Redekundig ontleden theorie + opdrachten

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Redekundig ontleden brugklas

Zinsdelen

Wat ga je leren?

1. - persoonsvorm
2. - zinsdelen
3. - onderwerp
4. - werkwoordelijk gezegde
5. - lijdend voorwerp
6. - meewerkend voorwerp
7. - bijwoordelijke bepaling

Hoe kun je de PV ook alweer vinden?

1. persoonsvorm

Kenmerken pv:

- tijd

- getal

Zet altijd de zin in een andere tijd! Het werkwoord dat verandert, is de pv.

Het teken dat we gebruiken : (pv)

Wat is de PV?
Vanavond speelt Guus Meeuwis op onze school.

Wat is de PV?
Daarom zijn de muren van de kantine versierd met slingers en ballonnen.

Wat is de PV?
Ook hangen er discolampen aan het plafond.

2. Zinsdelen

Zinsdeel = Een zo groot mogelijk stuk zin dat voor de PV past.

Voor de PV past maar 1 zinsdeel!! 

Elk zinsdeel kan maar 1 naam (teken) krijgen. Je moet dus kiezen!

Elk zinsdeel geeft antwoord op een vraag/ handeling. 

2. Zinsdelen

Hoe maak je zinsdelen?

- Zoek de PV en geef deze het juiste teken. Zet er dan zinsdeelstrepen omheen. 

- Kijk welke woordgroepen er voor de PV passen. 

- Geven al je zinsdelen antwoord op een vraag?

2. Zinsdelen

Voorbeelden:

| Klas 1TP2 | ( heeft ) | een druk programma | vandaag.||

       wie                hl                           wat                           wanneer

| Vandaag |( heeft ) | klas 1TP2 | een druk programma.||

   wanneer         hl              wie                      wat

| Een druk programma | ( heeft ) | klas 1TP2 | vandaag.||

       wat                                         hl               wie              wanneer

Hoeveel zinsdelen heeft de zin:
Onze klas mailt elke maand met enkele Franse scholieren.

1. 3
2. 4
3. 5
4. 6

Hoeveel zinsdelen heeft de zin:
Heeft Floris de Vijfde vroeger op het Muiderslot gewoond?

1. 3
2. 4
3. 5
4. 6

Hoeveel zinsdelen heeft de zin:
Sinds 1975 wordt in onze stad elke zomer een grote braderie georganiseerd.

1. 3
2. 4
3. 5
4. 6

Oefenen met zinsdelen

- Maak de puzzel (via docent).

- Oefen zinsdelen.

- Kijk ook eens een uitlegfilmpje op Youtube.

Oefenen zinsdelen

3. Onderwerp

- Stel de vraag: 

WIE/ WAT + PV

- Het antwoord is O.

Het teken voor het O = (onderwerp)

3. Onderwerp

Lastige onderwerpen

Vraagzin:

- Je kunt de vraag WIE/WAT + PV niet beantwoorden.

- Soms is het vraagwoord zelf het onderwerp.

- Vul dan (in je hoofd) een antwoord in op de plaats van het vraagwoord. 

3. Onderwerp

Voorbeeld:

Wie heeft jou voor je verjaardag die oorbellen gegeven.

Wie heeft? Geen antwoord, dus O = ?

| De trainer | (heeft) |  jou | voor je verjaardag | die oorbellen | gegeven.||

WIe heeft? De trainer, dus O = de trainer

In de oorspronkelijke zin is Wie het onderwerp. 

Wat is het onderwerp?
Dit weekend houdt onze hele buurt een straatfeest.

Wat is het onderwerp?
De buurvrouw van nummer 33 zet een tent op.

Wat is het onderwerp?
Verwelkomen jouw opa en oma de gasten?

4. Werkwoordelijk gezegde

Het gezegde vertelt waar de zin om draait. Het gezegde bestaat uit alle werkwoorden in een zin. 

Vb.

Ik maak elk weekend een appeltaart. 

gezegde = maak

Ik heb dit weekend een appeltaart gebakken. 

gezegde = heb gebakken

4. Werkwoordelijk gezegde

WG = PV (+ een eventuele rest) Dit zijn dus alle werkwoorden in de zin.

Er zijn 3 resten:

1. { werkwoordelijke rest }

2. [ niet-werkwoordelijke rest ]

3. [ gemengde rest }

{ werkwoordelijke rest }

Alle werkwoorden in een zin, behalve de PV.

vb.

| Morgen | (heeft) | (de docent) |de toets | {nagekeken}. ||

|(De docent) | (heeft) | alle toetsen | opnieuw | { laten maken}.||

[ niet-werkwoordelijke rest ]

Als bij een scheidbaar samengesteld werkwoord het werkwoord uiteen valt. 

uitslapen     - | (Ik) | (slaap) | vandaag | [uit].|| 

opgeven      - | (Jij) | (geeft) | wel | erg snel | [op].||

doorgeven  - | (Haar zus) | (gaf) | de post | aan de man | [door].||

[ gemengde rest }

Als te of aan het voor het hele werkwoord staat. 

| (Sjuul) | (zit) | de hele les | uit het raam | [ te staren}.||

| (Pippa) | (is) | een appel | [aan het eten} | tijdens de les.|| 

Zinsdelen + WG
De getuige was overtuigd van haar verhaal.

Zinsdelen + WG
Mijn broertje verkleedt zich als piraat.

Zinsdelen + wg
De winkelier was zijn voorraad aan het controleren.

TOT NU

1. (PV): tijdproef

2. |zinsdelen|: zo groot mogelijk stuk zin dat voor de PV past

3. (O): WIE/ WAT + PV

4. WWG: PV + een rest

                  {ww-rest}

                  [niet-ww rest]

                  [gemengde rest}

Welk ww wordt op de foto afgebeeld?

Maak een korte zin met het ww uit de vorige vraag.

5. Lijdend voorwerp

- Stel de vraag: WAT (WIE) + WG + O?

Het antwoord is het LV.

VB.( Ik )| (pluk) | de appels.

- Niet elke zin heeft een LV.

- LV begint NOOIT met een VZ. 

5. Lijdend voorwerp

Voorbeeld:

| (Jayde) | (heeft) | gisteren | tien kilometer | {gerend}.||

WAT heeft Jayde gerend? Antwoord = tien kilometer = LV

| (De scheidsrechter) | (gaf) | de verdediger | een rode kaart. ||

WAT gaf de scheidsrechter? Antwoord = een rode kaart = LV

5. Lijdend voorwerp

Nog voorbeelden:

| (Kom) | (je) | Sara | om acht uur | {halen} ?||

WIE kom je halen? Antwoord = Sara = LV

| Uit verveling | (zeurde) | (Jack) | de hele avond. ||

Wat zeurde Jack? Antwoord = X = geen LV

(uit verveling begint met een VZ/ de hele avond is wanneer) 

Kan een LV met een voorzetsel beginnen?

1. Ja
2. Nee

Wat is het LV?
De molenaar weegt voor mij het meel af.

1. de molenaar
2. weegt af
3. voor mij
4. het meel

Wat is het LV?
In het nieuwe boek van Simone vd Vlugt staan veel enge passages.

1. in het nieuwe boek van Simone vd Vlugt
2. veel enge passages
3. staan
4. er is geen lv

Wat is het LV?
Hebben jullie vandaag aan je werkstuk gewerkt?

1. hebben
2. aan je werkstuk
3. jullie
4. er is geen LV

Welk werkwoord MOET een lijdend voorwerp hebben?

1. eten
2. verslinden

Welk werkwoord kan een LV bij zich hebben?

1. zwijgen
2. verzwijgen

6. Meewerkend voorwerp

- Als er een LV in de zin staat, kan er ook een MV zijn. 

- Stel de vraag: Aan/ voor wie + WG + O + LV

Het antwoord = MV.

- Controlemiddel: Kijk of je aan/ voor in de zin kunt weglaten of toevoegen. Soms moet je wel de woordvolgorde veranderen. JA-> je hebt een MV. 

Nee -> je hebt geen MV.

6. meewerkend voorwerp

- Het MV geeft aan voor wie iets bestemd is. Werkwoorden die een MV kunnen hebben zijn bv. : zeggen, geven, schrijven, vertellen, uitleggen, vragen, lenen, uitreiken, overhandigen, etc.

- Het MV kan met AAN (of VOOR) beginnen. Dit hoeft niet!

- Niet elke zin heeft een MV. 

Elke zin heeft een MV.

1. waar
2. niet waar

Als er een LV in de zin staat, kan er ook een MV zijn.

1. waar
2. niet waar

Welke zinsdelen zoek je voordat je het meewerkend voorwerp zoekt?

TOT NU!

1. (PV): tijdproef

2. |zinsdelen|: zo groot mogelijk stuk zin dat voor de PV past

3. (O): WIE/ WAT + PV

4. WWG: PV + een rest

                  {ww-rest}

                  [niet-ww rest]

                  [gemengde rest}

5. LV:     WIE/ WAT + WG + O

6. MV:    

AAN/ VOOR WIE/ WAT + WG + O + LV

7. Bijwoordelijke bepaling

- Geeft een plaats of tijd aan.

- Geeft antwoord op vragen als: waar? - wanneer? - waarom? - hoe? - waardoor? - waarheen? - etc. 

- De vraagwoorden zelf zijn ook BWB.

* De vraagwoorden WIE + WAT horen hier niet bij. Die gebruik je alleen bij PV/ O/ LV/ MV (aan wie/ wat) 

7. BWB

- Niet elke zin heeft een bwb.

- Er kunnen meer bwb's in een zin staan. 

- BWB begint vaak met een VZ. 

- Woorden als: niet, wel, misschien, waarschijnlijk, zeker, absoluut, etc -> BWB

7. Bijwoordelijke bepaling

voorbeelden:

| (Ik) | ( koop) | een fiets.||

| (Ik) | (koop) | morgen | een fiets | in de winkel. ||

| (Hij) | (gaat) | {trainen}.|| 

| Over een week | (gaat) | (hij) | flink | {trainen} | in het sportcentrum. ||

Breidt de zin uit met 2 bwb's.
James heeft een voldoende gehaald.

Noteerde bwb's:
In verband met de ramp duurt het journaal anderhalf uur.

Noteer de bwb's.
Met ons privévliegtuig vertrekken wij naar ons Grieks vakantiehuisje.

Alle zinsdelen!

1. (PV): tijdproef

2. |zinsdelen|: zo groot mogelijk stuk zin dat voor de PV past

3. (O): WIE/ WAT + PV

4. WWG: PV + een rest

                  {ww-rest}

                  [niet-ww rest]

                  [gemengde rest}

5. LV:     WIE/ WAT + WG + O

6. MV:    

AAN/ VOOR WIE/ WAT + WG + O + LV

7. BWB: plaats/ tijd/ vraagwoord