gegooid. Want ze zijn gematigd. 

Gematigd katholiek

Fysieke afstand en taalbarrière

Voorbeeld van een kettervervolging: je eindigde op de brandstapel 

Margareta van Parma was landvoogdes in de Nederlanden

Smeekschrift der edelen 

De strenge vervolgingen van Filips II zorgde voor veel onvrede onder de bevolking. De lagere edelen boden Margaretha van Parma in 1566 een smeekschrift aan. Hierin vroegen ze of Margaretha alsjeblieft aan Filips wilden vragen de kettervervolgingen te matigden. Ook de centralisatiepolitiek minderen. 

Margaretha beloofde dat ze de Inquisitie 

de opdracht zou geven minder streng op te treden. 

Ongeveer tweehonderd edelen van het Compromis brachten op 5 april 1566 een bezoek aan Margaretha van Parma. Als leider van het verbond overhandigde Hendrik van Brederode een smeekschrift aan de landvoogdes, waarin gevraagd werd om afschaffing van de kettervervolging en het bijeenroepen van de Staten Generaal. De landvoogdes kwam de edelen maar weinig tegemoet. 

Beantwoord de volgende vraag: 

Is het bloedplakkaat een politieke of religieuze oorzaak van de opstand? 

Bloedplakkaat 

1. politieke reden: in brussel wordt voor hen iets bepaald.

2. religieus vlak: mensen worden zonder enige reden op de brandstapel gegooid. 

Want ze zijn gematigd: het gewone volk vind dat veel te ver gaan. 

Gematigd katholiek

Fysieke afstand en taalbarrière

MAKEN 

Opdracht 6a +8 bladzijde 49 in je werkboek 

Bloedplakkaat 

1. politieke reden: in bussel wordt voor hen iets bepaald.

2. religieus vlak: mensen worden zonder enige reden op de brandstapel gegooid. 

Want ze zijn gematigd. 

Gematigd katholiek

Fysieke afstand en taalbarrière

Vanwege de gemakkelijke organisatie was het calvinisme de meest voorkomende vorm van protestantisme in de Nederlanden. Toch waren ook de Nederlanden in handen van Karel V en werden ketters streng vervolgd. Calvinisten kwamen in het geheim bij elkaar (Hagenpreken).