SE3 Thema 5 Ecologie 4BB

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 3

Thema 5 - Ecologie

Thema 5 - Ecologie

5.1 - Fotosynthese en verbranding

5.2 - Eten en gegeten worden

5.3 - Organismen en hun leefomgeving

5.4 - Aanpassingen bij dieren

5.5 - Aanpassingen bij planten

5.6 - Ecologisch onderzoek doen

Fotosynthese

Fotosynthese

verbranding

5.2 Eten en gegeten worden

Planteneters zijn dieren die alleen maar planten eten. In een voedselketen zijn ze altijd de tweede schakel.

Vleeseters zijn dieren die andere dieren eten en vormen de derde schakel of hoger.

Alleseters zijn dieren die planten en dieren eten. Alleseters kunnen de tweede schakel zijn of hoger.

5.2 Eten en gegeten worden

Alle organismen kan je verdelen in 3 groepen:

- producenten

- consumenten

- reducenten

Producenten, consumenten en reducenten

Producenten

• Organismen die zelf eten maken zijn producenten
• Planten of algen
• Planten maken energierijke stoffen

Planten zijn altijd eerste schakel in voedselketen

Dieren zijn altijd consumenten

             

        producenten    -->    consumenten    --> consumenten

Reducenten

Bacteriën en schimmels
ruimen dode organismen

op. --> reducenten

Hierbij komen onmisbare
voedingsstoffen vrij voor 

de planten

Consumenten

Dieren zijn consumenten

Ze moeten eten om aan hun energierijke stoffen te komen
Ze kunnen die niet zelf maken

Links op de afbeelding zie je een voedselketen.

Een voedselketen is een reeks soorten, waarbij elke soort wordt gegeten door een andere soort

De pijlen betekenen wordt gegeten door.

Elke soort in een voedselketen noem je een schakel.

De eerste schakel is altijd een plant, omdat planten hun eigen voedsel produceren.

De volgende schakels zijn altijd dieren.

In een voedselketen komen geen schimmels en bacteriën voor.

5.3 Organismen en hun leefomgeving

Organismen en hun omgeving hebben dus invloed op elkaar.

We zeggen daarom dat ze een relatie met elkaar hebben.

In de ecologie bestuderen biologen alle relaties tussen organismen en hun omgeving.

Invloeden uit de omgeving

Biotische factoren: Invloeden uit de levende (of dode) natuur

Abiotische factoren: Invloeden uit de levenloze natuur

5.3 Organismen en hun leefomgeving

Een enkel organisme is een individu.

Alle roodborstjes in een bepaald gebied, zoals een bos of een park, noem je een populatie.

Een populatie is een groep individuen van dezelfde soort in een bepaald gebied. De individuen binnen een populatie kunnen zich samen voortplanten.

5.3 Organismen en hun leefomgeving

Daarnaast worden de populaties beïnvloed door abiotische factoren, zoals temperatuur, water en hoeveelheid zonlicht.

Alle abiotische factoren en populaties in een bepaald gebied vormen samen een ecosysteem.

5.3 Organismen en hun leefomgeving

Voorbeelden van ecosystemen in Nederland zijn een bos, een sloot en een heideveld.

Voorbeelden van ecosystemen die je buiten Nederland kan tegenkomen, zijn een koraalrif en een tropisch regenwoud.

5.3 Organismen en hun leefomgeving

Alle organismen worden beïnvloed door hun omgeving.

Een konijn krijgt bijvoorbeeld een wintervacht als het koud wordt.

Andersom beïnvloeden organismen ook hun omgeving.

Zo verandert de bodem wanneer een konijn een hol graaft.

5.4 Aanpassingen bij dieren

Organismen zijn op veel manieren aangepast aan het milieu (leefomgeving).

Een ijsbeer heeft een dikke vacht tegen de kou en scherpe klauwen om zeehonden te vangen.

Een boomkikker is groen en valt daardoor niet op. Zo kan hij goed insecten vangen en zien roofdieren hem niet gemakkelijk.

5.4 Aanpassingen bij dieren

3. De huid van een vis is vaak bedekt met schubben en een laag slijm. Hierdoor is de huid heel glad. Zo kan een vis gemakkelijker door het water glijden.

4. De lichaamsvorm van een vis is gestroomlijnd. Hierdoor kan een dier gemakkelijker door het water zwemmen. Ook vogels en zoogdieren die in het water leven, zijn gestroomlijnd.

5.4 Aanpassingen bij dieren

Een zwaar voorwerp optillen gaat onder water gemakkelijker dan op het land. Dat komt doordat het water 'helpt met dragen'. Je lichaam dragen op het land is dus zwaarder dan het lichaam dragen onder water.

Daarom hebben veel landdieren stevige poten en een zwaarder skelet.

5.4 Aanpassingen bij dieren

Landzoogdieren lopen op verschillende manieren. Je kunt ze in 3 groepen verdelen:

- zoolganger

- teenganger

- hoefganger

Een zoolganger loopt op de hele voetzool.

Hierdoor ontstaat een beter evenwicht.

Ook zakt een zoolganger hierdoor niet snel weg in een zachte bodem.

Een teenganger loopt op de tenen.

Hierdoor kan een teenganger snel lopen.

Een hoefganger loopt op de toppen van de tenen.

De teen is bedekt met een hoef.

Een hoefganger kan nog sneller lopen.

5.4 Aanpassingen bij dieren

Ook de snavel van een vogel is aangepast aan het voedsel dat hij eet en het milieu waarin hij leeft.

Vijf soorten snavels zijn: kegelsnavel, pincetsnavel, haaksnavel, priemsnavel en zeefsnavel.

5.5 Aanpassingen bij planten

Planten die in een droge omgeving leven, hebben kleine, dikke bladeren.

Deze planten hebben een groot wortelstelsel 

om snel water op te kunnen nemen.

In de afbeelding links zie je waterlelies. Waterlelies groeien in water van maximaal 4 meter diep.

De wortels zitten vast in de bodem en de bladeren drijven op het water.

Met het wortelstelsel nemen ze voedingsstoffen op die ze nodig hebben voor de groei.

5.5 Aanpassingen bij planten

In een droge omgeving kan een plant gemakkelijk uitdrogen.

Planten die in een droge omgeving groeien, 

hebben daarom aanpassingen:

- bladeren met een klein oppervlak

- een dik waslaagje

- behaarde bladeren en stengel

5.5 Aanpassingen bij planten

Het kleine oppervlak van het blad en het waslaagje gaan verdamping van water tegen.

Soms zijn de stengels en de bladeren behaard. De wind neemt de waterdamp dan minder snel mee, waardoor de plant minder snel uitdroogt.

5.5 Aanpassingen bij planten

In de woestijn is het erg droog. Dat komt doordat het er soms maanden niet regent. Als het dan wel een keer regent, moeten de planten zoveel mogelijk water kunnen opnemen.

Daarom hebben sommige cactussen een wortelstelsel dat heel breed onder de grond groeit. Hierdoor kunnen ze al het water opnemen dat in hun omgeving valt.

Andere cactussen hebben juist hele lange wortels, tot diep in de bodem. Zij kunnen bij het water diep in de grond komen.

Al het water dat zij opnemen, kunnen zij opslaan in hun stengel.

De stekels van de cactussen zijn hun bladeren. 

De stekels zorgen voor een beetje schaduw op de plant en ze houden een laagje met lucht vast.

Daardoor verdampt er minder water.