H4 - TH1 - les 3

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Vandaag

• nabespreken opdrachten 19-24 van BS3
  
• BS 4 uitleg
• opdrachten maken
• opdrachten nabespreken
• vervolg BS4 uitleg
• opdrachten maken 
•  les afsluiting 

Thema 1: Inleiding in de biologie

Basisstof 3: Plantaardige en dierlijke cellen (hh)

Basisstof 4:  Celorganellen

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kan ik...

• de delen van dierlijke cellen en van plantaardige cellen herkennen en de functies ervan benoemen.
• (een microscoop gebruiken en daarmee (delen van ) organismen bestuderen. )

Begrippen BS 3

organel

celmembraan

celwand

cytoplasma (celplasma)

celkern 

kernmembraan

vacuole

vacuolemembraan

plastiden

bladgroenkorrels

chromoplasten

leukoplasten

bladgroen

intracellulaire ruimte

preparaat

object

transmissie-electronen-microscoop (TEM)

scanning elektronenmicroscoop (SEM)

Huiswerk:

Lees BS3 en 

maak de opdrachten  19-24

zijn hier vragen over?

kunnen we BS 3 afsluiten? 

Thema 1: Inleiding in de biologie

Basisstof 3: Plantaardige en dierlijke cellen (hh)

Basisstof 4:  Celorganellen

Leerdoelen

Na deze les kun je...

• een cel beschrijven als zelfstandig functionerende biologische eenheid. 

Begrippen

kernplasma

kernporiën

chromosomen 

kernlichaampje

endoplasmatisch reticulum

• ruw / glas (smooth) 

ribosomen 

golgisysteem

exocytose

secretie

lysosomen

mitochondriën

ATP

fosfolipiden

membraaneiwitten

Organellen

alle onderdelen in een cel voorbeelden hiervan:

• celkern
  
• endoplasmatisch reticulum
  
• golgisysteem
  
• mitochondriën
• lysosomen
• plastiden

Celorganellen

• onderdelen van een cel
  
• liggen niet op een vaste plaats
  
• voorbeelden: celkern, vacuole, plastiden, enz. 

Grote celorganellen

Grote organellen in de cel:

• Celkern bestaat uit kernplasma en kernmembraan met kernporiën
• In de celkern liggen chromosomen in een kernlichaampje (nucleolus) wat ribosomen maakt.
• Ribosomen zijn kleine bolvormige organellen die eiwitten produceren. 

Grote celorganellen

Grote organellen in de cel:

• Celkern bestaat uit kernplasma en kernmembraan met kernporiën
• endoplasmatisch reticulum -> eiwitproductie
• golgisysteem -> eiwit bewerking

Celkern

• Celkern bestaat uit kernplasma en kernmembraan met kernporiën
• In de celkern liggen chromosomen in een kernlichaampje wat ribosomen maakt.

Endoplasmatisch reticulum en golgisysteem

In het cytoplasma ligt het endoplasmatisch reticulum.

• dubbel membraan
• Ruw endoplasmatisch reticulum (RER) bevat ribosomen 
• Glad endoplasmatisch reticulum (GER/SER = smooth) bevat geen ribosomen
• Golgi-apparaat/golisysteem neemt de blaasjes met eiwitten op en geeft deze hun uiteindelijke vorm.

Endoplasmatisch reticulum en golgisysteem

In het cytoplasma ligt het endoplasmatisch reticulum.

• Ruw endoplasmatisch reticulum (RER) bevat ribosomen (deze maken eiwitten die worden afgegeven in de holten van de membranen)
• Glad endoplasmatisch reticulum (GER/SER)
• Golgi-apparaat/golisysteem neemt de blaasjes met eiwitten op en geeft deze hun uiteindelijke vorm.

Golgisysteem/golgi apparaat

• Bewerkt de eiwitten gemaakt door ribosomen tot ze hun definitieve vorm hebben.
• De eiwitten worden  in blaasjes vervoerd. Soms naar buiten de cel (exocytose).
• Als hierbij stoffen vrijkomen, spreek je van secretie.
• Soms blijven de blaasjes in de cel: lysosomen.
• Lysosomen spelen een rol bij de vertering in de cel.

Golgisysteem/golgi apparaat

• Bewerkt de eiwitten gemaakt door ribosomen tot ze hun definitieve vorm hebben.
• De eiwitten worden  in blaasjes vervoerd. Soms naar buiten de cel (exocytose).
• Als hierbij stoffen vrijkomen, spreek je van secretie.
• Soms blijven de blaasjes in de cel: lysosomen.
• Lysosomen spelen een rol bij de vertering in de cel.

• Celkern: Regelt alles wat er in de cel gebeurt
• Kernlichaampje: Produceert ribosomen
• Ribosomen: Produceren eiwitten

• Endoplasmatisch reticulum: Dubbele membranen met afgeplatte holtes en kanaaltjes
• Ruw: Bevat ribosomen
• Golgisysteem: Neemt blaasjes met eiwitten op en bewerkt de eiwitten tot hun uiteindelijke vorm

extra uitleg of informatie:

aan de slag

maak opdrachten 27 en 28

klaar? lees de rest van BS4

Mitochondriën

Mitochondriën

• Dubbele membranen, binnenste is sterk geplooid
• In het cyoplasma vindt verbranding plats
• De vrijgemaakte energie wordt opgeslagen in ATP (adenosinetrifosfaat = onze oplaadbare batterij).
• ATP is de belangrijkste energieleverancier voor celprocessen

Mitochondriën

Mitochondriën

• Dubbele membranen, binnenste is sterk geplooid
• In het cyoplasma vindt verbranding plats
• De vrijgemaakte energie wordt opgeslagen in ATP (adenosinetrifosfaat).
• ATP is de belangrijkste energieleverancier voor celprocessen

Bladgroenkorrels

Plantaardige cellen hebben bladgroenkorrels

• Zetten lichtenergie, water en CO2 om in glucose en zuurstof
• Dubbel membraan met daarbinnen platte blaasjes die enzymen bevatten voor fotosynthese.

Bladgroenkorrels

Plantaardige cellen hebben bladgroenkorrels

• Zetten lichtenergie, water en CO2 om in glucose en zuurstof
• Dubbel membraan met daarbinnen platte blaasjes die enzymen bevatten voor fotosynthese.

Bladgroenkorrels

Plantaardige cellen hebben bladgroenkorrels

• Zetten lichtenergie, water en CO2 om in glucose en zuurstof
• Dubbel membraan met daarbinnen platte blaasjes die enzymen bevatten voor fotosynthese.

Membranen

• Het celmembraan is een dubbele laag fosfolipiden (2 vetzuren met 1 fosfor) en daartussen eiwitmoleculen.
• Cellen nemen stoffen uit hun omgeving op en geven stoffen af
• Deze stoffen passeren het celmembraan
• Eiwitmoleculen die een rol spelen bij transport noem je transporteiwitten. 

Membranen

• Cellen nemen stoffen uit hun omgeving op en geven stoffen af
• Deze stoffen passeren het celmembraan
• Het celmembraan is een dubbele laag fosfolipiden (2 vetzuren met 1 fosfor) en daartussen eiwitmoleculen.
• Eiwitmoleculen die een rol spelen bij transport noem je transporteiwitten. 

Membranen

• Cellen nemen stoffen uit hun omgeving op en geven stoffen af
• Deze stoffen passeren het celmembraan
• Het celmembraan is een dubbele laag fosfolipiden (2 vetzuren met 1 fosfor) en daartussen eiwitmoleculen.
• Eiwitmoleculen die een rol spelen bij transport noem je transporteiwitten. 

BINAS 79D

Membranen - transport

• Eiwitmoleculen die een rol spelen bij transport noem je transporteiwitten. 
• Aan sommige eiwitmoleculen zitten koolhydraatketens voor de herkenning van de cel door andere cellen.

31. Voedingsmiddelen bevatten voedingsstoffen. Zes groepen voedingsstoffen zijn: eiwitten, koolhydraten, mineralen, vetten, vitaminen en water. Van welke kan je zeker zeggen dat ze bouwstenen leveren voor membranen?

Huiswerk 

opdrachten 29 + 30 + 32

Lees BS 5