Hoofdstuk 7 paragraaf 1 De verlichting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

www.https

Hoofdstuk 7

Pruiken en Revoluties

Lesdoel: Je kan het volgende kenmerkend aspect in je eigen woorden uitleggen: ‘Rationeels optimisme en ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: Godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen.’

Herken je dit?

niet-officieel fiets- of wandelpad

Olifantenpad in je hersenen

Kennis werd verzameld en gedeeld door burgers. Vertrouw op je verstand! Filosofen stellen de macht van koningen en de kerk ter discussie. 

(intellectuele begin van de revoluties)

Leg in je eigen woorden uit wat rationalisme is.

Rationalisme en optimisme 

Uit de wetenschappelijke revolutie van de 17de eeuw wordt uitgebouwd in de verlichting. 

In de 18de eeuw eeuw raakte geheel de Westerse wereld verlicht. 

Boekdrukkunst

Dankzij de uitvinding van de boekdrukkunst konden snel boeken worden gemaakt en daardoor konden de ideeën van filosofen snel door Europa verspreiden.

Verlichting

• Het nadenken over de ideale samenleving versterkte het vertrouwen in het verstand en de rede van de mens, wat leidde tot optimisme.
• Ontwikkelde mensen stelden traditionele ideeën over sociale verhoudingen, politiek, economie en godsdienst ter discussie.
  

Salons en koffiehuizen

De ideeën van de Verlichting werden veel besproken

Dit gebeurde in salons (FR) en koffiehuizen (EN)

Hier kwamen de ideeën van de revolutie tot stand

Ook jullie kunnen deze ideeën bespreken

Denis Diderot

1713-1784

Adam Smith

1723-1790

Jean-Jacques Rousseau

1712-1778

Montesquieu

1689-1755

John Locke

1632-1704

Voltaire

1694-1778

Rationalisme en optimisme 

Voorbeelden van verlichting: 

1. Encyclopédie van Diderot en 'd Alembert
2. Genootschap Felix Meritits

Encyclopédie van Diderot

1. Encyclopédie moet mensen kennis bijbrengen en vooral zelf laten nadenken.

2. Bestaat uit ca. 72.000 artikelen.

3. Verbod op publicatie vanwege kritiek op het absolutisme. “Geen enkel mens heeft van nature het recht om anderen zijn wil op te leggen.”

Adam Smith

Aan de slag: Huiswerk

1. Maken paragraaf 7.1. 
2. Leren leerdoelen 7.1.  

Lesdoel: Je kan het volgende kenmerkend aspect in je eigen woorden uitleggen: ‘Rationeels optimisme en ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: Godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen.’

Leg uit wat het verband is tussen het rationeel optimisme en de encyclopedie van Diderot.

Verlichtingsideeën over

Economie

Godsdienst

Politiek

Sociale verhoudingen

Denis Diderot

1713-1784

Adam Smith

1723-1790

Jean-Jacques Rousseau

1712-1778

Montesquieu

1689-1755

John Locke

1632-1704

Voltaire

1694-1778

Godsdienst

Verlichtingsideeën over godsdienst

• verdraagzaamheid: iedereen is vrij om te geloven wat hij wil
• idee van atheïsme (weinig aanhang): er bestaat geen god
  
• idee van deïsme: God heeft de wereld geschapen en zich er daarna niet meer mee bemoeid --> geen ingrijpen God in dagelijks leven (Voltaire)

Verlichtingsideeën over godsdienst

Voltaire

= grondlegger deïsme: God is de schepper
van de aarde, maar grijpt niet in.

De natuurwetten bewijzen het bestaan van
God. 

God = klokkenmaker

het universum is als een klok geschapen heeft en dit aan de gang heeft gebracht, waarna het zichzelf blijft voortbewegen.

Deïsten: 

1. Geloofden in god. 
2. Alleen God had de wereld gemaakt. 
3. Bemoeide zich er verder niet mee

(God is een horlogemaker)

Atheïsten: 

1. Geloofden niet in god. 
2. God was niet te bewijzen.
3. Geloof is er om mensen onderdanig te houden. 

Politiek

Droit Divin

• Frans Theoloog Bousset
• Het volk moet vertrouwen op het gezag van de koning, het is gegeven door god
• Wie zal hem een bisdom hebben gegeven denk je?

'De zoetste wraak die een vrouw op een man kan nemen is door met hem te trouwen.'

Sociaal contract

Uitgangssituatie:

vorst heeft absolute macht door droit divin

Locke en Rousseau

contract tussen burgers en vorst:

* burgers dragen taken over aan vorst

* vorst beschermt burgers door wetgeving

* als een vorst dit niet goed doet, mag hij afgezet worden

John Locke (1632-1704)

Jean-Jacques Rousseau

 (1712-1778)

Montesquieu: Trias Politica

Sociale verhoudingen

John Locke

• Ieder mens is geboren met dezelfde natuurrechten. 
• Recht op leven
• Recht op vrijheid
• Recht op eigendom
  
  
• De taak van de overheid / koning is om ervoor te zorgen dat deze natuurrechten worden geëerbiedigd. 

Rousseau 

Radicaal Verlichte denker want:

• gericht op gehele volk ipv op bourgeoisie
• tegen iedere vorm van gezag
  
• algemene wil leidend
• permanente volkssoevereiniteit >
• directe democratie
• inspirator Franse Revolutie

Voltaire

 Het beste machtssysteem was volgens Voltaire verlicht absolutisme. Dat houdt in dat een koning, die verlicht denkt, goede beslissingen neemt voor het volk, omdat het volk te dom zou zijn om zelf beslissingen te nemen.

"Alles voor het volk, niets door het volk"

Alle verlichte denkers waren atheïsten.

Waar 

Niet waar

Volgens de verlichting moest de onwetendheid licht brengen in de duisternis van de rede.

Verlichte denkers wilden alles met hun gevoel begrijpen.

De verlichting was een gevolg van de wetenschappelijke revolutie in de 17e eeuw.

De verlichting ontstond in westerse landen.

Verlichte denkers vonden dat God niet meer moest ingrijpen in het leven.

Deze filosoof wilde met zijn filosofie streven naar een economisch systeem waarin individuele vrijheid, zelfbelang en marktwerking leiden tot welvaart en economische groei voor de samenleving als geheel.

God heeft de wereld geschapen, maar zich er daarna niet meer mee bemoeid.

Koningen krijgen hun macht van het volk.  De koning regeert samen met zijn ministers. Als de regering zijn macht misbruikt, dan mag het volk die macht afnemen en een nieuwe regering aanwijzen.

De macht van de staat bestaat uit een wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht. Dit noem je de Trias Politica.

Een koning is overbodig. Je hebt genoeg aan een volksvertegenwoordiging.

Onwetendheid en en domheid moet worden bestreden. Daarom werd de kennis geordend en bekend gemaakt aan het publiek in de Encyclopédie.

Adam Smith

Locke

Voltaire 

De verlichte schrijver Denis Diderot.

Franse denker Charles Montesquieu

Frans-Zwitserse filosoof Jean-Jacques Rousseau

Lesdoel: Je kan het volgende kenmerkend aspect in je eigen woorden uitleggen: ‘Rationeels optimisme en ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: Godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen.’

Aan de slag: Huiswerk

1. Maken paragraaf 7.1. 
2. Leren leerdoelen 7.1.