3.1 Waarneming: je eten bederft

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

3.1 Waarneming: je eten bederft

H3: Onderzoek doen

Leerdoelen 3.1

1. Je legt uit hoe voedselinfectie en voedselvergiftiging ontstaan.

2. Je beschrijft de kenmerken, voortplanting en verspreiding van micro-organismen en virussen. 

3. Je legt uit hoe je voedselinfectie door micro-organismen en virussen kunt tegengaan. 

Voedselinfectie = 

een besmetting met een micro-organisme via het voedsel. De besmetting kan klachten (misselijkheid en darmklachten) geven.

Voedselvergiftiging = 

een besmetting met een micro-organisme via het voedsel, maar nu geven de micro-organismen toxinen af die je ziek maken.

Voedselinfectie

Je voedsel kan bederven doordat het geïnfecteerd wordt door micro-organismen: schimmels of bacteriën.

Micro-organismen: kun je niet zien met het blote oog. 

Vaak wel met een lichtmicroscoop. 

Voedselinfectie

Schimmels of bacteriën die op voedsel gaan zitten zijn heterotroof.

Ze zijn voor hun organische stoffen afhankelijk van andere organismen.

Anorganische stoffen	Organische stoffen
kleine eenvoudige moleculen	grote ingewikkelde moleculen
bevat geen C-atomen (behalve CO, CO 2 )	Bevat minimaal één C-atoom, één H-atoom én één O-atoom
water (H 2 O), zoutzuur (HCl), alle zouten en mineralen	Glucose (C 6 H 12 O 6 ), vetzuren, eiwitten, aminozuren, DNA enz.

Wat zijn ongunstige leefomstandigheden voor bacteriën? 

Noem er minstens 2!

Wat zijn ongunstige leefomstandigheden voor bacteriën? 

Noem er minstens 2!

• gebrek aan voedingsstoffen
• te weinig zuurstof (of te veel)
• droogte
• te warme omgeving (of te koud)

Een bepaald soort bacteriën deelt zich ieder half uur.

Je start met 1 bacterie in een petrischaaltje.

Hoeveel zijn er na 5 uur? Geef alleen het hele getal.

Een bepaald soort bacteriën deelt zich ieder half uur.

Je start met 1 bacterie in een petrischaaltje.

Hoeveel zijn er na 5 uur? Geef alleen het hele getal.

30 min: 1 --> 2

1 uur: 2 --> 4

1,5 uur: 4 --> 8

2 uur: 8 --> 16

2,5 uur: 16 --> 32

3 uur: 32 --> 64

3,5 uur: 64 --> 128

4 uur: 128 --> 256

4,5 uur: 256 --> 512

5 uur: 512 --> 1024 bacteriën

Bacteriën

Vermeerderen zich

door ongeslachtelijke 

voortplanting (mitose) 

bij gunstige omstandigheden.

Alle bacteriën in een kolonie zijn genetisch identiek aan elkaar, ze zijn elkaars klonen.

BINAS 79A

Bacteriën

Onder ongunstige

omstandigheden

vormen ze sporen.

In een spore staan de levensprocessen stil. De spore vormt weer een levende bacterie als de omstandigheden weer goed zijn.

BINAS 79A

Schimmels

Vormen lange draden

van 1 cellaag dik.

Die schimmeldraden heten

mycelium. Schimmels kunnen zich ongeslachtelijk en geslachtelijk voortplanten.

Ééncellige schimmel = gistcel

Meercellige schimmel = vb. paddenstoel

Voortplanting

Schimmels - Meestal ongeslachtelijk d.m.v. sporen

Schimmels groeien door 'draadvorming' -> lange draden van 1 cel dikte. Vormen een netwerk (Mycelium)

Verteren voedsel extracellulair (buiten de cel), en nemen voedingsstoffen op

Bacteriën en schimmels herkennen

Laten groeien (kweken) op een voedingsbodem.

• Uiterlijk blote oog/ lichtmicroscoop
• Op welke voedingsbodem groeien ze wel/ niet
• DNA

BINAS 78

De 4 RIJKEN

Wat is de reden dat we virussen niet onder de 'levende natuur' benoemen

Virussen

Virussen

Erfelijk materiaal

(RNA of DNA) in een

eiwitmantel.

Ze vermeerderen met behulp van een gastheercel.

BINAS 77 A-B-C-D

Waar bevindt zich het erfelijk materiaal bij bacteriën,
schimmels en virussen?

1. Bij alledrie in de celkern
2. Bij alledrie in het cytoplasma
3. Bij bacteriën in het cytoplasma, bij schimmels in de celkern en bij virussen in de eiwitmantel
4. Bij bacteriën en schimmels in de celkern en bij virussen in de eiwitmantel

Levenskenmerken zijn:
1-beweging, 2-groei, 3-voortplanting, 4-stofwisseling en 5-reageren op prikkels.
Welk of welke van deze levenskenmerken is of zijn NIET van toepassing op een virus.

1. alleen 1 en 2
2. alleen 3 en 4
3. alleen 4 en 5
4. 1, 2, 4 en 5

Virussen kunnen slechts de gastheercel ertoe aanzetten om nieuwe virussen te maken, dus de virussen laten zich voortplanten / vermeerderen.

Voedselinfectie voorkomen

Je voedsel kan bederven doordat het geïnfecteerd wordt door micro-organismen: schimmels of bacteriën.

Hygiënisch werken: 

• handen wassen
• kruisbesmetting voorkomen (scheiden)

Huiswerk

Lees 3.1 - bekijk nogmaals de LessonUp van 3.1

Bekijk de periodeplanning P2 in de Jaarbijlage in SOM

Kahoot