2H: Thema 5: BS 2: Chromosomen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Thema 5: BS 2:

Chromosomen

Programma

-Terugblik 

-Uitleg BS 2: Chromosomen

-Oefenopdrachten

-Afsluiting

In afbeelding 1 wordt een kuiken van een slechtvalk weergegeven. In afbeelding 2 wordt hetzelfde dier weergegeven, enkele jaren later. Het kuiken is een volwassen dier geworden.

Welke uitspraak is juist?

1. Ze hebben NIET hetzelfde genotype & fenotype
2. Ze hebben enkel hetzelfde fenotype
3. Ze hebben enkel hetzelfde genotype
4. Ze hebben zowel hetzelfde genotype als fenotype

Leerdoelen

-Je kunt uitleggen hoe elk van de ouders 50% van de chromosomen levert.

-Je kunt uitleggen hoe bij mensen het geslacht wordt bepaald a.d.h.v. geslachtschromosomen.

-Je kunt uitleggen hoe geslachtelijke voortplanting voor variatie in genotypen zorgt.

Chromosomen

-Chromosomen komen voor in paren

-Beide delen van 1 paar, bevatten dezelfde genen 

Hoeveel paren heb je in 1 celkern?

Is deze afbeelding van een man of een vrouw?

46 chromosomen in iedere lichaams cel, dus 23 paren

Geslacht

-Bepaald door het 23e chromosomen paar

XX = vrouw

XY = man

Wat als dit niet zo is?

-> intersekse

Interview van spuiten en slikken:

https://www.youtube.com/c/spuitenslikken/videos

-XY meisjes of XX jongens

-Bij een intersekse baby heeft deze zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtskenmerken

-Iemand kan ook de geslachtskenmerken van 1 sekse hebben, met een mix van m/v hormonen/chromosomen

A: Hoeveel chromosomen heeft deze persoon?

B: De geslachtskenmerken komen overeen met het genotype. Is dit biologisch gezien een jongen of een meisje?

1. A: 23 B: jongen
2. A: 23 B: meisje
3. A: 46 B: jongen
4. A: 46 B: meisje

Informatie op chromosomen

2 chromosomen van 1 paar bevatten informatie voor dezelfde eigenschappen

dezelfde kleur? = informatie is gelijk

andere kleur? = informatie is niet gelijk

Hoe kan het dat informatie 

soms verschilt?

Het ene chromosoom komt van je moeder en de andere van je vader

-Om deze reden zijn de bandjes van ook even breed

Bijv.: op chromosomenpaar 2 ligt de informatie voor oogkleur

Bijvoorbeeld:

informatie gelijk: beide chromsomen bevatten informatie voor een blauwe oogkleur

informatie ongelijk: 1 chromosoom bevat informatie voor een blauwe oogkleur en 1 chromosoom bevat informatie voor een bruine oogkleur

= verschillende varianten van een gen

Voorbeeld

-2 chromsomen uit 1 paar

Op beiden:

- 1 gen voor oogkleur

- 1 gen voor haarkleur

Varianten:

-2x informatie voor een blauwe oogkleur

-1x informatie voor blond haar & 1x informatie voor bruin haar

Hier zijn vier cellen schematisch getekend, met daarin chromosomenparen.

In welke cel zijn de chromosomen juist getekend?

1. cel 1
2. cel 2
3. cel 3
4. cel 4

Geslachtscellen

-Chromosomen enkelvoudig (niet in paren) = 23 in de kern

-Ontstaan door meiose

Bij geslachtelijke voortplanting ontstaat veel variatie in genotypen!

Meiose: 
-Chromosomen worden verdeeld over dochtercellen (geslachtscellen!)

-Elke geslachtscel (spermacel/eicel) krijgt 1 chromosoom van een chromosomen paar

Voorbeeld

-Lichaamscel (links) met 3 chromosomenparen

-Vormpje gelijk = genen met informatie voor één eigenschap (bijv. rondje = haarkleur)

-Kleuren verschillend = informatie voor de eigenschap verschillend (bijv. paars rondje = blond & groen rondje = bruin haar)

-> steeds 1 chromosoom beland in de zaadcel! (toeval welke)

XX/XY

-Het geslachtschromosoom van een eicel is altijd X

-Het geslachtschromosoom van een zaadcel is X óf Y

Waarom zie je er niet precies zo uit als je ouders?

Een stel verwacht een zoontje. De man is kleurenblind. Hij heeft op zijn X-chromosoom een gen voor kleurenblindheid.

Kan de vader het gen voor kleurenblindheid doorgeven aan zijn zoon?

1. Ja
2. Nee

Uitleg

NEE, want:

-Als het kind een zoon is, kan de man alleen zijn Y-chromosoom hebben doorgegeven. Deze bevat NIET het gen voor kleurenblindheid

de volgende les

Huiswerk:

Online maken bs 2